Katalog

0 KURL A R A Amerikalı ünlü yazar }ohn Steinbeck'in ramanları içinde özgiin olay dokusu ve biitün içeriğc ddnıgasıııı vuran sarsıa atmosferiyle ilk akla geleni "Saraalye Sokagı"dtr. Steinbeck'in, bu romanı yayımlanalı tam elli yıl olmuş. Özgen Acar arkadaşırmz rotnamn yayımlanısımn 2.5. ve 50. yıllannda rornanm geçtiği mekanlarda dolaşmtş, romamn yasayan kahramanlanyla görüşmm.bölgeyi adırn adım doıaşmış, iki dönem arasındaki değişimleri izlemişti. Aear'ın bu izîenimlerini anlattıgı yaztsını büyük keyifler alarak okuyacağıntzı umuyoruz. Dergimizin diğer sayfalarmda ise Halil (jökban 'ın Salah Stetie ve Andre Velter'in kitaplanm tanıtan yazısı, Erendiz Atasü'nün, Aymır tlyasoZlu'nun "Örtülü Kimlik"ini elestiren ve tartışmalar yanitacagına inandığımız yazısı, Serpil Durak Turıçer'in Virginia Woolf'u anlatan yazısı ve Hasan Biilcnt Kahramanın Nurdan Gürbilek in kitabım değerlendirdiği yazılanyer ahyor. Gecen Haftaki sayımızda yer alan Edıvard Said fotoğraflarını Mıırat Koradağh çekmişti. Bol kitaplı günlerl... TURHAN GÜNAY Bir tivatro dernisinin 65 vılı... Ilk sayısı 15 Şubat 193O'da yayımlanan ve lstanbul Belediycsi Şchir Tiyatrosu'nun yayın organı olan 'Darülbedayi' dergisi, üç kez ad dcğiştirerek de olsa bugün 445. sayıya ulaşabilcn tek Türk tiyatro dergisidir. Cumhuriyet'ten önce kısa bir yayın dönemi geçircn 'Temâşa' dergisinden sonra da düzenli olarak çıkan ikinci tiyatro dergimiz. KEMALAYDIN T i y a t r o s u ' (Ç'iğdcm Özüer), 'Musahipzâde Celâl'i Anlamak' (Haluk Şevkct Ataseven); Behzat Butak Efsancsi' (Gökhan Akçura) gibi yazılar ve kurumun 1916'da oynadıgı ilk oyun 'Çürük Tcmel'in tam metni var. Orhan Alkaya yazısında derginin ııiçin özgün adına dönüştürüldüğünü açıklıyor ve "Hayatın ve ülkenin sallantılı dcnizinde yeniden hasar almazsak, sizlere düzenli yayımlanacak bir mcslcki dergi vaat ediyoruz " diyor. Fakat 445 sayılı 'Türk Tiyatrosu' dergisiııin asıl özelliği aynı zamanda "80. Yıl Dosyası" niteliğini de taşıması. Bu bağlamda Zihni Küçümen'in 'Seksen yıla kulisten bakınca' adlı yazısı ayn bir öncm kazanıyor. Çünkü bugüne kadar rcsmi yayın organlarında, kendi kurumuna böyle öznel ve anlaşılmadık bir bakış getircn hicbir yazının yayımlandığını sanmıyoruz. Z. Küçümen yazısında, bu seksen yılın kırkaltısına katıldığı dönemleri 'Yönetmen', 'Oyuncu', 'Oyun Dağarf, 'Yönctim' açılanndan fakat kurumun perde arkasına anlaşılYeniıten Türk Tiyatrosu madık ışıklar tutarak cle alıyor; bilim adamlarının bılımsel. ncsnel, 'global' göriişlerine ycDergi, elımı/de bulıınan bu son sayısıyla ni ve alt malzemclcr hazırlıyor. (Sayı: 445) yeniden M. Ertuğrurun verdıği ilk ve özgiin ada, ' l'ürk Tiyatrosu'na dönüştü. