Katalog

olmu!>, iç işlen geçmiştı. Bu küeük balıkların çogu zaten çoktnn ölınırç olurdu. Rus, Japon, Giiney Amerika vc Kuzcy denizlerının sardalye rekabetı dc pazara girmisjti. Sardalyenin kaybolu^ıı, ıflaslara, işsizlıge ve (rajik olaylara yol açtı. I97()'de kentin kabuk degıştirdığini gördüm. Steinbcck'in romanlarına konu olaıı balıkçı vc ışçilerin yerınc sanatçılar, ressanılar, aydinlar ve "68 kuşagı"rıın "çiçek çocukları" bu gü/el iklimli, ucu7 kente göçer olmuşlardı. Aydınlar da kentte ekonomiyi canlandırmaııın arayışı içindeydilcr O günlerdc tanıdığım sanatçılann başında, hiç kıışkusuz, sadece Amerıka'nın değil diinyaııın en buyıik fotoğraf ııstalarından Aneell Adams gcliyordu. Yörcye katkısındaıı dolayı bcldc halkının; orman ıçınde, denıze kartal >ııvası gibi bir tepede hedıyc ettıgi aıazi u/erındc yaptığı evi aynı /anıanda kaıanlık odası ıdi vc ayrıca bir iınıversılenın f'otoğrafçılık kürsüsü gıbıydı Ogrcncilerı, tapınağıııda zıyarctc gcldıklerı bir llint guıusuna taparcasına iınlü lbtografçıya saygı göstcrıyorlardı Jdlın Steınbcck, toplumda ılı^laıımış ınsanlaıın clıınyasıııa scvccen y;«klg^an bir yazardı. Özclliklc 1930 L'konomık bunalımının, ( •ılılbrnuı yörcsindeki larmı ı^vılennc etkılerııti, biıoysel yu^umlarını, dog.ıl oıtaınında toplum.sal bir yakla^ınıla anlatmıştır Siembeck. 27 Şbat 1902'de Salınas'da doğdıı Baba*ı yerel bir polıtikacı, annesı öğrctmcn, AlmanIrJanda kırması, Big Sıır'a yerleşmııj bir göçıneıı aileden gcliyordu. Steinbeck'ın romanlarında sıkca dııyulan "tarım" kokusu, cocukluğunun da böylc bir ortaında geçmi^ olmasından kaynaklanır. Stanford Ünivcmtcsrndcn (19202(ı) nıczun olamadı. Biı ara Pananıa'ya giıtı, oıadan Ncw York'a gcçti Mcdcfı ıvı bir gazctcci olmaktı Huccıcmcyincc Nevv York'la, gırıp çıkniadığı i> kalnıadı. Calıfornıa'ya dönnıck zorunda kaldı Hvlendikten soııra, dogum ycrı olan Salıııasyakınmdaki Monterey'e yerleştı. llk ikı roınanlarını kıımc basnudı. Uınıılsu/luklan iiçüncü roınanı ılc bırliktc bunları yaklı Yogun duyı.Misal!ık içeren basılrnıij ılk ronıanı "'('up Üt CioldAltın Kııpa"yı (1929) karlı bir J40I kıyısında bir kuliıbedc lukçılık yaparkcn yazdı. l.İM'ilcykcn k.ılçnıc aldığı " A eylemlerinin güncel ölduğu giinlerdi. Baez'in balad türünii bııaktığı "We shall overcorne Yeneccği/" adlı ünlıı ^arkısının gö?de oldııgu giinlerdi. Vıctnam sava^ına karsjiydı. Festivale hcnüz bir ya^ında ve kucagındakı oglıı Gabriel ile gelmı^tı. "Çiçek çocuklar" olur da "marihuana" olma/ mı? l ( )70'de ABD'yc gercekte "uyuşturucu" konusunıı ara>tırmaya gitJoan Baez'in Monterey'i mi^tim. 6 hafta boyunca Amerıka'yı başStcınbcL'k'ııı "bohcm"lıği "68 kuşagf'nı tan başa gezerken Montcrey ve C'arrnel'e da yörcye çckmışti. Doğuda "VVoodstock" Ö7cllikle ııgradıgınıda gü/ct bir rastlantı nc ısc, batıdaki "Montcrcy Jazz Kesrıvali" sonucıında bu jazz f'estıvalinı de izleme de oydıı Üslclık, Montcrey'deki festival, olanagını bulmuştum. Insanlar arabalan ıle kenli ckonomık açıdan canlandırmayı da akın akın, hippiler de payla.