Katalog

Aziz Nesin, Bütün Oyunları'nın birinci cildinin başına oyunları ile ilgili bir giriş yazmıştı. Aşağıda bu yazıyı sunuyoruz. AZİZ NESİN T iyatronun hi^bir türüne karşı olmadığım için, clbct boşalım tiyatrosuna da karşı değilim. însanların, bütün günün, hartanın yorgunluğundan, gerilinıinden, bunalınııııdan kıırtul mak için, iki saatlik bir sürcde rcnkli sabun köpüklcri gibı oyunları kahkahalarla seyrederken runsal yülderinden boşalmaya da gereksinmeleri vardır. Ustelık boşa Iım tiyatrosu yazmak vc oynamak hiç de kolay degildir. Bir bildirisi olmayabilir ya da bildirisi varmış gibi scyirci kandırabılir. Güçlii bir içeriği dc olmayabilir. Kısacası kof bir tiyatrodur. Şıı "incir çekirde ği" doldurmayan, keçiboynuzu çig'nemeye benzeyen, sabun kopüklerinden... Biraz ketenhelvasına da bcnzcr. Tadı vardır ama, bir tadınılık. Üyleyse boşalım tiyatrosunun zorluğu ncrdc? Zorluğu, hem yazılışında, hcm oynanışında, tekni&indedir. Başarısı, ancak gışc yapmasıyla, scyircinin ifgisiyle ölçülen bir boşalım tiyatro sunun kesinliklc tiyatro tekniği güçlü olmalıdır; yoksa, scyirciyi çekemcz. Az seyircili bir dramatik ya da fpik bir oyun olabilir, ama seyircisi olmayan ya da az olan bir çalgılışarkılı oyun düşünülcmcz. Bu da ancak gerek yazışta, gcrck sahneye koyuşta, gcrck oynayışta teknik ustalığı ister. Boşalım tiyatrosuna karşı değilim ama, seyirci olaralc; yoksa oyun yazarı olarak boşalım tıyatrosu bcnım tıyatrom degildir. Her sanat dalının öyle türleri vardır ki, onları beğenmcyebiliriz, sevmeyebili riz, hatta onları zararlı bulanlar bile olur, ama onlar yadsınamayacak toplumsal olgulardır, vardırlar ye onları yoksaymak da elimizde degildir. Örneğin çizgi romanlar, resimli roman özctlcri, fotoromanlar ve bu arada boşalım tiyatrolan... Nicc bcğenmezsek beğenmeyelim, bunları yoksaymak olanağı yoktur. Boşalım tiyatrosuyla, öteki tiyatroların başlıca ayrımı ncdir? Hcrhangi bir sanat yapıtının seslendigi insanın mancvî varlığına X diyelim. Tiyatro salonuna girerken X olan insanın manevî varlığı, tiyatrodan çıkarken yinc X kalmışsa, iki saat boyun ca kahkahalarla oyuna gülüp boşalmışken manevî varlığında bir artış olmamışsa, ti Rrfat llgaz ve llhan seiçukia bir topiantıda yatrodan evine dönünce ya da daha tiyatro kapısından ç;kar çıkmaz o oyundan belle^inde hiçbir şey kalmamışsa, iştc o oyun tam bir boşalım tiyatrosudur. Seyircinin mancvî varlıgındaki artım, nicc uzun zaman surersc, o oyunun sanat değeri de onca yüksektir. Bunlar unutulmaz ya da zaman /aman kendisini bize anımsatan oyunlardır. Kımilerincc zararlı görülen, hiç degUse zararlı sayılmayan, ama bir olgu olarak Çalgılışarkılı ovun üstiine azıznessn İASANLAR KOMüSA KONUSA KORKUOAN KORKMAK Aziz Nesin'in oyunlan var olan, yoksayılamayan çizgi romanlar, özet klasikler, fotoromanlar ve benzcri sanat yapıtlan, ortadan kaldırılamayacagına görc, bu içi boşluktan kurtarılamaz mı? Defiil mi ki çağın gcrcksinmesi olan bu yapıtları yadsımanın olanağı yok, öylcysc onlann biçımlerıni vc nircliklcrini bozmadan, onlara, tiyatro salonundan çıkarkcn scyircinin