Katalog

PROF. DR. GURSEL AYTAC ustafa Kutlu'yu bııgüne kadar yazdıklarıyla, çağdaş edebiyatımızın "maneviyatçı" kanadının kalıcı öykü yazarı olarak nitcliyorum. Yeni kitabı "Arkakapak Yazdart" (Dergâh Yayını, 1995), yayın yönetmenliği yaptığı Dergâh dergisinin arka kapağında yayımlayageldiği öykülerden oluşuyor. Bu yirmi iki öykünün hcmen her birinde küçük öykü tiirünün biçim özelliklerini kusursuzca gerçekleştirmiş. Büyük olayları işlemiyor, günlük hayattan kesitlcr sunuyor, ama bu kesitler, hayatın bütününü, günümüz Tiirkiyesi'nden insan nıanzaralarını, çağımızın evrcnsel boyuttaki sorunlarını okuyucuya hissettiriyor, onu düşündürüyor. En kısası üç, cn uzunu dokıız sayfalık bu küçük öykülerde genellikle bugünün dünyasına eleştiri, dünün dünyasına özlcm var. Mustafa Kutlu'ııun bu öykülcrinde cleştircl anlatım tutumu sergilediği konular nelerr 1 Mesela "Güvercin Avlayan Martı"da tabiatı soysuzlasjtıran günümüz insanı! Yiyecek balık bulamadığı için çöplere, giderek, küçük kuşlara musallat olan martının, öyküsü şu satırlarla bitiyor: "Dcrıtzı denız olmaklan çıkıinlık Ağaçları tıra} eltik, halıklann kokumı kuruttuk. llaıuıyı mazotla Juldıırduk. Toprağı dejencre cttık Bır ycrden \oylc kazaru çıkmış bır yeşıl çımctı ucıı görsek, hep bırlıktc orcıya hücum cderck ezdtk onu, nıabvettik Büzülüp kaldı&ım odada martıya mı, güverıinc mi, yoksa kendi halıme mı ağlayacağımı bilcmcdcn donup kalmıştım " (s T5) M 'Arkakapak Yazılarr Mustafa Kutlu yayın yönetmenliği yaptığı Dergâh dergisinin arka kapağında yayımlayageldiği öykülerini bir araya getirmiş. Kitaptaki yirmi iki öykünün hemen her birinde küçük öykü türünün biçim özelliklerini kusursuzca gerçekleştirmiş Mustafa Kutlu... Mustafa Kutlu'nun kısa öyküleri yoruz. Çocukluk, ilk genclik anılan, bu özlemi somutlaştıran tablolar sunuyor. "îçımızden Geçen Irmak" başlıklı küçük öykü "Irmağa doğru ko\uyorduk" sözleriyle başlıyor. Bugüne eleştiri ile düne özlemi Dİr arada, iç içe yansıtan yoğun bir anlatım, iki sayfalık öykünün her paragrafında canlı. Dünün dünyası, çocuklugun mutluluğuyla ayru potada eritiliyor "ümuzlarımtztn üzerinde nc ıdeolojıler, ne kalkınma reçeteleri, ne tunstık tarifcler, ne htihbarat raporlart, ne de ay kaygusu vardı. Görgmüzdük. Çaltçtrpının, börtüböccğin, ya£murun ve kaplumbag'a mn dtlınden anlıyorduk. Bir de trmağın bizi çağıran sest " (s. 22) "Bülün demiryulu çalışanlarma ve bülün buharlt tiren âştklarına" adanan, "5402" başlıklı kısa öyku, kitabın cn uzun öyküsü. Bir çocuğun gözünden aktarılıyor demiryollarının, demiryolcunun dünyası. Görmesini bilen, duyarlı bir çocuktur anlatıcı, trende neredeys>e hayatın atar damarını duyumsar gibidir: "Bülün ı\ıklarını yak/ »• karanlıgı yartp ge»} , ıcn, her bır vagonunda, basamag'ında, pencere ve kultug'unda yüzlcrıe hı kâye, dram,"hilmecesaklayan bır antoloji." {s. 113) Küçük öykü yazaruğı Mustafa Kutlu, soyııtu sonıutla özlü bıçimde