Katalog

FAKİR BAYKURT u dil güzclliği Yaşar Kemal'e Aziz Nesin'e ncrcden, nasıl gelmiştir? Nasıl böyle Sıına Kan keman çalar, Rulıi Su tüıkü söyler gibi, Yıldız Kentcr, Sıına Pekuysal üç duvarlı dünyada oynar gibi rahat, uyunılu, güzel yazabiliyorlar diye düşü nürdiim. Sonunda Yaşar Kemal yıllardır ro manlarıyla birliktc şiirler dc yazdığını, ama bunlan yayımlamadıöını açıkîadı. Aziz Ne sin'in de yakın aralıkıarla iki şiir kitabı çıktı. Kcndi kendime soruyoruın: Yaşar Keınal'in şiir yazdığını, Aziz Nesin'in bir şiir çalışkanı olduğunu acaba kaç kişi bilir? Birçok okurlar, hatta yazarlar, hele eleştirmen fer onu şair bilc saynııyor; bu nasıl olabilir? Uzun yıllardır, dört bcş dalda bırden, olağa nı aşan bir verimle üretip gcldiği için ona bakanlar, file bakar gibi, görcbildikıeri bir Aziz Nesin'e göre yargıya varıyorlar. Bir zamanlar, en verimli olduğu gülınece dalında, üstclik büyük başarısına karşın eleştirmenlere kendini öykücü olarak benimseteme ınişti. öykü yazarları arasında adı anılmaz, ondaıı öykü alınmazdl. Bugün o, şairliöi or tak beğeniyle onaylanmış, Türk şiirini dışarda temsil edebilir niteliktc görülerek yabancı dillere çevrilen şairler ayarında bir şairimizdir aynı zamanda. Gerçi o da yazın alanına siirlc girenlerdcn. Yazın alanına şiirle girenlerin çoğu, hemen birkaç yıl sonra şiiri bırakıp başka dallara gcçmişlerdir. Aziz Nesin öteki dallarda en iyi yapıtlarını ürctirken de yeryüzünün üstündc trenle ya da gökyüzünde ııçakla bir karadan başka bir karaya gcçerken de, Mos kova'da Yürek Bilimleri Enstitüsü'nde yatarken de, Çapa'da Nöroloji Kliniği'nde sağ yanı inmeli olarak ölümle pençelcşirkcn dc, 1978'de Duisburg'da gözünıle tanık olduğum koşturmaların içinde küçücük boyuyla en az üç insan kadar güç harcarken de, kimi zaman uir otelde uyku tutmadı diye gece yansınılan sonra, kimı sabah erkenden kalkarak yazmış şiiılerini. Mlimde, 69 yaşındayken 1984'tc bastırdığı "Sondan Başa adlı kilabı var 120'dcn fazla şiir yer alıyor bu kitapta. Bunların hcmcn ncpsinın altına bir yer,uir güıı, heın de saatler yazmış. Ama şiirlerin bu belirtilen günlerde, saatlerdc yazılıp tamamlandığını dü şünnıek yanlış oiur. Bu belirtilen günlerde, saatlcrde şiirlerin kimı zaman tohıımu, kimi zaman kiiçücük bir çıngısı kâğıda düşmiiş ya da çok çok kabaca bir taslağı yazılmıstır. Sonradan her birinin kaçar kez yazılıp bozulııp bu yayımlanan biçimlere ulaştlğını, kcndinden başka kimse bilemez. Biz onun son derece titiz bir yazıncı olduğunu biliyoruz. "Salkım Salkım Asılacak Adamlar" adlı küçük anı kitabında, 6/7 Eylül 1955 tutuklamasından salıverilince, kendi olanaklarıyla "On Dakika" adıyla bir şiir kitabı bastırdığını belirtiyor. Ama basımc AZÎZ B Şiirimize bir katkı ııslüne yazılanlan da kitabına alnııştır; hem dc bu kez sonuna def^ıl başına almışlır. Örneğin kcndisı de uzun süre şiirler yazraış, ama sonunda eleştirmenlij^e açılmış değerli yazarımız l'ethi Naci, onun şiirlerini açıkça yazın dışı sayar. Şiir diye yazdıkları "lâf"tır sadece. Aziz Nesin, yazın alanında öykücü, romancı, oyun yazarı olarak biriktirdiği ünden şair olarak da yararlanmak istemiştir. Yazdıkları yazınsal bir de|er taşımazlar. Mehmet H. Doğan'a göre ise Aziz Nesin, Türk şiirinin son 40 yıllık birikiminden yararlanarak şiiri kolaya getirmiş, nerdeyse clçabukluğuntı beceri olarak göstermiştir. Üstclik hcr iki eleştirmen, Aziz Nesin'e de tıpkı öteki yazarlara baktıkları gibi oldukça tepeden bakarak yazmaktadırlar eleştirilcrini. Bu eleştirmcnler gibi daha nicelerinin pekiştirdiği önyargılan bu yazıyla kırabileceğimi düşünmüyorum. Ne var Aziz Nesin'in şiirlerinde, onları ncden seviyorum, bunu belirtmeye çalışacağım. Yapıtları daha iyi değcrlendiren asıl büyük eleştirmen zaman konuşuncaya kadar beninı de görüşlerimi açıklamam fazla kıısur sayılmaz umarım. Aziz Nesin'in şiirleri konusal yönden sevi, sevgi, dostluk, bans özlcmi, yaşama direnci, haksızlıklara başkaldırı, insanın ölüm karşısındaki duyuşları düşünüşleri, kimı insanların iki, hatta çok yüzlü davranışları gibi geniş bir açılım gösterir. Bence bunlar kolayından bir araya getirilmiş "lâf'lar olmadığı gibi, kolayından söylcnebilecek düz sözler dc değildir. Bunların pek çofiıı alnbildiğine incc birer dnvarlıkla, alabildığine çctin birer mantık çabasıyla örülmüş şiırlerdir. Aralarında Türk şiirinin sadece 40 yıllık değil, en az 700 yıllık vcrimlcri üstündc yükselen anıtlar yer almaktadır. Bunlan yazarken o Yunus F.nıre'den Karacaoğlan'a, Fuzuli'dcn Nedim'e, Tevfik l'ikrct'tcn Nâzun Hikmct'c kadar pek çok ozanımızdan yararlanmıştır: ama hiçbir zaman birilerini kopya ctmemiş, birilerine öykünmemiştir. Şiir geçmişimizi iyi bildiği için, çok söyfenmiş bayat sözlcrle, az söylenmiş taze sözlerin, hiç söylenmemiş yeni sözlerin ayırdında olarak yazmıştır şiirlerini. Bu görüşlerimi kanıtlamak için burada birbirinden güzel Nesin'in şiirleri I;akir Baykurt, 16 Temmuz 1988'de Nesin'in şiirlerini değerlcndiren bir yazı yazmıştı. Aşağıda bu yaziyi sunuyoruz. can Yücelle vinden aldığı 1500 kitaptan sadece beşini anı olarak ayırıp üstünü yakıyor. Bütün iyi sanatçılarda tlerece derece eksik olan doyum duygusu, onda epeyce kesiktir. Demek istediğim, 120'den fazla şiir içeren "Sondan Başa" kitabı da yayımlanmadan öncc kim bilir ne çok bckletilmiştir? () ydların söz ve yazı ustası şiirlerini okur önüne çıkarmadan önce kim bilir ne çok yutkunmuştur.' Aziz Nısm'ın şiiı verimınin bütününü henüz bılmiyoruz. Lüinin altında yayımlanmamış birkaç dosyası daha olabileceğitıi düşünüyorum. "Ölüme Beş, Seviye On Kala" adlı kitabını da 71 yaşında 1986'da yazmıs tır. "Azizname" adlı çok okunan kitabında yer alan laşlaınaları şiir saymadığını kendisi, yine yukaııda aııdığım kitabında belirtiyor. Yıllardır Türkiye Yazarlar Scndikası Genel BaşkanlığVnı yapan, kimsesiz çocuklan okutmak için Çatalca'da vakıf kurup işleten, çok yönlü yazarlığının uzantısı olarak pek çok toplumsal etkinliğe katılan, uğraştı ĞI hcr alanda büyük verimler gerçekleştiren bir yazıncının sadece şiirdeki verimine bakıyorunı şu anda. Birkaç sözcüklc belirteyim, sadece hayranlık değil saygı da duyulacak bir verimdiı bu! Kimi okurlar ya da eleştirmenler böyle düşünmüyor diye bu duyguları ıçimde saklamak istemediğim için bu yazıyı yazıyorıım. Aziz Nesın, genellilde yaptığı gibi, şiirleri Nesin'in şllrlerjni sevif nedenün alıntılar yapabilirdim. Buna bir ölçüdc gerek de olsa, yer yok ne yazık. Türk şiirini dünyada tanıtmak amacıyla hazırlanacak seçkilere Aziz Nesin'dcn de sekiz on şiir rahatça alınabilir bencc. Ama bu, onun üzc rinue durulacak sadece sekiz on şiiri var anlamına gelmez. Aziz Nesin'in daha pek çok şiiri, üzerinde durmayı gerektirecek yazınsal değerler içeriyor. Oyleyse kimi okurları, eleştirmenleri yanıltan nedir? Oldukça yalıncfır bu sorunun yanıtı: Bir yazıncı, bir dalda ünlendikten sonra öbür dallara sıçrayamaz. Oysa böyle bir kural, hele yaşak yoktur, ama onlar var gibi düşünürler. Ünlü bir gülmcce öykücüsü, yıllarca yayımlamadığı şiirlerini dergilcrde demet demct bastırınca, ayıklayıp secip kitap olarak çıkarınca, bence en başta bu yüzden yadırganıyor. Ortaya konulan şiirleri okumadan, yeterince havalarına girmeden varılıyor bu yargılara. Aziz Nesin, dclikanlılık yulanndan beriye, şiirlerini yayımlamayı sürdürsc, ondan sonra da gülmece öykülcrini, romanlarım yayımlamak isteseydi bu tepkiler olmayacaktı. Melih Cevdet'ten, Oktay Rifat'tan Necati Cumah'ya kadar nice şairimiz, zamanla nice oyunlar, romanlar yayımladılar. Kimse yadırgamadı onları, Dışarda da vardır böyle şairler. örncğin Luis Aragon, Konstantin Simonov. tşte son aylarda Nihat Behram da " G u r b e t " adlı romanını çıkardı. Ona da ötekilere de "Hey arkadaş, nc yapıyorsun? Alanında kal! diyen yok. Buraya, roman alanında ün yapmış, ama sonradan şiir kitapları yayımlanmış yazarların adlarını da yazabilirim: John Updike, Günter Grass, Heinrich Böll, Ivo Andriç... daha nicclcri! Bütün bunlar neyi gösterir? Bir şairin ya da romancının kendini dağıttığtnı mı? Bence kolay bir yaklaşımdır bu. Kendi adıma bir Melih Ğev' dct'in, Oktay Rifat'ın aynı zamanda romanlar yazmasına seviniyorum. Katkıdır o romanlar yazınımıza. Bu görüşüme pek karşı çıkan olmayacak biliyorum. "Elbct, onlar çok yönlü, usta sanatçuar!" dcnecektir hatta. Cumalı'nın birbirinden güzel öykülcrini, oyunlarını da büyük katkı sayıyorum. Tıpkı bunlar gibi Aziz Nesin'in şiirleri de bir katkıdır yazınımıza. tşie bu görüşüme katılan az olacaktır. Ama neden şairkcn roman yazanlar, öykü yazanlar yadırganmıyor da öykücüyken, romancıyken şiir yazanlar yadırganıyor? Bir bakıma şiirin daha güç bir yazın dalı olmasından mı ileri geliyor bu? Şiirin daha güç bir yazın dalı oldııgu doğrudur. Ama yazıncılar vardır yurdumuzda, dünyada, sıradan yazarların başaramayacağı o güç işi başanrlar. Neden olmasın? Aziz Nesin gibi Yaşar Kemal de şiirlerini yayimlasa örncğin! Böyle çatır çatır kırılsa okurların da eleştirmenlerin de donmuş.kaüplaşmış önyargılan. Hele nc güzel olur Dağlarca da birkaç roman yazsa! • Cumburiyet, 16 Temmuz 19HH aeaznesoı BİRTUTAM AYDINUK ÇUVALA D0L0URULMUŞ KEDILER azaznosn AMBİZ OOLEK AYDINIAR Bir Tutam Aydınlık/ Aziz Nesın/ Adam Yaytnları/ 364 s. Bir Dokun Bin Dinle/ Aziz Nesin/ Adam Yayınları/ 242 f. SAYI 283 Suclanan ve Aklanan Yazılar/ Aziz Nciin/ Adam Yayınları/ 266 s. Soruşturmalar/ Aziz Nevın/ Adam Yayınlart/ 198 s. Merhaba/ Aziz Nain/Adam Yayınları/ 192 s. A* Gittik Uz GitüV Aziz Neiin/ Adam Yaytnları/ 151 s. Çuvala Doldurulmuş Kediler/ Aziz Nestn/ Adam Yay./157s. Ah Biz Odlek Aydınlar/ Aziz Nestn/ Adam Yayınlart/ 26H s. SAYFA 19 CUMHURİYET KİTAP