mancvî yapısını artırmaya yarayacak sanat değerleri koyamaz mıyız.'' Sağlam bir özü, güçlü içcrigi, dcrs vermeye kalkışmayan bildirisi olan, ama yine dc çalgılışarkılı özelliğini yitirmeyen oyunlar yazılamaz mı? Bunu yıllarca çizgi romanda dencdim. Türkiye'de ilk çizgi romanscnaryolarını bunun için yazdım. (Bunların sonuncıısu, Turhan Selçuk'un başarıyla sürdürdüğü Abdülcanbaz'dır.) Yine Türkiye'de ilk fotoroman senaryoları yazdım, yönctmenliğini yaptım vc fotoromanlar yayımladım. Bizim çalgılışarkılı oyun dediği miz müzikallcrin pek çoğu elbet hepsi değil boşalım tiyatrosudur. Şarkılıçalgılı oyun özclliklcrini dc bozmadan, tiyatro salonundan çıktığında seyirciyi bıralcmayan, ona bir değer artımı ekleyen bir oyun yazılamaz mı? Bu soruya yanıt verebilmck için bugünc dck ycdısckiz çalgılı şarkılı oyun yazdım: "Scn Adamı Dcli Edersin", "Deliler Boşandı", "Yaşar Ne Yaşar, Ne Yaşamaz", "Zatı Devletleri Ibiş Hazretleri", "Hakkımı Ver Hakkı", "Gol Kralı" gibi. Boşalım tiyatrosunun da scyircide bir artırım saölamasında başarılı olup olmadığımı "Yaşar Ne Yaşar, Ne Yaşamaz" oyunumu seyrcdcn scyircilcrimizdcn ög rcncceğim. Bu oyun, açık biçim bir oyundur. En açik biçim oyunlar, kabare oyunları, ga zete tiyatrosu oyunları, sokak tiyatrosu oyunlarıdır; bunlardan sonra da çalgılışarkılı oyunlar... Açıkbiçim oyunlarda, yönetici ve oyuncular, oyun yazarına yani oyun metnine daha az bağlıdırlar; alabil diğinc özgürdürlcr. Oyun metnine sıkı sıkıya bafilı kalmazlar. Oyunun ana çizgisine ve bildirisine aykırı olmamak koşuluy la oyunun kurgusunda kimi değişikliklcr bile yapabilirler. Bu yüzdcn çalgılı şarkılı oyunların başarılarında ve başarısızlıklarında, yönetmenin, oyuncuların, müzikçilerin payı büyüktür. Bu da oyunun yazarı olarak bcnim çok işime geliyor. Çünkü, seyirci olarak sizler oyunu başarısız bu lursanız "Ne yapayım, yönctmcn, oyuncular, müzikçi beceremediler." diyeceğim. Yoook, oyunu beğenirseniz, o za man da "Bu oyunu ben yazdım." derinı. Bakalım, bu çalgılışarkılı oyun, scyirci olarak bizlcri birazcık sarsıp silkeleyecek mi, bizi biraz olsun artıracak mı, tiyatro dan çıktıktan sonra bizde etkisi bir zaman sürecek mi? Yoksa daha tiyatro kapısından çıkar cıkmaz sabunköpüğü gibi uçup dağılıp giaecek mi?» Aksaray, 28 Eylül 1989 Not: Bütün çaleıltfarktlı ayunlanmda, yönetmen, zamanlama baktmından gvrck lı eöründüğü oluntulan (cpızod) oyundan çmarabilir azıznesn BİITUN 0VUNIARI3 HAYVAN DEYİPDE CECME amnzm aztsnesn fi'vRISIA HRKLLR SORASORA CENNET BUUMUR ONURSALDOKIOR OtAMAMANIN BÜYUKONURU :RKtyn Kl KI1CR Bütün Oyunlarıi/ Azız Nesın/ Adam Yayınlart/ 407 s. SAYFA 18 Hayvan Deyip de Geçme/ Azız Nesın/ Adam Yayınlart/ 269 s. Nutuk Makinesi/ Azız Nesin/ Adam Yayınlart/ 158 s tnsanlar Konuşa Konuşa/ Azız Nrun/ Adam Yaytnlan/2İI s. Korkudan Korkmak/ Azız Nettn/ Adam Yayınları/ 133 s. Bulearistan'da Türkler/ TUrkiye'de Kiirtler/ Azız Nestn/ Adam Yay./ 115 s. Sora Sora Cennet Bulunur/ Azız Nesın/ Adam Yayınları/ 253 s Onursal Doktor Olamamanın Büyiik Onuru/ Aziz Nesın/ Adam Yay/221 s SAYI 283 CUMHURİYET KİTAP