Katalog

lemesinin ardınılan gelen hu bölüm, söz konusu bakış açısındaki estetik yaklaşımm yetersızlığini kendiliğinden ortaya çıkardı. Yoksa kullandığım dil 'acımasız' bir dil dcğildi. Bence bir dil cleğildi. Bcncc yaptığım, öne sürüldü ğü gibi 'antidenıokratik' olmayıp, tanı tersine 'demokratik' bir yaklaşım; benim görüşlerirne karsı olan alternatif görüşlere ycr vcrdim kitabımda; o bölümde ycr alan tiim "Yeni Hayat" eleştırilerini bcn basından vc çcvrcmdcn dcrlcdim, bu görüşlerin hepsi gerçek. Amacım polemik oluşturmak değildi. Okurlarıma vc öğrencilerime, cdcbiyatımızda bugün dc egcmen olan bir eleştiri anlayışını, loplunıcu içerikli 'izlcnimci' eleştiriyi bilimscl amaçla sergilcnıck istcdim. Vc sanırtm bu yüzden epeyce başın ağrıdı. Yanlıi; anlaşılmak bcni hcr zaman ü/er. Farklı iiniversıtelerde ama aynı bılırn daltnda görcv yapıyoruz Kitabını yazma a^amasında, öncmlı eleştirı yöntcmlcrini ele alıp örneklediğıni öğrendiğımde sevmmıştım Çüııkii öğrencılcrtıniz dcrslerde eleştıri yo'ntemlerıni anlaınakta hcr zaman zorlaııtyorlar "örhan Pamuk'u Okumak" öğrencılcr ıcın bir haynah kı/ıip oldu Bcnim bu kitabı yazma amaçlarımdan biri dc buydu. 'Ok.ııma C hdlümünde yer alan 'Tasavvul Işığmda Yeni Hayat" ha^hklı mettıı, hıtabındahi cıı ıtç yaklasım bence Içındc bir kcrc bılc 'tasavvuf sözciiğü geçmeyen bir romanı tasavvuf felsefesıımı mğında dcğcrlendırmek aşırı bir yorıım denemesı değil mı scnce? Bence değil. (ierçi romanda yapılan yolcukığun bir tasavvuf yolculuğu olduğundan söz edilmiyor. Bu doğru. Ama yapı olarak "Yeni Hayat" bir 'açık yapıt'. Ozellikle, okur yorumunun ana amaç olduğu 'alımlamacı' yöntem için iyi bir örnck oluşturdu tasavvııl çözümlemesi. Koman; Canan'ı, mcleklcri, kutsallığı vurgulanan 'Kitap'ı vc nııru andıran ışığıyla daha baştan böyle bir yoruma çağrı çıkarıyor. Açık yapıtlar, içerdiği ipuçlarıyla ve ÇOK katmanlı dokularıyla sayısız yoruma olanak tanırlar. Pckı, sana cdcbıyal elcitırtsı nasıl olmalı dıyc sorsam vc bıtna artık klasiklc^cn bir soru eklesem: Bizde edebiyat eleşttmi var mu Kuşkusuz var, ama kitap boyutunda ciddi çalıştna az. Kdebiyat estetiğinin nc olduğunu bilcn vc sayısı hiç. dc a/, olnıayan bunca yazarı yok sayınak büyük haksızlık olur. Elcştiri nasıl olmalıya gclincc, araştırma ve incelcmcyc dayanmalı derim. Bu roman çok iyi kurgulanmış, dili dc (,'ok akıcı, türünde yapılan bir elcştiri, bence bir kesinlik içcrmiyor. Evct dc, bu iyi kurgu 'nasıl' oluşmuş, dili 'ncdcn' akıcı; bunlann ortaya çıkanlması gerek. Bu da ancak edebiyat estetiğini iyi bilmekle ve ciddi metin incelemeleriylc yapılabilir. Yeniden tauıvvııfa dönmek istiyorum. Scntn bu tasavvuf mctrıint oluştururken bazı kaygıların olduğunu bilıyorum. • Evet vardı. Bu bölüm, çalışmamı okuyan yakın çcvrcmde değişik bir lcpki oluşturdu. Sanırım benim toplumsal kimliğimlc bağdaştıramamışlardı vardığım 'mistik' özürnlcmeleri. ()ysa ben, ö/ellikle 'aydın' araştırmacıların/bilim