Katalog

kattıgı şey: ister ıımııt dcyin buna, ister yarntı cı insan huzursuzlıığu, OIITSUZLAKİ istcr diirtü..." der. "Bır 'AHM rimür boyu ateşe varıl.ımayacağı bilinse bile bu çabalar var olacaktır. Insanı insan, şiiri şiir yapan bunlartlır, bu direniştir. ' diyerek şairin bu tutumunu onayUmutsuzlar Parkı / Şairin Seyir Petrol / Edip ladığını yazar. (K.: 10) Edip Caııscvcr/ Defteri / Edip Cansever'in şiiri çağ Canscvcr/ Ycaitcpc Yayınları/ Cıinsever/ Adti daşiarı, şair dostları 1959lstanbnl 77 s. Yayınları / 50 s için tanıdık bir şiir olsa Mathaası/ i 1 v da kolaycı şiir okııyucuları için niç de nemcn alıp yorumlanacak türdcn değildir. Onların sesini duyabilmek, özüne inebilmck için: dinlcri, mitoloii kahramanlarını, söylcnceleri vc bıınun yanında miras alınan divan ve halk şiirinin özclliklcrini de tanımak gerckmektcdir. Sonrusı Kulır / Kirli Ağustos/ Sevda ile Sevgi / "Duygulamı, diişün Edip Canscvcr/ Edip Caıısci'cr/ dc Edip Canscvcr/ Yayınları / #5 .s Koza Yıivmları / cclerin nesnel karşılığı" Ccnı Yayıncvi / olduğunu düşünen şair: 91 s. "şiirleıim küçiik insandan, kiiçük dımımsal anlardan çok, insan dramım, yani bir çeBirazdan akşam olacak sevcilim lişkiler, karsıtlıklar bütünlüğünü içerBütün hcybctiyle akaşam olacak meye yönelik oldugundan, bu dekorun nesnelcri dc, insanları ıla bir harckct "Birbirimizden coğalıyoruz; sonlu vc halindc görimüvorlar sanırım" dcrkcn sonsuz birbirimizden" dediği ycrdc inEliot'un "nesncl karşılık kııramına" da sanı insandan, toplumu doğadan ayır çok öncm verdigini sövler. madan hcr şcyi kcndi görüntüsü içindc kucaklar. Tutku halindeki özlemler "Duvar diplcrindc vc sakınaraktan Edip (Canscvcr'in yaşaını başkaları Bir akşamüstü sırasında nın acıları, özlcm vc tutkularıvla içiçcSaygı anılarınıza dir. "Biliyorsun, bi/iın lıcr türlü yalnızSaygımız ki bir kuşun yarası kadar Iığımız/ Yeni bir dil olacak yarın"da da dcrin." yalnızlığın umutlu ycni biçimindcn "Sonrası Kahr" da insanın ilk oluşııdestek alır. ü coşkuyla yinc yoldan bimundan bu yana ucçcn süreç içindc sikletiyle hızla gecen çocuğa bakarak: sorguladığı kavramların toplumcu ba"Ozlcm ki tutkıınluktur bir başkasinın kışla gcnclc ulaştığını görüyoruz. özleminc" dizcsiylc de tutku halindeki "Cîövdesini aradıj>ı yaşamın", "dilini özlcmlcri dilc getirir. Ufkunda "işte" öğrcndiği mutluluğun " vc "Rodoslu diye bir şey olmavan "Sincma bilctsiz bir dcrcbcyinin/ Kaç kadının mcnıc bir akşamüstü vakti" olıır ara sıra ya uçlarını kcsip dc bıçakla/ Sedef işlemeda bir giil. li bir kutuda sakladığı"nın şiirleri daha "Ey zcncclilin yigidi larklı çt>ğul acılara, çoğul umut vc Suyıın huvsuzu unıutsuzluklara götürür Cansever'i. Alına satıla cskitilcn düş "A^k/ En bitirim acılarda en dayanıklı Irmagın topıağı dclip ÇIKIŞI büyüycn'dir. A^klarını vc yaşamlarım I:.y bir gül." insanların daha insanca vaşavacakları Şairin 1974 yılında vayımladifjı ko^ulları gcrçcklcştiınıck için harca"Sonrası Kalıı" tln toplunısallık daha yanların anılarına da "Olii mü Dcııir' açık ortaya çıkmaktadır. "Duyulan dcadlı sjiriıulc şöyle dcr: gil, görülcn scsc" döncr (Canscvcr. "Olii mü dcnir .şiıncli onlar.