Katalog

; •" laştıklarını duyarlar. Birçoğu anadillerini bırakır, Seine Nehri'nin kıvılarında Fransızca yazarlar. Benim durumumda, olanaksız geliyor bu: Yazar kendi dilini seçmez, diye düşünüyorum ben, aslında dil onu seçer ve sürgündeki yazar için dil gerçek vatan yerini tutar. Fransızca benim için hiçbir zaman işimin gereci olmadı, ancak toplumsal iletişim aracı oldu." (Yeryüzünde Bir Sürgün, J. Goytisolo, Çev.: Neyire Gül Işık, 1993, s. 81) Dil, yazarın yurdudur. Sürgündeki yazarın konumu bu bilincin ekseninde biçimlenir. Varoluşunun anlamı buradadır çünkü. Geçmişiyle, yaşadıklarıyla, ülkesiyle bağı DU dil aracılığıyla sürer. Oluşturulan dil evreninde hem sürgünlük durumu, hem yaşanılanlar, hem de geçmiş dile getirilir sürekli olarak. Derin bir özlem ve kavuşma duygusunu yaşatan bu yolculuöun onu götüreceği kıyılar bilinmese ue, kazandıracakları ve bu yolun ibresi bellidir: "Gezgin büyülüdür fethedilmemişin gizemiyle savaşçının kargısı sonunda uzlaşır ölümle; sense bedenin ve ruhun acısına adandın ey Sürgün anıtın yok ama ülken her yer Simyanın yitik bilgisi Sürgün Bedeli ödenmemiş, ödenmeyecek Sürgün Yalnız benzeriyle konuşabilen Sürgün Yazıcısı çoğalmayan Sürgün" (Ahmet Oktay, "Sürgün" 11) Sürgün yitik sevinçlerin, acıların, umutların, savruluşların uğraklannda dönenip dursa da; dönüşün umudunu her dem saklı tutar: Hep aklında olsun ttaki. Oraya varmaktır hedefin senin. Hiç aceleve getirme yolculuğu ama. Daha iyidır yıllarca sürmesi; yaşlı biri olarak yanaş adaya, yolda kazandıklarında zengin biri olarak zenginlikler bekleme ttake'den. Bu güzel yolculuğu ttaki verdi sana. Yola çıkmazdın o olmasaydı eğer. Ama artık verecek başka bir şeyi yok sana. Yoksul görünüyorsa da sana, aldatmadı seni ttaki. Böylesine bilgeleşmişken, bunca kazanımla, anlamış olmalısın artık, ne demektir ttakiler. (K. Kavafis, "ttaki", 1911) VIII./ Sürgünlük Labirenti Sürgünlüğün alfabesi yazılmadı. Ama her dilde onun söz labirentleri aynıdır. Karşı koyma, başkaldırı, dayatılanı kırma istenci sonrasında yaşanılan/seçilen bir yol sürgünlük. Sonrası çözülüş ya da yeniden varoluş... Hayatın baska bir alanında süren bir yaşam, farklı bir ortam, başka bir kimlik... Sürgünlüöün tarihi insanlığın tarihi kadar eskidir. lçerlek anlamınm katmanlarına baktığımızda; sürgünlüğü siyasal bağlamdaki söylemlerle sınırlayamayacağımızı görürüz. Yerinden yurdundan edilmek, göçmek... gibi yan anlamları da taşısa; sonuçta sürgün olma, sürgün edilme, sürgüne gitme, sürgünii yaşama insanla, onun doğasıyla iîgilidir. Bunun bir başka boyutu da sürgün edenle edilen arasındaki uçlanımtardır. Burada da bir çatışma, başkaldırı ve ceza vardır. Yola çıkış scrüvenleri, amacları farklı da olsa her sürgünün yaşauığı ortak SAYFA 8 1 duygular vardır. Zorunlu, gönüllü, kcndi kendının sürgünü olma dıırumlarında bunlar kaçınılmaz olarak yaşanılan, hissedilenlerdir. Bu serüvene fi/îiksel ya da ruhsal olarak katılma yeni bir yaşama/düşünme biçimi sunar insana. Sürgün yaşamıdır bu: Seçilmiş ya da sürüklenilmiş yalnızdır. Ayrı bir dili, alfabesi olandır aynı zamanda. IX./ Kanıtlanmış Sözler Acı : Yudum yudum yaşanan; aşk, ayrılık, arayış üçgeninin buluştuğu yer. Bellek : Yitirilip yitirilip bulunan. Coşku : Hep yaşanılırdı, şimdi ise yaşama sebebi. Çözülme : tlk adımda başladı, sonra nayatın her alanına sindi. Düşkünlük : Yabancı bir gökyüzünde en çok hissedilen. Engel : En çok anımsattığı şey; "Yürekte Bukağı". Firkat : Gece gündüz sese donüşür. Göçmen : Künyesidir onun. Hüzün : Yüzünün aylasında ışıyan. Itır : Aglayışlar, sevinçler getirir her yel esintisinde. ldea: Belki de sürüklenişinin tek sebebi; "müsebbibim" dedigi. Kimlik : Kesintisiz başkalaşımını yaşadıjiı. Labirent : Her dem dönenip durduğu. Muhalefct : Varoluş ncdcni. Netame : Hiçbir zaman kaçamadığı. Otorite : Çatışma odağı, karşı koymaı.imi. Özlem : En çok 'hasret'le dile getirilcn, hiç yitirmedi^i göktaşı. Pusank : Giınün en aydınlık yerinde seraba dönüşen. Rüya : Dünle ba&ının tek volu. Seziş : Bütün yotlarını aydınlatan. Şimal : Kalbine göre ayarladığı. Tükeniş: Hep kıyısından döndüğü. Uyumsuzluk : Günü güne bağlarken tek aşılamayan. Ülkü : Hiç yitirmek istemediği. Vuslat : Bir zühreyıldızı kadar uzak, bir gözyası kadar yakın. Yalnızlık : Yaşamak, yabancılaşma, yurtsama ile iç içe yaşanılan; günün ilk sevinci, gecesinin kandili. Zaman : Hem içinde hem dışında yaşanılan. XV Yeryüzü Sürgünleri Yeryüzü kültür coğratyasında zorunlu ya da gönüllü sürgünlüğü yaşayan, buna katılan edcbiyatçıların (*) edebi Kübalı romanct, Culllermo Cabbera Infante. yata yeni bir duyarlık getirdikleri, zenginleştirici bir boyııt kattıklarını söylemeliyim. Sürgün sözlerin anlamına doğru çıkacagımız yolculııklar bize bu evrenin zenginliğini sunacaktır. Yitik yıldızların ardındaki ışıltıları görebilmek için bu dönüşsüz yolculukların yazında bıraktıkları izlerden yürümek, adressiz mektupları okumak çağımız insanının trajedisini daha iyi tanımamıza da pencere açacaktır. (*) Rafael Alberti, Ramön, Arana, Manuel Andujan, Adonis, Adorno, Migucl Angel Asturias, Reinaldo Arenas, Max Aub, Francisco Ayala, Artura Barea, Joseph Brodsky, Bertolt Brecht, lvan Bunin, Herman Broch, Augusto Roa Bastos, Samuel Beckett, Paul Bowles, Nina Berberova, Josef Bakucz, Luis Cernuda, Halil C'ibran^ |ulio Cor tazar, 1 laroldo (ionti, Alejo Carpentier, e.e. cumming, Joseph Conrad, Chateaubriand, Çernişevski, Dostoyevski, Mahmud Derviş, Dante, T.S. Eliot, tlya Ehrenburg, Faiz Ahmet Faiz, Carlos Fuentes, F.S. Fitzgerald, Römulo Galleos, Witold Gombrowicz, Juan Goytisolo, Andor Gâbor, Shandor Gergely, Eduardo Galeano, Maksim Gorki, Jose Ortega Y Gasset, Ernest Hemingway, Abdülvahap El Haydari, Nizar Habbani, Herzen, Cabrera Guillerma Infante, Ionesco, Edmond Jabes, Tahar Ben Jelloun, James Joyce, Henry James, Franz Kafka, Konstantin Kavafis, Milan Kundera, tsmail Kadare, Nikos Kazancakis, Agota Kristof, Semih El Kasım, Aladâr Komjât, Lajos Kassak, Mario Vargas Llosa, Abdellatif Lâabi, Carlo Levi, Lermontov, Jozsef Lengyel, Slowamir Mrozek, Safvador de Madariaga, Heinrich Mann, Thomas Mann, Vladimir Maximov, Henry Miller, Czeslavv Milosz, Antonio Machado, Adam Mickiewicz, Pablo Neruda, V.S. Naipaul, Vladimir Nabokov, Cyprian Kamil Noruwid, Ovidius, lıerberto Padilla, Ezra Pound, |. Don Passos, Sylvia Plath, Puşkin, Manuel Puig, R.M. Rilke, Yannis Ritsos, Fuad Rıfkı, Riad El Rayyes, J.J. Rousseau, Rimbaud, Erriesto Sabato, Julius Slowacki, Domingo Sarmiento, Zoltan Szabö, Jonathan Swift, Aleksandr Soljenitsin, Anna Seghers, Severo Serduy, Manuel Scorza, forge Semprun, Cîertrude Stein, lgna/io Sılone, Mme de Stael, Stendhal Ramön )ose Sender, Saltikov Şçedrın, Geza Thinsz, Turgenyev, Tnueydides, Julian Twim, Miguel de Unamuno, Aron Kibedi Varga, Voltaire, Verlainc, Sadi Yusuf, Steran Zweig, Yevgeni Zamyatin... Ahmet Mithat, A. Kadir, Nihat Behram, Ataol Bchramog'lu, Halikarnas Balıkçısı, Rıza Tevfik Bölükbaşı, Oya Baydar, Arif Dino, Abidin Dino, Ebuzziya Tevfik, Fahri Erdinç, Mehmet Akif Ersoy, Bekir Fahri, Nedim Gürsel, Refik Halit Karay, Feyyaz Kayacan, Özkan Mert, Nâzım Hikmet, Namık Kemal,,Süleyman Nazif, Aziz Nesin, Demir Özlü, Lütfü Özkök, Aysel Özakın, Samipaşazade Sezai, Zckcriya Sertel, Sabiha Sertel, Refi Cevat Ülunay, Ziya Yamaç, Hüseyin Cahit Yalçın, Ziya Paşa, Ziya Gökalp... • Sürgün Edebiyatı, Edebiyat Sürgünleri / Yayına Hazırlayan FerıJun Andaç/Bagkm Yaymaltk / V)\ .v. Tahar Ben Jelloun. Oya Baydar. CUMHURİYET KİTAP SAYI 351