Katalog

"Zübük" adlı romanımda, yinc yaşadı ğım çaj* I'ürkıycsı'ndc politikanın, nasıl nalka yararlı olmak amacından saptırıhp, poliükacıların çıkaıları için halkın onlara yararlı olma yoluna sokulup yozlaştırıldığını anlarmaya çalıstım. "Şimdiki Çocukfar Harika" adlı roma nımda, yinc yaşadığım çağın Türkıyesi'ndc aileue e&itim, okullarda öğretim yöntcmlerinin Lozukluğunu, bu yanlış yön temlcrin çocuklarımızı yozlaştırmaya yö nelmiş olduğunıı anlatmaya çahştım. "Tatlı Betüş'e gelincc, bu ycnı romanımda, toplumumuzun övüncü, seçkın kişilcrinden oluşması gereken yüksek sos yctenin, gcrçekten asıl paıadan başka dc ğer ölçüleri olmayan, kültürsüzlük ve nıoral değersizliği içindc kokuşmuş dengesizler, sapıklar, yozlar topluluğu olduğunu anlatmaya çahştım. Komanda bütiin bunları anlatmaya yarayan olaylar, "Tatlı Bctüş" dcnilcn bir zavallı kadının çevre sindc geçmektedir. Bu romanımda, kısaca özetlediğim durumlan anlatmakla yetinmcdim; yani roınanlnrım salt çağıma tanıklık etınckle kalmazlar; her biri kendi konusunda ycni bir yorum da getirmekte dir. Hiç değilse salt anlatıyla yctinnıeyip bir yorum getirmeyc çalıstım romanlarıınua. Ronıanlarımdaki yorııınları anlatanın içinc sindirerek okurlarımın kendilerinin bıılmalarını amaçladım. Bu doğrul tuda daha başka romanlar da yazacağım. Böylece, her biri çağımızdaki yurdumun bir toplumsal kesiti olan bu romanlar yanyana getirildiği zaman, çağımın Türkiyesi'nin genellikle ortaya çıkmasını istiyorum. Ama bu isteğim, yanyana konulan mozaiklerle salt Türkiye nin bir rcnkli haritasının ortaya çıkması değildir. Yüzeysel bir haritadan çok, romanlarımda hacimli bir Türkiye'nin ortaya çıkmasını diliyo rum. Hani, yüzeylerinde renkli resimler olan tahta küpleruen oyuncaklar vardır; ve üstüste koyarak yapılar kurarlar. Işte romanlarımdan her birinin yaşadığım 'l'ür kiye'nin kesitindcn böyle bir küp olması, bunlar yanyana, iistüste gctirilince yaşadıfiım Türkiye'nin, toplumsal yapısıyla, çalışmalarıyla, çalkantıları, karşıtlıklarıyla ortaya çıkmasını istiyorum. Bu isteğimin nicesini becercbilirim, bilinmez; daha isin başındayım. Türk mizahının ünlü ve uev ustası son romanı konusundaki konuşmalarını şöyle tamamladı: Işte Tatlı Betüş'ün de, hem anlatımı, hem yorumuyla, toplumumuzun bir hacimli kesitini vermesi için çalıstım. Kendisine sizler adına da teşekkür ediyor vc ayrılıyoruz.B BarışUlikim 1973 Çüpiimüş, kokuşmuş bir sınıfın bavamlıklanı ADNAN BİNYAZAR ir toplumun zihınsel gücünün ülçüsüdür mizah. Mizahçı da bu gücü sirngeler. Bu gcncllcmcnin ışıgında toplıımumu zun mizah gücü gozdcn gcçirilir:.e olumlu sonuçlarla Karşılaşır. Halk arasında adsız kişilcrin yaptığı esprıler dc toplumumuzun mizah gücünün bir yansımasıdır. Bu anlamda mizah toplumsal bir birikim so nucudur. Bu ncdcnle de, örncğin Nasret tın 1 loca bir kişı olmakla birlikte, top lumsal mizah giicümüzün dc bir sinıgesidir. Yaşadığı kuşkusuz olan bu ünlü Turk mizahçısı bu çagda bile aramızdadır. Türk toplumu mizah gücünü Nasrettin 1 loca adını anarak, onun kişiliğine dayanarak göstcrmcktcdır. Son zamanlarda kulaktan kulağa, dıldcn dilc dolaşan fıkralar, cspriler, kara mizah, Nasrettin IIoca'nın bu caj*da yaşaıııaM değil nıidir? Sorunu bu genel çizgileriyle belirlediktcn sonra, çağımızda yaşayan ünlü bir kalcm nıizahçısından, bu vesileyle dc onun en son romanı olan Tatlı Betüş'ten de söz açmamak olmaz. Çünkü söz konusu edeceğimiz bu mizahçı, ancak birkaç yüzyılda bir çıkabilir. Yaşı sayısında yapıtı olan bu nıizahçımız, Aziz Nesin'dir. Aziz Nesin'in ilk yapıtı 1947 tarihini taşıyor. Dcmck ki aşağı yukarı otuz yılı buluyor Aziz Nesin'in yazı yaşamı. Bu otuz yıl içinde altmışı aşan yapıt.. Yazı yaşamı göz önüne ahnırsa her yıla iki yapıt da düşüyor ki bu, azımsanacak bir yazı