Katalog

Atesten atoma, uvnarlının miizmi Çağlar Tuncay'dan "Uygarlığın Seyir Defteri" "Bilim güzeldir" diyor Çağlar Tuncay, bir uygarlık tarihi dizisi olarak tasarladığı çalışmalarının ılki olan "Uygarlığın Seyir Defteri" adlı kitabında. Uygarlığın evrelerinı, her evredeki güçlükleri ve bu güçjüklerin aşılmasıyla saglanan ilerlemelerin insan yaşamı üzerındeki etkilerini incelemeyi hedeflediği çalışmasında, denklemlerle değil kavramlara ağırlık verılmiş Ancak bu gerçekten masal anlatımlımüzikli kitapta, denklemler asla gözardı edilmemış. Tıpkı, anlamasına güvenilen ve geleceğin umudu olduğu düşünulen bir gence anlatır gibı, en zor problemler anlatılmaya kavratılmaya çalışılıyor okuyucuya, olağanüstü sacfe ve yetkin bir dille. Arada bir neşeli sorular da soruluyor; "1. Evrendeki bilgi sınırlı mıdır? Bir başka dcyımle, bilimin ve erçeklerin sonu var mıdır? a) "Yoktur" diye düşünüyorsanız; lütfen bana bir mektup yazın ve u kanıya nereden ve nasıl ulaştığınızı lütfen açıklayın" gıbi. g Dr. H. NEŞE ÖZGEN* "Bır !,eyın ntdentnt oğrenmeyı kral olmaya yeğlertm " Dcmokrtt ımı zaman Galılernın onunde saygıyla eğılınıyor, kımı zaman da Newton'un utangaçlığı ve alıngan karakten kısauk, ama aslında bılımın karaktcrını nasıl etkıledığını (vc tam tcrsını) çok ıvı anlatan bir bıçımde dedıkodulandırılıyor Descartes'ten tbn Haldun'a Lavoısıer'den Hınsteın'a, Gıotto'dan Pıcasso'ya, ates,ten sanata, mımanden resıme, lyonya'dan Konfuçyııs'a ordan da Islam'a bir dudağj yerde bir dudağı goktı dolaş,tırılıyor okuyucu ve asıl onemIısı, bılgtnın ve anlamanın sırları ve sınıılaıının ınsanoğlunun ne denlı zah mcth ve ne denlı /oılıı yolcukıklarla geçtığı, bılgı hmkırnınm kıymetı altı çı/ılerek aktarılıvor, anlatılıyor Kıtaptakı anJatmı bir hıkâyelcndırme değıl Dıldckı j,frkınlık, /aman zaman soyleşıleı yaratılması, soylunun ve bılıınadamının hayatlaıının oykıılendı ıılmesı okuııı yanıltınamalı Buradakı çaba, tam da bn bılımadamınm anla nıa sureımı k.uşısındakı ıle pa\las,ma sı anlamın dcıınlıgını bıı yenıden ve bıılıktı kı^ktım çabası \e bu çabanın JYfıARI ICıIN srviRDrırru K paylaştlıyor Yakla^ık bir asır önce doğa bılımle rı, ınsan ıhtıyaçlarını karijilama konu sundakı başarılarını eskı sınırlaıının çok ote;.ıne taşıdı (Bılımadamları do ğanın gızlerını ortaya çıkarmalı ve ın sanın amaç ve ar/ularının esırı kılmalı dırBacon ) Bu ılkclere gore uygarlık, ıhtıyacın yarattıöı bir ıstekler alanı ve ınsan hayatını kolayla^tııma arzusu nun bir tatmın alanıydı Buradakı ıhtı yaç ve fayda kavramları /aman ve me kan ı^ınde değı^ıklık gosterse de asıl olarak "ınsanlığa hızmet" kavramıyla belırsızce (,ızılmı^ bir alanı ılade et mekteydı, Yu/yıl onte, doğa bılımlcrı nın dunvayı algılama ve yoıumlamala rımı/a temelden dcgiijiklıkleı getırcetk olan sn,ramalaıı kaış,ısında sosyal bı lımler, kendı bakı^ını nesneleıını aıa^lırnıa konulaıını doğa bılımkrı dolaylı kılmaya ba^ladılar Atuak bu tekrar tekrar ve coşkuyla paylasılması Bu yol \A da, ınsan aklı nın sınırlarını keşfetme umu du, ınsan aklının en yuce ozellık