^tıkları karaamaçlıyordu Amerıka'nın dört yanından vanları ıle Monterey'e ko^uyorlardı gcnçler, ınüVisyenler fcstıvale gcliyordu. Türkiye dı^ında, baklavanın bu kadar Böylece kcııtin lurizmc açılması yolunda çok satıldıgı bir ba^ka kent daha görmealılan lolnımlar artık t'ılı/leniyordu. mi^tım. Insanlar, feslivalin yanı sıra kuru1970 lestıvalınde, Amerikan başkaldirı lan panayırda bol bol "baklava" alıyorlarınü/ığının sımgebi 29 yaşındakı Joan Ba dı Baklava, daha doğrıısıı tallı. marihuc/'ı dınlenıck, bol bol fotoğraf ını çeknıck anın, esrann ctkısıni arttırıyordu. Bol bakve konuşmak olanagını elde cdccektim. lava, bol marihuana, bol esrar demekti. Amerika'da "Hlack Panthers Kara Panter Çevrcde cirit atan narkotik ajanlar içenlere Stetobeddn deniz kıyısında bir bustu. ler" adlı /enci toplum.sal dircnış örgütünün bir şey demiyor, tıearctıni yapanları gö/luyorlardı. • Bir söyleşi ortamı yaratmak amacıyla, JOIIN SIKIMIICK (I»0208) yanlaıına çöktügüm biı grupta paylaştığım Lady in InfrarcdKı/ılolosiıulc Bir ya.sinda, '"!n{'tlı/ dılıııın cn çarpıcı manhıınnlı sigara ile ya.'janıımda ılk ve son Bayan" adlı oyküsünü gcnışlctcrck kılaplaıııulan bırı" olma bcgcnısinı kez o güıı tanışacaktım. llk kez kullananı • olıifturdu "'The Pastures of Heavcıı .sürdürüyor. etkilemedıgi söylenırdi. "Havamı bıılamaKı.a roman luıiınun cn güzcl örCcnnctin Çayırlaıı" (1923) vc yazıın dıgımı" söyledigimde uldıgım yanıt "Seteknigını gclı^tırdigı " T o A Ciod ncklcıındcn bırı olan ve ikı goçerin nin gibı en kaliteli Orta Dogu esrarına alıUnknovvnBılinmcycıı Bu lartrıya" dranıını anlalan "Of Mıcc and Mcn şan ıçin bu ev yapımı marihuana elbette (1933) kıtjplaıı ı/lcdıysc de bunlar Farolcı vc tıısanlar" (1937) adlı kilabı daha soııra tıyatmya ııvarladıpck yankı bıılmadı. solda sıfır kalır" olmuşru. 1935, Steinbcck'in ya/arlık yaşa, nıınııı donuııı noktasıdır. Mcksika'dan göç cden IspanyolKızılderılı kırması, ev.sızbarksı^ Paısoııa'ların dunyaya boijvcnnışliğinı, tatlıbuıuk bir dillc anlattıgı "Toılıla FlatYukaıı Mahallc" adlı roman dü^scl bir gerçckçilık içcrir Bu kitabı ilc cıraklığı noktalaııır Roman lîlmc çckilir. Ya/arlık hevcsindcn dolayı Steınbcck, siııcklı geçim sıkıntısı ıçındcdiı Bırincı c^i C'arol çeşitli iijlerdc calı^ıyor, kcndisi i.se icki yahagı yıllannda cvsız, baık.sı/ sokak scrstrileri, balıkçılar vc işçilerle kaçak şarap ıçıyor, onların yaşamlarını paylaşı>ordıı " İ n Uubıous BattlcBitmeyen Kavga" (1919), biı /umanlar kcndisinın dc aıalarında yaijadıgı meyvc loplayıcıların seıulik.ıl ugıaijilannı konu olaıı b» kitabı pck ılgı uyandırıniidı Kcndısınc Amcrıka'd.ı konııiıııst anlamına gclcn kı/ıl damgasının vurıılniaMiıa ııcdcıı oldu. Oysa bu roman gününıüz Amerikan ya/ın düııgında. dünyanın pck cok ülkcsindc salınclcndı, tilmc çckildi vc TV lllıni yapıldı. Psikolojık agıılıklı oyun. Amerika "Draına Hlc^tırmenleri ödülü"nü kazandı. Sleınbcck, ya/arlıgının dorııguna "The Cirapcs of VVrath Oa/ap Uzüınlcn" adlı romanı ilc çıktı. Bu roman kcnılısınc Pulitzer Odıilu'ıui ka/andırdı. Oklahoına'daki cvlcrindcn bııyük sanayicı vc bankacıların zoru ılc koparılmış kuvıik bir aılcnın Califoınıa'ya göç öykiisünün anlatıldığı roman yüzii aijkın dilc çevrıldı, filmı vc tıyatrosu yapıldı Bu yapıt Stciobcck'ın "lartı^ınasız en iyi kitabı" olarak kabul edilır Yayımlandıgı an bir milyonIıık siilı^ı ılc rckor kırmı^, öykünün gcçtigi "66 C'addc" yüzbinlcrce turıst çckmıijtır. 