anlatma sanatı olarak tanımlanabilen küçük öykü yazarlıgının butun inceliklerine vâkıi olduğunu bu öykülerinde de kanıtlıyor. Kitabın, kafkaesk bııldıığum küçük öyküsü, "Mcrhamet". "Yolcunun Kitabı", bence Mustafa Kutlu'nun bu kitabına uymayan bir yazı; bir öykü "Tarib asıldıgı yerdc bir bostan korkuluğu gtbı tallana değil iman tazeleyici bir yakarış. Buna dursun; ideologlar, idcolojile karşılık "Cuma", yoğun dinî içeriğine rıne eg'ılmis, baskanlar kol ragmen kurgusuyla, işlenişiyle bir 'küçuk öykü'. tuklarına kurulmu^, adalct "Arkakapak Yazıları"nda öykülerin komısyonlart hummalı bır fa alıyete gtrismis, cuntalar çağrt konularına, yansıttıkları atmosfere uvcihazlarına kavuşmuş olsun; gun, özenle seçildikleri belli edebî siz muhtemelen antık bır ay montajlar, anıştırmalar, gizli ahntılar var. Tekerlemeler, şarkı mısraları vb. nada makyaj tazeliyordunuz. j Yüzünüz yoktu ama makyaj üslup araçlannı ustalıkla degerlendiriyor Mustafa Kutlu. malzemcniz boldu." (s. 46) Az sözlc çok şey anlatmada usta maDünün dünyası neviyatçı bir yazarın, Türkiye'nin buHemen her öykudc, dozu ve kapsa gününden ve dününden insan ve hayat mı farklı da olsa, bclirgin cleştirinin ya görüntülcri ilcttigi dcgerli bir kitap nı sıra kendini duyuran özlemin ço 'Arkakapak Yazılan'. • ğunlukla, ıınurulmay.ı yıız ttıtmıış erArkakapak Yazılan / Mustafa Kutlu demlert;, tabiata yakın yaşayışa, yalınlı ğa ve rniitluluğa yöneldığini duyumsu /Dergâh Yaytnlart, SAYFA 9 Günümüzdc "degis.cn değerler", okul başarısının insana hayatta pck bir şey sağlamadığı vc zenginliğin, yolunu bulanların hakkı sayıldığı, "Akıllıyım Dtyarsun, Nıçin Zengin Dcg'ilsın?" başlıklı küçük öyküde aile getiriyor. Lisede arka sıraların futbolcu öğrcncilerinin ön sıraların örnek öğrencilerini hayatta fersah fersah geçtikleri söz konusu cdilirkcn şöylc deniyor: "Bu 'arka sıra' çocukları müteahhıt, banker, sanayici, ihracatithalatçı, tüccar, reklamct vh. gthı ülkemızın ve günümüzün gözdc mesleklenne sahip oldular Ctcı çocuklara da bunlann yanında yükîek âerccelt dıplumalanm auvara ascırak çalıpndk dü'ştü " (s. 29) Akbank'm Önündekı Artnut Ağaa", başhğında özetlencn çarpıct ikiliği, finanstabiat karşıtlığını, şcnirlcşmc sürcci içindc altüst olan dcgcrler mcrdiveCUMHURİYET KİTAP SAYI 281 Değişen değertar nini siirsel bir duyarlılıkla işliyor. Kabalaşan, ayrıntıları ve özellikleri algılamak yeteneğini kaybeden, hoyratlaşan insanı banka önündeki armut ağacının gozüylc anlatıyor: "Analar ellennden tultukları çocuklarım hoyratça çekip gölürüyorlar Işportacılar yertere tüküriiyor, uiultudan kımsenin ne dedig'i ama^ılmıyor Şchrin tnsanları 'ağaç' dıyorlar sadece, 'balık! dıyarlar. Evet 'çocuk' dıyorlar sadece, bir tıumara çevıriyorlar, bir amblcm istiyorlar, bir slogan " (s. 26) Mustafa Kutlu, bazı oykülcrindc elcş,ürisinin dozunu arttırıyor, hiciv tonuna çıkıyar. "Fukaralık Eaebıyatt" başlıklı öyküde §u satırlar var: