Katalog

dalgalar halinde arka arkaya gclirlcr, ta ki Tejtin'in Berci Kris tın Çöp Masallan Çiçcktcpc, sıradan bir Kİiçiik kasaba gecekondu mahallc olup, öncülerin heveslerini uyandırmaz olana kadar. Bunun üzerine halk, başka sinin yaratılmasını ve efsanesini besle kahranıanların ünleneceği yeni kurulan mis olan kahraman yerlcrc üşüşür. Istanbul'un çöp dağlarının kıırmaca hiçbir yanı yoktur. İki yıl öncc, lıkları dilegetiren bir tür kuruluş des Boğaz'ın Asya yakasındaki Hckimbaşı tanıdır. "Bir ktş ge çöpîüğünde mctan gazının neden olduğu cesinde, gündüzleri bir patlama mcydana gcldi. Komşu gecekocaman tenekcle kondu mahallcsinde yaklaşık kırk kişi rin şehrin çöpünü çöpler altında kalarak can verdi. GERARD MEUDAL getirip boşalttıkları bir tepenin üslüne, çöp SevgHI Arsc Öton yıg"ınlarından az uzag'a, Jener tştğında, se 1957'de Orta Anadolu'nun bir köyünoğaz kıyılarındaki Çiçektepe'de kız kondu kuruldu." de do^an Latife Tekin, 9 yaşında ailesiyle baygın bir âşığın yavuklusuna yaBu ilk kondulardan başlayıp bir spor birliktc tstanbul'a geldi. 1983'tc yayımlapacaği cn giizel aşk ilanı şudur: kulübünün, bir sinemanın kurulmasına nan ilk romanı Sevgili Arsız Ölüm, Istan"Çöp dağlart gibi eşelenir yüreğim! Genç ve Çiçektepe'ye bir orospunun gelmesine bııl'a yeni gelmiş Anadolulu köylülerin kızın, çiçeklerin ve çöplerin eşit derecede kadar uzanan, yeni bir imparatorlugun çektikleri sıkıntıları anlatır. süs unsuru olduğu bir gündelik hayattan fetih tarihidir; bu tarih öyle bir hayranlıkErtesi yıl çıkan Berci Kristin Çöp Maesinlenmis bu deyişin bayagılığından alın la anlatılır ki sanki Amerika'nın fethi söz sallan, toplumsal BÜnlük ile fantastik desması için niçbir sebcp yoktıır. Çiçcktcpc, konusudur. Bu yeni kıtanın tek zcnginli tan arasında, özcf bir üslup başlatır. "Ridaha iyi bir nayat umudunun çekiciliğine ğinin, her türlü ınalzemenin toplanıp devayetin scsini bulmus," diye yazar John kapılan binlerce küylünün aelip yığıldığı, gerlcndirilcbildiği bir diyarda, artıkJardan Berger romanın Ingilizce çevirisinin öntstanbul'un gecekondu manalıesine çev oluşmuş, olmasının bir sakıncası yoktur, sözünde (roman Almanca'ya Italyanca'ya rılmiş çöp boşaltma alanlarından birinde aksıne. Kıyasıya çckisilen bir zcnginlik da çevrildi), "hıç yazılmamiji" yazmak ki çöp dağının isimlerinden biridir. Latife kaynağıdır bu. Hazineleri paylaşmak için için. Latife Tekin'in romanında yeniden Latife Tekin'in "Berci Kristin Çöp Masallan", Ali Semizoğlu'nun çevirisiyle Fransa'da yayımlandı. Kitap üzerine Liberation ve Le Monde'da yayımlanan iki yazıyı sunuyoruz aşağıda. Liberation yazıyı şöyle sunmuş: Genç Türk yazar Latife Tekin'den, toplumsal günlük ile destan arasında, Istanbul'daki bir gecekondunun kuruluşu: "Berci Kristin Çöp Masallan". Kitap geçen günlerde de Ayşe Saraçgil'in çevirisiyle Italya'da da yayımlandı. Latife Tekin Fransız bastmnda