çevrelcrinin vc sanatçıların dinscl/ınistik konuları yapıtlarında özellikle ele almaları gerektiği görüşündcyim. Rasyonalıst/aydınlanmacı ögelerfe biçitnlcnmiş Türk aydını ıızun yıllar dinscl ögeden uzak durmuş vc ıızıın yıllar bu alanı, aydınlık olmayan düsünce sahiplcrinin tckclinc bırakmak yanılgısında bulunmuştur. Ozelliklc dc dinscl ögcyi sanat alanında CUMHURİYET KİTAP SAYI 357 YILDIZ ECEVİT'İN KİTAPLARI p^y..,ı> " 7 ^ "üğuz Atay'da Aydın Olgusu"//lra Yavınctlık, htanhul "Die Intellektuelienproblematik bei Max Frisch und OguzAtay"Mra Yayıncılık, Utanbul 1990/253 s "tsviçreAlman Edebiyatı"/ Ara Yavına//*, Utanbul 1991 /77yı. Maja Boutltr, "I lıssineen Haritada Yok"/ Ara YayniLilık, htanhul 1990 {Ç.cvm) /144s "Kurmaca Bir Dünyadan" (Araştırma/inceleme/makalc)/ (iundfiğan Yayınları, Ankara 1992/ 1X1 s "Orhan Pamıık'u Okumak'V (KT(C/' }ayınevı, Istaııhul 1996/223 s kullanmak, onıın içcrdiği kozmik özu bclirgin kılmanın, onu insana yakla^tırmanın bir yoludur. Dini estetize etmek dinscl rctormun bir paı\asıdır. Batılı sanatçı binyıllardır yapıyor bunu. Resinıdc Erol Akyavaş'ın, romanda ()rhan Pamuk'un vaptığı da budur. Bu söyledigimi, sol cöilimli aydının bir özeleştirisi olarak alabilirsin.' Fclsefc, çağ fizıği vc kozmik bilinci edcbiyatla hütünlc^tırmcyc çalışttğın, dısıplınlcr arası yazıların var Bu yazılartndan ya^amı tiim yönlerıyle bir btitün ıcindc algıladıg'ın anlaşılıyor Buaiinlerde dc 'hayvan hakları'yla ilgtlı nir yazı üzcrındc çalışıyonun Nıye hayvan haklarP Çünkü senin de dediğin gibi yaşamı bir 'bütün' olarak algılıyoıum vc onu, öncc insan sonra diğcr canlılar hiycrarşisi içinde ele almıyorum. Sömürülen vc czilcn objcnin insan, hayvan ya da doğa olması bir şeyi değiştirmiyor; hepsi beni aynı dereccdc etkiliyor. Bu ara ibre sokak hayvanlarından yana döndü. KoruScv Vakfı'nın Balgat'ta An Lisesi'nin arkasındaki hayvan barınağında yaşananlarla doluyum bugünlerdc. Nc dcvlct nc dc özcl kuruluşlardan dcstek var. Orada, hiçbir çıkarları olmaksızın insanüstü bir çabayla sefil durumdaki hayvanları yaşatmaya çalışan 'insan'lar beni sarstı. Yozlaşmanın ortasında bir 'vaha' orası. 'İnsan insan'a doğru evrimleşme her şeye karşın sürüyor. • "Bozkır Kurdıı'nun Dü$ Yolculukları" (Hermann Hesse'nin denemc/anı/ıncktuplurından derleme)/ Rcır/zı Kıtabcvı, t\ tankul 1994/ 272 s Orhan Pamuk'u okumak PROF. DR. GÜRSEL AYTAÇ Y ıldız Eccvit "Orhan Pamuk'u O k u m a k " başlıklı edebiyat araştırmasıyla modcrn vc modcrn sonrası edebiyat dünyasının okumaya ve incelemeyeeleştirmeye ilişkin problcmlcrini gözlcr önünc scriyor. 