Katalog

"Anıvrıka'Jd hcr yy lıız vc nekahat ılöııcıınıuh Cınu'l ııekahıit herkcs hâ lâ tavUmıaya çıilış/yor; ama cınscl ııctı cclcrindcn daha haşınJan yorgun, lavlamok tck yayvna dcğgm yeğinlık, cinscllik ıse yorgunluk " HıiuJnllard Cool Mcmorıc\ Yorgun Amerika Tocqueville'den sonra Jean Baudrillard da Amerika'ya bakıyor E n mcs.lıurlaıı arasında Toequeville'dcn sonra Amerika ii/crine ya/an ikınıi bir Iransız dü^üniir Jean Baudrillard. Ama, Amerika modern döncmlerin Kurucular Amerikası ını lıâlâ; yoksa güncelliğimizi siirükleyen, giyim ku^amımızın, arabalanmızın, seyrettiğimiz lilmlcrin, yediğiıııi/ rastrood'ların mcrkezsiz merkezi m\? Anıerika, Baudrillard'm 1986'da yayımlanan ilk kopu^ yazılarmdan bıri. Bize yazı yeni duyguları, eskiyenlerin yüzüyle birlcştirerek sunuyor: Kenditıinkilcrı. Amcrika'va ncii.dc.n giımeh' 1 Modemllgin ve 19. yıı/yılın bas,kenti, Benjamın'in Paris'inden kalkan bır uçakla Ycni Amsterdam'a doğru mur1 Yoksa postmodernleşen dünyanm, James Bond lilmlerinin fantazmalarını vcrcn Silicon Valley'li Kaliforniya'ya ını? Simülasyon dünyasının başladığı Universal Studio'laı ına vc Disney latıd'a mı1 Amerika'v.ı nereden girnıeli.^ Tek bır giri^i olmadığmı göstcriyorBaudrillard bi/c. Labircntik bir barok yapı da sunmuyor. Dolaysız olarak çöl den giriyor. Kitap çöl ilc başlıyor. Tarilı vc sosyalin, idcolojik olanın yerıni alan dünyanın tüm şımdiki zamanlarını (gcçmii; vc f^clccck ^ımdiki zamanlan) içinc alan kristal zaman ilc giriyor Amcrika'ya, çölc. 1 lız, zaman vc harckct: Iştc Amcrika. Transpolitik, tran sestetik: Işte Amcrika. Bizc, buradaki zihniyctlcrdcn çok dil bloklarından vc jeolojik rölycflcTdcn bahscdcrck, toprağın mincrallcrindın giriyor Amcrika'ya; ancak Los Angclcs'i gccc uçaktan seyrctmcnin kcylini yaşatarak vc kcndisi dc yaşayarak. Havaalanlannda taniijilan vc yitirilcnlerlc başlıyoruz yt>lculuga: Baudrillard bir yolculuk dü^üniırü, sosyoloğıı. () ncdcnlc lıız ilc başlıyor toplumsal imgclcri yakalamaya; Dclcuzc vc Cîuattari olsaydı buna nooK)ji adını vcruicrdi: Düşüncenin hızının ımgcsi i^in. Bu hız bitcviye çölü izlcdigi kadar sinemanın imgcleri dc birbirlcrinin ardına dizilerck Baııdrillard'ı bizc izlctiyorlar. Onun bakan canlı (naklen) gözünden çöldeki yolun uzunluğu boyunca çölü izliyoruz. Çö\ olmaya başlayan dünyamızın imgclerinin pcşinden koşuyoruz: Sinematik, tclematik, robotik. Mctafiziğin sonu. Tarihi olandan ve mcdcniyetlerdcn uzaklaşırken kıta Avrupası ilc tam bir zıtlık olıı^turuyor Amerika; toprağı, zihniycti, yalnızlığı, cncrjisi ile Çikanoslan, zcncilcri, WASP'larıyla ycni dünyanın, "Yeni Dünya Düzeni"nin yaratıcısı, Bütünleşmiş Dünya Kapitalizminin kökcni. Kıta Avru]>a'sının bakı^ açısından uzakla^ıyor Baudrillard. Kn sonunda, gcrccğin en şcffaflığında, düşünccyi düşüncmcyen boyutlarına taşıyor çöl ilc giriyor Amcrika'ya. Amerika'nın ayartıcıhğına bırakıyor kendisini; ayartılmanın şiddcti, cinselliğin yorgunluğuna tlönüşüyor bu topraklar üzcrindc. Amcrika insanın dcğil, tcknolojinin vc doğanm Amcrikası (Bu doğanın doğallıkla tlcgil büyii ilc bir bağı oldugLiııu düşünür Baudrillard). Bu Amcrika riızgârla, suyla, insanüstü mctafizik bir güçlc yontulmuş bir Ka Amerika'ya nereden girmeli? Tek bir girişi olmadığmı gösteriyor Jean Baudrillard bizc. Labirentik bir barok yapı da sunmuyor. Dolaysız olarak çölden giriyor. Kitap çöl ile başlıyor. Tarih ve sosyalin, ideolojik olanın yerini alan dünyanın tüm şimdiki zamanlarmı (gcçmiş ve gelecek şimdiki zamanları) içine alan kristal zaman ilc giriyor Amerika'ya, çöle. IIız, zaman ve hareket: tştc Amerika. Transpolitik, transestetik: İşte Amerika. Bize, buradaki zihniyetlcrden çok dil bloklarından ve jeolojik rölyeflerden bahscderek, toprağın minerallerinden giriyor Amerika'ya; ancak Los Angclcs'i gece uçaktan seyretmenin keyfini yaşatarak ve kendisi de