Toplumsal giinliik ile destan arasında... B oluşturduğu şey "çöp bayırlarının sözlü cdehiyalt"au, derli toplu bir efsaneler bütünü varmış da gidip derlemek yctcrliymiş gibi. Ne var ki gelip geçicioir. Olsa olsa, kulaktan kulaga sıgınarak büyüyen günlük olaylar bulunabilir. Bu, sınırlandı rılması güç bir malzemedir. Çiçektepe'nin sakinlerinden biri olan kumarbaz Lado gene de bunu yapmayı dener: "'Hep beraber güzel btr roman yapalım!' Çöp bayırliirının olmata da kcndt hayatının romanını yazmaya karar verdı Her gün kumar uykusundarı iki saal vrken kalktt. Evinin arka odastna kapandt. Altı ay sonra romanıntn ilk yartm sayfasınt yazmayt başardı. Lado, yazdtgı yartm sayfayı kumar arkadaüartna ve kabvcde bulunan ölcki hevesltlere okultu. Okuyanlar Lado'nun yazacafcı romanın o güne kadar yazılmts romanların en hüyüğü olaca^tnda karar kıldı." Beşinci karısı Lado'nun bu heyecanını paylaşmaz, yazıcı kocasının kcndisini dokuz çocuguyia yüzüstü bırakmasıyla çileden çıkan kadın, zor bela kararan birkaç sayfayı yakar, böylcce "düşle gerçck arasında gidip gelcn insanların pamuk ipltğine bağlı dengesini" bozmuş olur. Latife Tekin'in başarısı bu dcngeyi korumakta yatıyor. Onun lierci Krtttın Çöp Masallan ne bir gecekondu mahallesinin kurulnıası üstüne gerçekçi bir belge, ne de gerçck anlamda bir roman. Tck bir anlatıcı yok, kurulmuş bir olay örgüsü yok, başkişi yok. Sanki gecekondu mahallesinin kendisi kendini dedikodularıyla, tür küleriylc, halk deyijjleriyle dile getiriyor. Rivayetlc yayılan her olay çarpıtılıvor, büyütülüyor vc bir çeşit naif dcstanda yerini alıyor. Yaşanan ilk çalkantılardan bıri, „ Gecekondu Masallan NICOLE ZAND atife Tekin ilk defa Paris'e iki yıl öncc, Mayıs 199}'te., Türkiye'den "Belles etrangeres"in davetlisi olarak geldi. tnce, ufak tefek, kısa saçlı, dışa vurmadıgı isyanını bir tebcssümle bastıran bu kadın görmezliktcn gelinemezdi. Yaşar Kemal'in ona çok değer verdigini, Yaşar KemaJ gibi onun da kendi kendini yetiştirdiğini biliyorduk. Içlerinden en gençlcri, aynı zamanda en kendi içine kapalısıydı. Ve işte 1984 yılında Türkiye'de yayımlanan ikinci romanı Berci Kristin Çöp Masalları'mn çevirisiyle, bizi soğuk bir hoy ratlıkla bir pislik vc sefalet dünyasına, sefaletin önüne katıp sürükledigi milyonlarca köylüniin vardığı gecekondu dünyasına iten ayrıksı bir yazarı keşfediyoruz. Kuru, ya^sız, ruhbilinıcilik yapmayan, büyük Tarih'e, Istanbul'a ya da Mustafa Kemal'e göndcrmc yapmayan bir yazı. ığlık yok, gözyaşı yok, talep bile yok. enel olarak söylenmeyen, dahası yazıltnayan konusunda başka hiçbir şeye benzemeyen güçlü ve müthiş bir kitap. Zamanımızdaki sefillerin sesi nasıl duyurulur? Yoksulların dili nasıl ifade edilir? "Yoksulların hakikatli düsmanı yazı! anlamınt okutuyor, bu anlamı üreten cvrende görüldüğü şeklıyle (. ) Tekin'in romanında okur gerçckligin üitünden uçnıak ycrine içine