ı Kcndisindc biriktirdiğı "bcn"lerin scsi Durnıu^ kalplcrı çoktan kısık çagrılarından aralanarak yaşamOlii mıi dcnir şimdi onlara ıhıki lıcr scyin, bitkiııin, dcnizin, kiliKımıldanııyor gözbebekleri min güzelliğinden söz cdcr. Yoğıın acıOlüm mü dcnir peki ların arasında söylcnılcr daha açık, daEn büyük limanlara demirlemiş ha avdınlıkrır sanki. I'liı büyük gcmilcr »ibi "() katlar bakmı^lar ki bir narı ycniKımıldanıı\(iı s'ö/bcİHklcri..." ılcn koparıp () narın scssizliğinc vc utancına Yoz burjuva ilişkileri Ncrdcn bilcccklcrdi tlirilmck climiz"Bcn Ruhi Bcy Nasılım" yoz burjuva dcdir" ili^kilcrini, onaylanmayan cinsclligi ycAşklaı içindc adlı şjirinde bir vannidcn ıızıın dizclcrlc, tckrarlarla aııladaıı birbirinc sanlarak gcçcn gcnçfcrin tırkcn "Çağrılmayan Yakup" çıkagclir co^kulu anları anlatılırkcn bir yandan bir bakıma. Ahlak anlayı^ını, tlcgcr da "Mcrhaba" dcdigintlc bir kucak bayaıgılarmı çaıpıttığı gcrckçcsiylc valık atacak halıkçının cönıcrtliuirulcn yımlanışında (1^76) clcşlırilcr alınış bu sözcdcr. Bu uzıınca şiirinin son bölüm şiirlcr içcıigiylc bugiin daha hızla su lcrindc dc yıırdıınun insanlarını kuüstünc çıkmıij görüntülcrdir. Uvcy caklarkcn: ogulun iivcy anncylc scvişmcsindcn "Mah|)iısıınu kıskanan bir gardiyanı dalıa sjaşııtıcı haberlerle doludur ga/.cdüşün tclcr. "Bcn saptayan vc scrgilcycnim" Vc diiijün scvgilim, nıalıpusıınıı kısdcdiğinc göre şair, kabullcnilmcycn kanan bir gardivaıı liüşüıı ama var olan gcrçcklikıir scıgilctliğı Nc kadar acı mınlar salınclcr bclki dc. Bu şiiılcrdc limonKıskanıyorlar hcpınıi/i \'c kıskanalıık, k(")!;k, çiçckçiler, anılar, mcyhanc caklar garsonıı, gcııclcv kadını tcmcl imgclcr Ciüç iştir çünkü bir larıhi insan gibi olarak karşımıza çıkar. ya^amak "Kaç tiiılü girılirdi anılardan içcrı Bir lıayatı insan gıbi tanıanılanıak 1 Iştc! bir zambagın özsuvunun içij;üç Lştir lişi'gibi CUMHURİYET KİTAP SAYI 327 TRA Çağrılmayan Yakup / Edip Canscvcr/ dc /6İ \. Tragedyalar / Edip Canscver/ dc Yayıncvi / H4 s. Oirlik Düzenlik / Edip Canscvcr/ Ycditcpc Yayınları / 76 s. Bezik Oynayan Kadınlar / Edip Ccinsıvcr/ Adtı Yayınları / 109 ı. m:\ ııı ııi ın.ı MSIIIH Nerede Antigone/ Edip Canscvcr/ Ycditcpc Yıiyııılıirı /44 Ben Ruhi Bey Nasılıın / Edip Canscvcr/ Ycditcpc Yayınları / 44 Yer Çckiınli Karanfıl Şairin Seyir Defteri ( Toplu Şiirleriı) / ( Toplu Şiirleriıı) / Edip Canscvcr/' Adaııı Edip Caıncvcr/ Yayınliirı /42 i s Adaııı Yayınları/ 4)4 s. 2 Süt emer gibi bir memeden Bütün rcnklcrin ve bütün kokuların bir bir bilinisi 3 Dibini Kazıyor alanlar: dünyanın iççckişi") Şiirlcrindc sıkça acı, ürtkütücü, şaşırtıcı tablolar çizcrkcn göze öncm vcrdiği halde "(îözyaşı " çok fazla görünmcz. Bu bclki dc akmayan gözvaşının gozpınarlarında kuru bcklcyi^idir. A^rıdan kıvranan. bagıran, kckcmc, dilsiz ınsanlar gostcrılirkcn dc kcdcri anlatır ama kadcr karsısında cl baglatmaz. Resinılerini scrgilcycn bir ressamın tavrı vardır çoğunlukla. "Scni günlcrc böldüm, scni aylara Daha yıllara, yüzyıllara bölcccuim Vc hcr zaman söyleyecegim ki bcni anla Minesi çatlamiij bir diş gibi duracagım karşında." ÇarMİarı, mcyhanclcri bir bir bilcn "bir dcniz kıyısındaki otclden başka bir şeyi olmavan " Edip Canscvcr u/.un ijiir yolculuğunun sonlarında içkidcn de, anlayıp yazmaktan da yoiLilduğunu "Bir ()lü Dalga'da şöyle dilc gctirir. "Nc çıkarmı^ a/ içscm, bütün bütün bıraksam da içkiyi Inanma/sın hıı, mi hiç scvmiyorum /.ateıı." 