Katalog

ONER YAGCI azt Apaçtlrr, onun hıç lv\lım Bu cümle, "Son Apaçi Savaşçısı Gcroniıno"nun yaşamöykÜMİnü anlatan Daglardan Sorun Beni (1) adlı romanın son Altı ki tapla Amerika yerlilerinin yaşamt olmaaıjhnı söylcrlcr. Olüme bı/" Işte Kızılderililer... DAĞLSRDAN SOEÜNBENİ "Kızıklerili" gerçeğinin yiizyıllar sonra da olsa insanlığın gündemindcki doğru ycrini bulmaya başladığı görülüyor. Son zamanlarda ardı ardına yayınlanan "Kızılaerililer"le ilgili kitaplar, bizim kültürümüzdeki bu cksikliği de doldurmaya aday görünüyor. cümlesi. Ölümc bile teslim olmayan son Apaçi savaşcısı Ccronimo'nuıı romanlaştırılmış gerçek yaşamım okurkcn, insanlık tarihi nin son yüzyıllarındaki bır barbarlığı, bır kahrı, bir hü/nü yeniden yaşadım. Ustelik, yıllar boyıı korkunç bir yanılsaına ilc düşman bcllctfiğimiz, sonra da bilincimiz arttıkça kcndi kendimızdcn ııtanarak gerçeğl bulınamızın ardından yaşadığım bir nüzündü, bir barbarlık, bir kahırdı, Dağlardan Sorun Beni'nın duygu vc düşüncc dünyamd.ı bıraktığı... Neydi bu barbarlık, nıçin bir kahır ya şanmıştı vc ben niçin böyle yoğun biı lıü zün yaşadıgımı yincltvip duruyorunı? Çocuklugıımun, Amcrikan (sonraları G.Gemma ilc Italyan vc dahu .sonraları Ycşilçanı'ın da taklit cttiği (kovboy) wcsterıı) filmleriyle bcııim dünyaına giımisti bu barbarlık. Am.ı rcrstcn gırmişti, dcdi ğim gibi bir yanılsamaya kurban gitmiştinı yıllar boyıı. Okları, mızrakları, b.ıltaları, totemlcri, çadırları, katalarmdaki tüylcri, vücutlarındaki ve yüzlcrindcki boyaları ilc "vahşj" ınsanlar girmişti dünyama. Direklere bağladıkları msanlara günlerce i^kcncclcr yapan, insaııların ço luk çocuk dcmcdcn karaderilerini yü/.cn çıplak vahsi çıplaklar... Kı/ıKlcnlılculc bıınlar vc topr.ıkl.ırmd.ı özgürce yaşamak, dagl.ırında, ırm.ıklarında özgürcc avlanmaktan başka istcdiklcri yoktu aslında. Aıııa bi/.e onları düşmaıı belletmişlcrdi. Kalbimi Vatanıma Gömiin (2) .ullı kitapla 1970lı yılların b.ısjnd.ı t.mı^mı.'jlık "Bıı topraklar bizc babalarımı/ılan ıniıas kalmadı, biz onları ç o c u k l a r ı n u z d a n ödünc aldık" dü^iinccsiyle yaijavan bu "çıplalc barbarlar"ııı, barbar olm.ıdıkları nı, valı^i olınadıklaııııı vc "özgiirliik âşı 'l" oldukları için katlcdildiklcıinı hii/iin eokumııştuk: "()nlara kılıçl.ııınıı/ı göstcrdık Kcskin dcmir silalılan ilk kc/ gördüklcri bcllı KcMiıctıİTi ııc dcıııck olduğuıuı bılmcdık lcrindcn, bazıkırı kılıçlann kcskin laralını tutunca cllcrini kcsiılcr." (C.lıı ısrophcr C^olunıbus'un Scyir l^ctteri'ndcn)... "hıı insanlar öylc uysal, öylc lıarı^scvcr ki, ycr yii/ündc bunlardan dalıa iyi bir ıılus bu lıınmadıgına Majestclcnniziıı önıııulc anı içcbilirim." (Aynı dchcrdcn)... "Köriiliiğıi tanınııyor vc birbirlcrini öldürıncyi bilmi yorlar.' (Aynı dcftcrdcn)... "licya/ adaııı ülkcmc girdijîindc, ardında kandan biı ı/ 500. yılında "fatihler yargılanıyor." latilı lcr Yargılanıyor"da bu trajik scrüveni okuyoruz. Kızıldcrili Mitolojisi (4) vc Yeryüzüne Dokun (5) adlı kitaplarda isc, bu lctlıcdı lcn toprakların asıl sahiplcri olan, kcndi lerindcn "iyi bır Kızıldcrili olü bir Kı/.ılderilidir" uiyc söz cdilcn Kızılderililcrin yaşamları anlatılıyor. Kızılderili Mitolojisi'nde Kızılderililcrin kcndi söylencclc rindcn yola çıkılarak inancları, tarihlcri; yaşama, doğaya, insana bakışları anlatılıyor. Yeryüzüne Dokun'nda isc yaşayışla rını, yazgılarını, dircncn kültüılcriııi ve onların "doğayla uyuın içinde yaşama vc yeryüzünün kutsallığını bcnimscmc" olarak üzetlenen değerlerini öğrcniyorıız. Kızılderililcrin kcndi sözlcrinden ve yaz dıklarından olusan bu kiıap, insanlık kiil türünün bir ortak mirasını da stınmuş oluyor bi/c Kiiçük Acııcın lZğıtimi (f>) adlı kıtap, iştc bu ortak miraslan kiiçük bir pnıçayı anlatıyor bizc. Kiiçük Ağacın Eğitimi için yazdığım bir yazının bir ycrınde şunları söylcıııiştim: "Ataları gibi dağlarda yaşa yan, özgürlük â^ığl bir çocuğun yaşaın serüvcni...Duyarsızlığın egcnıcn olduğu, in sanın tiiketildiöi gününıüzde, insanı direnişin destanı olmaya aıiay bir roman... Insanın özgürlük arayışınm ycni bir simgesi, çağdaş bir simgesi... Yüreğinin gö/.