220 sayfalık bcş bölümlü bu araştırmada Orhan Pamuk ve romanı "Yeni Hayat", Yıldız Ecevit için yalnızca bir araç. Araştırmanın asıl amacı "Yeni Hayat" örneğinde edebiyat biliminin bugün gcldiği noktayı irdclcmek. Başka bir roman değil de Orhan Pamuk'un bu cscrini konu olarak seçmesi, söz konusu romanın çok sattığı halde az okunmuş, olması gibi ilginç bir durum. Tam anlaşılmadığı için kolay okunmadığı gcrçcğinden yola çıkan Ecevit, yazarın çeşitli vesilelcrlc romanı hakkında yaptığı konuşmaları, yazdığı yazıları da dcğcrlindirerck bazı ipuçları kcşfedip eserdeki derin anlamı çözmeye çalışıyor. Kitabın ağırlıklı bölümü, "Çağdaş RomanOkur iliijkisi" başlıklı ilk bölüm. Burada güdümlü olmayan, yani bir şcyc ulaşmada araç değil, kcndi başına amaç olan edebiyat cserinin alımfanması irdeleniyor. Modern anlatıcıla rın düşüncc boyutu, cstctik, okuyucunun belli bir düzeye ulaşmış olmasını gerektiriyor. Yeni romanın tadına varmak için okuyucunun, aynı bir sanat severin bir tablodan, bir müzikten anlamak için gerekli donanımı gibi edebiyat eğitiminc ihtiyacı olduğu düşünülüyor. Bu cğilimi hem edebiyat bilimindc hem dc dilbilimde görüyoruz: "Yeni ddbılım çalışmalarındakı gehjmcnin yönü de hu doğrultudadır Ilc/işımın gerçekle^ebilmeü ıçın yalnızca ıletınin oluşturulması değil, ık'ttnın dejifre edilmcsı de gerckır Bu ncdenlc de bilimscl yöntem olarak melnın 'konuşmacı değil dc, 'ışıten kışı açısından' tncclenılmesı önenlmektedir Ycnı çalışmalarda, daha o'nce 'konu^maadan yola çıkan dılbdun'ın yerinı, gıderek 'ısıtenden yola çıkan ddbılım' almaktadır Edebiyat tarıhı çalı^malannda da hu gelı^mclcrc ko^ut cğdtmler dıkkalı çcker " (s 20) Değil okurun, elcştirmenin bile edebiyat eğitimjni şart görmeyenleri irkiltecck bir savdır, ama ne var ki edebiyat, güdümlü yol göstcrici ders verici, dolayısıyla kolay anlaşılır olmak istcmcmcktcdir artık. Ama bu değildir ki piyasada yalnız bu çesit cşcrler ver almaktadır veya almalıdır. Özellikle modcrn sonrası günümüzde her çeşit edebiyat ürünü okuyucu kitlcsine sunul makta, hcr üriin kcndi okurunu bul maktadır. Yıldız Eccvit çağdaş okurdan beklentilcri, cdebivat biliminin bu konudaki kuramsal verilerıni yansıtarak kuşkusuz öğrctici tonla bir kitap yazmıştır. Özellikle edebiyat incelemesi yöntemlcrini tek tek vc aynı romanda uygulayarak söz konusu yöntcmlcrin birer araç, birer yol olduğunu, bilimsel incclemcnin, clcştirinin belli bir mesafe ilkesini koruyarak herbirinden yararlanabilcccğini göstcrmek istcmiştir. Onun "okur", "okuma" başlıkları altında işlediği yaklaşımlardan "tasavvuf ışığında"kindc zaman zaman zorlama yorumlara girdiği izlcnimini cclindim. Orhan Pamuk, romanınm gizli boyutunu bu denli ciddiyc almamıştır ka nımca. Ecevit, beş ayrı incelemeeleştirme yöntcmini ayrı ayrı uygularkcn, kcndisinin biçimci edebiyat değcrlcndirmc sinden yana olduğu, araştırma boyunca kullandığı kelimclcrin scçimındc (ve kitabın sonuna cklcdiği 'parodi' clc) belli olmaktadır. Bunu çalışmanın zaatı olarak görmemek gerekir kanısındayım. Geniş bir yazın, aynı zamanda kuramsal bilgilcr taraması sonucu yoğun bir edebiyat bilimi kitabı kazandırmıştır Yıldız Ecevit. Bu kitabı, edebiyat bilimi okuyan, öğrctcn mcslektaşjarımıza ve kendini yetiştirmck istcycn cdebiyatçılara tavsiyc ederim. • SAYFA 5