1977'dc yayımladığı Sevda ile Sevgi de: "Aşk kırgını" olmadığını, kcndi yazısını bilc okuyamadı^ını ve kitaplardan da sıkıldığını söyler. Şiirlc yatıp, sjiirle k.ılkmıs .şairin yorgunluğunda, kcndi üstünc doğru gclcn ölümün ipııçları sczilmcktcdir. Olüm imgcsini bircylerin bunaltıcı, sıkıcı, akıleı dünyalarında sıkça kullanılıktan sotıra bu kcz avnayı toplumun kcsitlcrine dcğil kcncfisine çcvirmiijtir. Içki tutkusunu kınayanlara şöyle yanıt vcrir: "Şöylcydi/ Su içcn güvcrcmlcı gibi iirkcktik, bakısıklıvdık/ Bir dc alkollerc dü^küıuliık ki, kınanırdık, ııiyc sanki/ Çünkü biz bilmcz nıiydik alkol hiçbir zaman kurtulıış değiltli/ üstümüzdc bir karabasandı yalnı/ca..." Zaman zaman umutsıı/.luğa, zaman zaman ıımııda düşen (lansever: "Daha pck di'i!;iinmck isicmiyorum öliimü/ Yetcr ki cksilmcsin öll<em/ Ycter ki aklım giicüm ycrindc/ Vc sonuna kadar diıcnmcdc" dcrken dc yaijlılığa, güçsüzlügc kar^ı dircnmcyi ycğlcr. Çünkü şiir yazmanın da, okuyup düşünmcnin tlc crcği; bu yolla "insanın karmasjiklıBöyle cskitilmiş de olsa da bu kalbi gV'nı aşmaktır. Bu kitabında: Yaşamı, toplumu, anılarıyla sevgi ile scvdayı sıkça sorgulayıp, sonuçlar çıkartır. "Ey sonuç Ncyin sonucLi Alfabeye koydıılar ölü bir kuşıın yavrusıınu Ah ncydi gcnc neydi ölümün özgül uzunluğu" (îiilii, karanfili, kırmızıvı vc kahvercngivi şiirlcrindc sıkça kullanan şair; kirazları, aynaları, suları ve kcndisini anlatmak ister. Çevrcsinde nc varsa, var olanın tüm ayrıntılannı incclcr vc "Bir çeşit dilsizliği, bir çcşit beraberliği" "Çocuk gönüüü yabancı"yı, "Sesine rüzgâr oyduğu kartallar birikimi'ni, "Ikindinin düzlüğü"nü scrgilcr. "Şairin Seyir Defteri" (1980) "Neler Almalıyım Yanıma", "Bir şiir yazılııken" ve "Içcriklcr" başlıklı şiirlerlc sü^ rerken; Edip Canscvcr'in hangi ya/.arları severck okuduğunu, şiirlerinin olıışum biçimlcrini algılıyoruz. "Otıırurken cam kenarında Barında bir otclin akşam vakti Kâğıt pcçctcyc yazmıştım buııları da) Yol haziranın Yol mavısın (Bclki böyle şiirlcr dc y.ı/acakmişim yakında.) "Denizsiz yapamam" diyen Canscver; Akdeniz tutkıımıdur. Şinışir, scdir, sandal, palmiyc , portakal vc clma ağaçlarının yanı sıra, Rodoslu Karcs c, Lidya kültürü kalmtılarına dizclcrinde sıkça rastlanıı. llkyaz, yaz özelliklc de haziran, ağustos aylarınm kullanılmasından şairin bu mcvsimlerden ctkilcntliği söylencbiliı. Sıkıntı gibi kadın imgesi dc cn ilk şiirlcrindcn son şiirlcımc dek cşlik cdcr ona. Lusin, Iliznıctçi l'irdcvs, Scniha, Bayan Sara, Estcı, (iemile, gibi ad vererck anlatılan kadınlann yanı sıra, sarışın üvey annc, bir gcnclcv kadını, mcyhancde içki içcn kadın görüntülcri yer alır şiirlcrindc. Btınların tümündc dc bastırılmış cinscl açlık, cziliphoılanmışlık vc nüzünlerin yanı sıra gizli başkaldırılar, tanımlanamaz isyanlarının diklcnişi sczinlcnmcktcdir. Sözgelimi "Kiirk (amirhancsi "IKIC çalışan Anjcl'in kocası yanında değildir, açık saçık giyinişi konusuııda uyaııldığmda: "Ycni cvlisin, kocun nc dcr" ikazlarına "Hiçbir scy dcmcz!" yanıtı vcrilir. Çarpık ilişkilcrin insanda yarattığı acıSAYFA 5 Kadın imgesi Yaşlılığa karşı direnmek