dalıyor" Gerçekten de, yeni bir insanlığın nıerkezi olan bu "çöp dağt'nın üstünde, önce olaylar üst iistc yıgnıyor: Büyük şehrin çevresindeki, çöp tonlayıcılarının vc çcvreyi aşırı kirlcten rabrikaların mckânı olan tepedc, sırtlarında binbir çeşit mal zcme taşıyaa garip "kurucular" derme çatma barakalar yapmak için gece vakti "Çöp Yolu "nda mcydana çıkarlar. Ziftli kâğıttan, muşambadan, kırık tabaklanlan viranelcr. "Sabah naylon leğenden çattlan, eski kilimden kapılan, muşambadan camları, ıslak briketten duvarlanyla çöp yığınlarının çevresinde, ampul ve tlaç fabrikalarının ali yanında, tahak fabnkasımn karşıstnda, ilaç artıklarımn ve çamurun kucağtna bir mahalle doğdu." Sabah "yıkımcı lar" tekmelerle, kazmalarla, buldozerlerle sefil yapıları yıkarlar. Her gece yeniden yapılır. Çarcsiz kalan yetkililer çöp alanına zarif "Çiçektepe" adını vererek makyaj yaparlar. Bir de Nato Caddesi tabelası asarlar! Ta ki camili, okullu, tavla oynanan kahveli Nato Caddesi'nde yüz elli tane başka mahallclcr adları Çöpaltı, Fabrikadibi olan mahalleler kurmak için, kargaşaya meydan okumak, var olma iradelerini, hayatın gücünü kesinlemck üzere daha da kalabalık oiarak yeni bir kurucular dalgası gelinceye kadar. Mahallcnin suyu çamaşırı maviye boyar, dcrilcr soyuCUMHURİYET KİTAP SAYI 282 L B Seni ptlık ptrtık hayatımızın muammasını daha da koyulastırmak ıçın kullandım," diye yazmıştı Latik Tekin, ifade edilebilir olanın ötesindeki ifade etmek için kelimelerle sürdürmekten vazgeçnıediöi bu sa vaşı uoğrulanıak için. "yazı yoksullara yabanadır (...) îktidartn aracıdır. Yoksullar ele geçiremezlcr yazıyı." Kendisi de 1957'de bir Anadolu köyünde doğan, milyonlarca başka köylü gibi ailesiyle birlikte Istanbul'daki bir gece romana pek az benzeyen bu kitabın şidkondu mahallesine gelen Tekin, 1980'de detini ve özgünlüğünü bize kavratmayı ki askeri darbeden sonra yazmaya başlabaşaran Türk çcvirmen Ali Semizoğlu. mış. Çok sonraları tanıdığı yazının klasik "Ozgün metnin taştdıüı haraplık etkisinin biçimlerine yabancı olan ve konusuyla aynı, güzelliğini de koruyarak yaratacak bağdaşmadıklarını söyleyerek onları red şekilde, hedef dilin alışkanlıklanmn nasıl dedcn yazar, ne halk dili nc argo olan bir kınlabtleceğint tahayyül etmeye çalıştım," dil icat etmiş; gecekondu mahallesi gibi diye yazıyor çevirmen sonsözde. "Anlamıharap, kırık clökiik bir dil. nı onu yasayanın bile kavrayamadığı bu bayatı antaşıhr kılmak için hiçbir şey yaSefatotinltatorü Bütünüyle hatalı bir dil. Kültürel refe pumamıs," diye yazıyor yine "Sefaletin ranslann dışında bir dil. Sentaksın dışın Retorigi" başlıklı bir makalesinde (Anka da. "Fransızca'da bu böyle denmez," dıye dergisi, no. 1819, 1993). "Romanct kişisiyle denk Okuru anlamaya davet ettnikarşı çıkmış editör çeviriyi okurken. "Türkçe'de de denmez,' diye cevap vermiş yor, olaylann meşru anlamını değil ham "Çöp Dağr SAYFA 16