2. Dünya Savaşı'nda bazı propaganda kitapları da yazdı. Ikisı ıle I942'dc yayımlanan "The Moon Is I)own Av B a t t ı " vc "Bombs Avvay Boınbalar Otc" adlı kılapları bunların arasındadır Nevv York llcı.ıkl Tıibuııc gazctcsı adına Avrııpa'da sava^ ınuhabırlıgı yaptı Röportajlarını "Francısco Nevvs Bir Savai Vaıdı" adlı bir kıtapta topladı Savaş sonrasının ilk ronıanı, bu ay 50 yıldöniimü kutlanan "Canncry RowSardalye Sokagı" (1945) INC yazaıın cn öncmlı ııç kıtabıııdan bırı oldu Kılınc cckıldı. üuıuı "The Pearl Ineı" (1945) vc savdvın ııcdeıı olduğıı. toplııııulakı acgö/lüHigiin acı biı dıllc anlatıldığı "The \Vayuard Bıı.s A.>k Otobıısu" (1947) ı/ledı. "Burnın^ Brıght Alcv" (1950) ve "liast ot l.dcn ("eıınetın DoguM I " (1952) adlı ronıanlaıı ıle Stcıııbeek, o güne dcgın aliMİnuş konuların dışına çıktı "Yııkaıı Mahallc" \e "Saıdalve Sokagf'nı tamamlay.ın Monleıcy dıziMiıın ııçııncıı kılahı "Sucel Thıırsda> tyllı IVı^embc"yı (1954) ya yımladı. "The Short Rcıgn cıf Pıppın IV Uorduneu Pippın'ın Kısa Salta Portrcsinı çckmck istedigimdc, clımdcki "Dogıı Almanya" yapınıı "tixacta" marka (otograf makinama şoyle bir bakmışiı. Içındcn baııa guluyor mııydıı, acıyor muydıı pck aıılayamamıştım. Makinamın mü/clık bir parça olup olmadıgını araştırıyor da olahılırdi. Iki albumünü imzalayıp hediye cttı Sardalye Sokağı'nın glzeml İMersenız gelın "Sardalye Sokagı"ndakı tiplcmelere ve bunların dünyalarına geçelim. Bu kişilerin gcrçck kımliklerini açıklarken, aynı ycrlerın 50 yıl sonraki konumlarına degınelim. Steinbeck'in Sardalye Sokagı ile ılgili tanıınlamalarına da bir gözatalım: "Sabahın erken saatleri Sardalye Sokagı'nda bir sıhır gibıdir. Ortalıgın agarıp da güneşin dogmasına yakın sokagı saran grilık içinde bir ışıga asılıdır sanki. Sokak fenerleri birbir söncr; arsaları bürümüş otlar yenıyesjildir. Balıkhanenin üslundckı oluklu saçlar platınleşmiş ya da eski kalaylann bugulıı rengine bürünmüştür. Otomobillere daha çıkmamıştır. Sokak işten ve hareketten azudc, scssızlik içindedir. Sardalye ya Stslnbeck'ln doğduğu evfn lotogratı. tfta "Sanlalye 8oka»"n yankjı günterdald raand. natı", (1957)"The Winler of Our Diseontent Mutsuzlugumuzun Kı:>ı" (1961), "Travcls With TharleyCharlcy ile Yolculuk" (1962) ısc daha hafif olup ga/etecılık gözlcmlerinı aktarır. U/un oykıı kitapları arasında isc "Saint Katy, The Virgin Bakire A/ız Katy" (1936), 'The Red Pony Al Mıdılh" (1937), "The Long Vallcy Uzun Vadi" (I93K), Sovyetlcr Birligi'ndekı günlerıni anlaıan "Rusfciih Journey Ru.sya Yolcıılııgu"(1948)yeralır. Slcınbeck başlangıçtakı ününü. bıreylcıın cvliyalık vc gıınahkârlık arasında değişen /.cngın karaktcr yclpazesıni, loplumsal çcrçcveyc oturttugu, prolctcf çızgi ve dogasal anlatınıa horçluduı Steinbcck'in zengin sııngciellıgını ^lirsel vc niasalımsı anlahmınî inccleycn pek çok ıncclcım* kitabı yayıınlandı. doktora tc/lerı ya/ıldı. Ya^aınının son yıllaıında prolcler çı/gıdcn u/akla^ınca edebıyat dünyasında değiijik tepki ve elıv tırilcı aldı, "ıloncklıklc" suçlandı. Tıırkçeve cn çok ÇCVTIICII Amerikan yazarıdır 1962'dc Nobel Ödülü'nü kazadı ABU Bıi^kanı Lyndon Johnson da "ö/gürlük Madalyası" verdı Stcınbeok, hoylcce aynı aııda Pulitzcr, Nnbel vc Ö/gııılük Madalyası'nı kazanan tek Amerikalı ya/.ar oldu. 20 Aralık l96Xde Nevv York'ta «ldü. Çiçak çocuktan Montrey'ıte Jazz FastfvaHnde. SAYFA 6 CUMHURİYET KİTAP SAYI 296