yasayarak. Havaalanlannda tanısılan ve yitirilenlerle başhyoruz yolculuğa: Baudrillard bir yolculuk düşünürü, sosyologu. lilorniya, Ycni Meksıka Ç.ikanoslaı ın (Mcksikalı kaçak göçmcnlcr) cmck gücü ve kaçak olarak girdiği Amcrika ilc bu loprak insanın insanı sömürdüğü, cmpcryalize ettiği, var oldıığu boyutunıı akla gctiriyor. Milyoniarca yılın ait arıla dızilmcsiyle olu^an Kolombüs on ccsi bir Amerika: Navajo, (îrand (.anvoıı, Monument Vallcy. Sıı altl ve ye rüstü rölyeflcr ve creksiyon halindc Dil Blokları. Kulturcl Amerika'nın dogal parkları haline getirilmiş, zapturapta alınmaya çalışılan bir Amcrika bu. Baudrillard'ın aradıgı Amcrika sosyal vc kültürel Amcrika olmaktan çok otobanların özgür vc mutlak alanı. Âh lak vc zihniyetlcrin değil; scnaryonun, telcvizyonun kayıtsızhğın imgcsi; an lam yüklü olmaktan çok dizi halinde gözlcr önündcn geçen bir imgeler magması: Içindc ya^adığımız nukleer^ ^ dünyanın rolycflcrinın dısj yüzü; gelecegin katastroru, tcıprak lıava vc tuz rölycflcrinin jcolojisinin yataylığını kcscn aşkın vc dik mcgalopollcı. Paul Virilio'nun bir cscrinin adı olan cstctik: Yok olmanın estetiği. Hdinildiği anda erozyona uğrayan veya buharlaijan bir cstctik (hcr şcy bunar nıı olu\or bu kapitali/.mdc.^). (Jölün cgcmcnliğindc görscl sessizli ğin bulunması aynı zamanda zihinlerin dc çölünu, bakışın yok olmakla sınırlandığı kültürün algılanamamasını, hatla tluşıınccnin oturabilcccgi, kctulinc mckâıı ayuabılcccgi alanın imkansı/lıgını sımgclcycn düzlügü bcıabcrindc gctiriyor. Düz olan zihirıscl, sosyal, dinscl bir düzlük, yavanlık ve yapaylık. Sadccc doğanm metafiziği rölycHcr nıcydana gctiriyor: Scssizlik. Scssizliğin olması için dc çölün yatay ctılcnıi öncm kazanı\<n Z.ını.uı \.ıı.ı\ ş ^ . Burada sadccc hız nesnclcr yaratabiliyor; ancak hızın kendi dc bir ncsne. Ycri göğü, yıırda dair olan gön dcrnıclcri, hcr ^cyi silmc yctisinc sahip hız ncsnclcrin arasında bir ncsne. Anııı zaman üzcrindcki hakimivetmı bclnlc ycn, bclgclcycn hız, aynı zamanda cmck zamanı, kâr zamanı vb. gibi anlam yaratan kavranıları da siliyor. () anlamda Baudrillard'ın söz cttiği hız insana vc doğaya ait olmaktan çok mincrallcrc ait: Krisıallcşcn an. (îeçmişi, gclcccği içinc alan bir kristal. Kam'tan çok Bcrgson'a yakın bir sürc anlavışı Inı. Iştc tck vc gcrçck ilkel toplumla karşı karşıya olduğumuzu yazıyor Baudrillard. Simülasyonun ilkclliği. Karmaşık, karışık, çokluk dolu, yakınlık sıkışjklık dolu bir ilkcllik. Sosyal ötcsi vc MInuçlan önccdcn kcstirilcmcvcn bir toplum hcr şeyi ilc Baudrillard'ın goz lerini kama^tırıyor. Amcrika cvrcni onun gözlcrındc iz bırakmadan "an bc an" katcdip, gcçip, yok oluyor l'.lindcn avucuııdaıı kaLivnr Sadccc, diyoı Baudııilard, Amcrı ka'nın püritcn anlayı^ı ckolojik vc bivolojik olanı icat cdi]i, tlcıin bır şckiklc ırkçılığa tlayalı düjlamayı siırılurckıldı. Oylc ki, hcr şey; insan, doğa, cğlencc saklanan, simülc cdilcn bir "rc/crv" olarak saklanabıliyor. llı/ın içindc "an " edebivmis, gibi durdıırulabiliyor. Ancak hız ıçindc yuvarlannıak, araba sürmck aynı zanıanda bcllcğı dc vok cdici bir cylcm. "llcr şcy ycniılcıı bu lunmak üzcrc siliniyor" (1986, s. 11). Ancak; bir noktadan sonra öylc tuhal bir şey olabilıyor ki, Baudrillard'a görc, harckctin kcndisi yön dcğiştirivor. Mc kânı kcndi iradcsi ilc katcdcn harcket, mckânın kendisini yutmasıyla tlcğışime uğruyor: Direnmcnm vc yolculuk sah ncsinin sonu. Artık müstehccnlcşcn bir mekân hâkim. Italyan nıucizesi: Sahncnin mckânı. Ve, Amcrikan mucizesi: Miıstchccnin mckânı (1986, s H ; Her seyi yeniden bulmak Yok olmanın estetiği Amerika'ya nereden girmeli? silicon Valley'li Kaliforniya'ydan mı? Simulasyon dünyasının başladığı universal Studlo larından mı? Ya da Disneyland'dan mı? Amerika'nın tek bir girişi olmadığını gösteriyor Baudrillard bize. CUMHURİYET KİTAP SAYI 335 SAYFA 12