lerınden olan kuşkunun umu du da okuyucuy la tekrar tekrar dolayımlılık, sosyal bılımlere gıderek bir oykunmeozenme, gozucuyla "orada" neler olup bıttığını ızleyerek yenılıklerı ve kavramları kendı alanla rına mahcubıyctle taşıma çabalarına da yol a^tı Bu yapı^tırma ızleyıcılıöın, sosyal bılımlerın bılımın tarıhmı ınkâr aşamasında bır kopuşla sonuçlandığı nı soylemek mumkun Sosyal bılımcıler bır donemın sonunda, doğa bılım lerının kesın determınızmını kendı pozıtıvıs metodlarına yapıştırırken, yontem ve teknıkleını de doğa bılımlerını bıraktıkları yerdekı yontem ve teknıklerınden esınlenerek kurgula maktaydılar Bu duıunı bııbııınden ayrı ama bırbırını butunleyen ıkı alan olan bılım ve felsefenın her ıkısınden dc bır kopuija, gıderek bır ku<,umseme ve dola vısıvla da bırıkımı ınkârla sonuçlandı Sosval bılımleıın bu donemlerde ken dı o/nesıne ılı^kın va^adığı satuıların sorumluluğu, sosyal bılım alanında bır donenı vasanan sanal gerçekleme ça baları ıle ılgılıdıı Sosyal bılımın felse k'dcn koptuğu donemde dogal bılım lerdcıı dt kopması bu sanal ger<,ekle me ı,abalarınin bır ıırunııdur Oyle kı, sosy.ıl bılım ogıencısine kaba mate matık tcknıklcı ın dışında u/unta bır donLin bılımın bırıkımlı ılerlemtsı an laıılmamı^ \e boylece de sos>al bılımk kısan ve Hayat rın bılım taııhı i(,ındekı yerı havada kal mıştır Ovsa bu aıada doğa bılımlerın ve sosyal bılımlerın ortak nesnesı de ğısmeden kalmıştıı tNSAN ve HA YÂT "Bu anlamda bılımın dıne kar^ı yarışı, ozunde yas.amın olume kar^ı va %amı anlamını taijiyordu ' (bk/ s 219) Avnsjnanın tam da doruga ı,ıktıgı bıı donemde, sosyal bılımlerın yenıden doğa bılımlcrınc (ve klseteve de tabıı) yonelmek ıhtıyacının belıımesı ıse se vındırıcı Gorunen o kı, doğa bılımleıı bu arada çok yol almış Sosyal bılımle rın en buyuk kozu olan determınızm alanında dahı, doğa bıkmlerının çok onunde olduğunu goımek olanaklı "Sonunda ınsanlık, her şeyı her ^eye donus,turmenın yolunu, yanı o eskı 'Fı lozof Taşı'nı da bulmuştu 'Fılozof Ta $\\ ınsan aklıydı " (bkz s286) Tuncay, kitabında bu boşluğu da yakalamış, kuşkunun ve anlamının tarıhı nı anlatırken, aslında sosyal bılımcıler ıçın de çok oncmlı dersler verıyor Ozellıkle sosyal bılımler ıçınde son do nemlerde ortaya çıkan "bılımın evren sellığı mı yoksa, kulturun yerellığı mı" turunden senaryocu ve aslında yu/ey sel ve gıderek spekulatıf uygulama alanlarına da yanıtlaıın buradan çıka bıleteğını dııyumsatıyor Bırbırının karşıtı gıbı kurgulanan ve aslında de mokratık duşunce alanını potansıyelın den daha tazla daraltmaya neden ola bılecek bu tur soıgulamaların tthlıke lerını, ancak bılımın tarıhını gerçekten ozumseyerek a^abıleceğımı/ı anlatıyor Bu aydan bılımın taııhı sosyal bılımler ıçın de bır '^enlık adacığı'uır, eskı ka/anımlarını gerı almaya yaıavabılır ve yenı ka/anım alanlaıı nlu^tuıabılıı "Uvgarlığın Sevıı Deften" bıı de bu gozle okunup ırdelense yerıdır • Uygarlığın Seyir Defteri/Doç Dr tifchır htııuıy / Arkıitlaş Yay /996 L^c Unıvcmtiu So\\<)loıı lioltıvnt SAYI 337 SAYFA 10 CUMHURİYET KİTAP