üyle gören, beyninin kulağıyla uinlcyen, yaşamı bir şarkıya döniiştürüp sürckli şarkı söylcycrek yaşamak isteyen bır insanı kar şımı/.a dikiyor bu kitap; özlcnen in.sanl..." Bunlara bir ^ey eklcmeden, Kiiçük Ağacın Eğitimi'nin de Kızıldcrililcri tanıınamıza yarayan değerli bir kitap olduğunu söylcmekle yetiniyorum. Sözünü cdeccğim son Kızıldcrili kitabı Küçük Ağacın Eğitimi'nin yazarmdan. Yazımın başında adını söylcdiğim Dağlardan Sorun Beni'dc yazar, 1860 1890 yıl ları arasında yaşanan korkunç bir traje dinin, Kızıldcrili soykırımının vc onlaıta kabilenin yeryüzündcn silinmcsiui an latıyor. Bu lıalk destanı, romanın kahramanı olan Apaçi rcisi Cıcronimo'nun yaşamöyküsünü okurkeıı, kızılderili tari ninin bir larilısel dilimini dc sımsıcak bir roman çerçcvcsindc bilincimızc almı^ oluyoruz. Yüz yıl önccsinin bu trajik tarilı iııin r o m a n ı , aynı zanmnda insan dircnişinin vc in.sani olınanm ycııil mcyeccğini de bir kez daha anımsaiıyor bizc Kızılderili kitaplarından öğrcnnıck, Kızılderili tarilıini dağarcığımı/a katm.ık, ınsani sorumluluğumuzu artürıyor. • (1) Dağlardan Sorun Beni (Son Apaçi Savaşçıu Cıcronimo'nun Romanı), Y'orrc\t Cartcr. Say YuyınLm (2) Kalbimi Vatanıma Gömün, Dcc Brown, e yayınları (3) Fatihler Yargılanıyor (">()() Yılında KarjiAmcni'ıi), 1 loıvard Zınn, Mannıng Marablc, Mike Davi\, Vcli Yılmaz, 'Yümzamanlaryaymalık. (4) Kızılderili Mitolojisi, Alıcc Mar riotl, Carol K Rachlın, tmgc Kıtahcvt Yayınları. (5) Yeryüzüne Dokun (Kızılderili Gözüyle Kızılderili Bcnlıgı), T.C. McLuhan, imge Kıtabevı Yayınları. (6) Küçük Ağacın Eğitimi, h'orrcst C.arter, Say Yayınları. CUMHURİYET KİTAP SAYI 281 İnsan diranişinin destanı Kalbimi Vatanıma Gömiin Î bırakıyor." (Kalbimi Vatanıma Gömiin dcn)... "Bu askcrlcr bcııim ağaçlaıı mı kcsiyorlar, bcnim yabaıısıgırlannıı öl dürüyorlar; bütün bıınları görüncc yiircğinı put\°alanıyor, üzüntümclen nc cdcccgimi bilcmiyorunı." (Kalbimi Vatanıma Gömün'dcn)... "Bu insanlar hiç dc valüji ya da barbar degillcr. Barbarhk, hcr bircyin kcndi alı^kanlığına tcrs düşenc takı verdig'i bir kulp yalnı/.ca... Bıınca şchir dibindcn yıkılıyor, bunca nıilletin kökii kurutuluyor, mılyonlarca insan kılıçtan gcçıriliyor. Dünyanın cn zcngin, cn güzcl 1 ülkcsinin altı iistünc gctiriliyor, niçiıir In cilcr, biberler alıp satacafiız tliyc. . Bır in sanı canlı caıılı yenıek, ölüsünü ycmcktcn dah.ı barbarcadır." (Montaignc, Denemeler'dcn)... Yukardaki alıntılar "Kızıldcrili" gcrçcginin yüzyıllar sonra da olsa insanlığın gündemindcki doğru yeriııi bulmaya bas ladığını gösteriyor. Son zamanlarda aruı ardına yayımlanan "Kızılderililer'Mc ilgili kitaplar, bizim kültürümüzdcki bu cksikliği dc doldurmaya aday göı ünüyor. İlk söz cdcccğim kitap, Fatihler Yargılanıyor. (3) "500. Yılında Karşı Amerika" altbaşlıjiıyla sunulan kitapta, Kızıldcrili soykırımı ilc ilgili vc Kızılderililcrin "yağ Yağma edilen ülke ma cdilcn" ülkcleriylc ilgili tarihsel bilgilcr ycr alıyor. (loluınbus'un Amerika yı keşfindenU) vc hcmen ardından Katolik Krallar imzasıyla mahkcmclcrc iletilen 30 Nisan 1492 tarihli emirnamcden başlayan bir karsı tarilı okuyoruz kitapta. Keşif, bi liyorsunuz, Batı Avrupa'nın uygar sömürgccilcrının Amerika kıtasına ayak basmaIarı, yani kıtayı fethetmeleridir. Söz edilen emirnamc isc şöyle: "Hepinizc vc hcr birinizc duyururuz kı, Oolıımb nam kişi ilc birlikte işbu karavcllerlc yola çıkan kişilcr, hiçbir suç nedeııiylc nıahkcmclcrinizce ve duruşmalarınızda yargılanmayacaklardır." Bır yağmalama vc katliama insanlığın verdiği utanç verici bu izin, yine insanlık tarafından geri alınıyor şimdı. Vc fethin SAYFA 8