değildir. Kuşkusuz bir yazarı yapıtlarının sayısınca değerlcndirmek yanıltıcıdır. Oyle yazarlar var ki, yüzlercc yapıt yazmışlardır, hiçbirinin aclı anılmaz. Ama Aziz Ncsin cn KÜçük bir öyküsünden en kapsamlı romanına dek Türk toplumunun gerçeğini yansıtmayı amaçlamıştır. Bunu yapar ken de Türk insanının gerçeğini vermiştir, daha açıkçası Türk insanını yansıtmıştır. Böylece Aziz Nesin, Türk insanıyfa özdeşleşmeyi başarmıştır. O, Türk mizah gücünün bir simgcsi olmuştur. Aziz Nesin sanki kişisel olarak bir olayı görmüyor, topluma toplumsal bir bakış kazandırıyor gibidir. önu okurken kişi, düşün B düklcrini, duyduklarını, eleştirmcyi gerekli gördüğünü onun yazısında buluyor. Toplumun yazarla özdeşleşmesinin nedcni budur. îlk satırından son satırına dek hiçbir zaman toplumuna ters düşecek durumlarla karşılaştırmaz okurunu Aziz Nesin. Çok okunurluğunun nedenlerinden biridir bu. Toplumla bütünleşmc gibi, çok az ya zarın gerçekleştirebildiği böylc bir dıırumu yaratan Aziz Nesin, Tatlı Betiiş'te bu nun somut örneklerini vcriyor. Içimizdcn biri olan "Tatlı Bctüş"ün zaman zaman bizden nasıl uzaklaştığını, zaman zaman da nasıl aslına dönmek gercksınımıni duyduğunu anlatıyor Nesin, bu yapıtın da. Bunu, bizim toplumumuzun kişilik bulduğunu sandıöı çcvrcleri scçcrck ger çckleştiriyor. Ozcllikle barları çcvrc alan Nesin, çoğunlukla oralarda varlıklarını yaşayan kişilerin dramlarına yöneliyor Hemen herltesin özlemi olan bu çevrelerdeki görünüm, toplumun kesit olarak yaşam biçimini de yansıtıyor. Nesin, cn düşük düzeyden en yüksek düzeye dcgin biçiın değiştircn "Tatlı Betüş "ün yaşamını toplumsal bir cleştirinin ışığı altında dcğcrlendiriyor. Olay, "Tatlı Betüş"ün çcvrcsindc bulunmuş kis,ilerce anfatılır. Bir doktora cvlatlık verilen, sonra da Tanrı'nın yiirü kulum dcdiği "Tath Betüs" varsıllaşmı^tır. Ama ortalarda yoktur. Öldü mü kaldı tnı kimse bilmez. Bir yüzü uyduruk akraba türer ve "Tatlı Betüş"ün mırasına konmayı düşlerler. Işte bunlardan biri, "Tatlı Betüş"ü tanıyanları bulur, onlar "Tath Betüş"ü anlatırlar. Onun adı bir ycrde "Lokum Betül"dür, bir yerde "Bayan Döviz". "Prcnses Feşafeş", "Evlatlık Şiikran", "Kopça Koparan Dansöz Gülcan Keklik , "Müzaycdc Hanım, Çift Motorlu Mis Kamepa", "Madam Entclcktücl", "Türk Lokumu", "Yırtık Leylâ", "Şifrcli Hanım", "Betiil Hanımefendi", "Sarışın Bcbck", "Müstesna Hanımefendi", "Madam Abuş" da onun adlarındandır I lcr bir ad ayrı bir yaşamın içinde yasatıyor "Tatlı Betüs"ü. Aziz Nesin bu adları vererek çcşitli kesimlcrin elcştirisini yapıyor. Yazarın amacı ise, "... yanlış bir deyişle adına yüksek sosyete denilen, gerçckteyse alçak sosyete dcnilınesi çok daha dogru olacak, birtakım çürümüş, kokuşmuş, yozlasmış, dcgersiz, kof, ama çok parlak, yaldızlı, süslü püslü, cafcaflı insanlar topluluğunun bayağılıklarını, gülünçlüklerini, boşluklarını ser gileyip ortaya' koymaktır. loplumculan aşağılamak istcyenlerin nasıl aşağılık yolfara başvurarak bunu yaptıklarını göstermesi bakımından da ilginç bir yapıttır Tatlı Betüş. Toplumun her kcsimindcn kişileri tanıtarak, Aziz Nesin, özellikle toplumsal bir keşmckcşlik içinde yaşadığımızı da vurgulamak istiyor. Ondaki betinıleyici mizah, bu keşmckeşliği somudaması yönünden de çok etkili oluyor kuşkusuz. • • Ualkçı, 22 Mayn VJ74 ZJYANOLMASIN RUYAIARIM aazncsn SEYYAHATNÂME azrznesaı It Kuyruğu/ Aziz Nesın/Adam Yayınlan/ 123 s SAYFA 16 Fil Hamdi/ Aziz Nesin/ Adam Yayınlart/ 1İ8 s. Geriye Kalan/ Aziz Nesın/ Adam Yayınlart/ 109 s Rüyalarım Ziyan Olmasın/ Aziz Nrn'n/ Adam Yayınlart/ 166 s. Biz Adam Olmayız/ Aziz Nesın/ Adam Yayınlan/ V)1) s. Aşkım Dinimdir/ Aziz Ncstn/ Adam Yayınlart/ 167 s Gıdıgıdı/ Aziz Nesin/ Adam Yayınlan/ 161 s. Seyahatnâme/ Aziz Nesın/ Adam Yayınlan/ 102 i SAYI 283 CUMHURİYET KİTAP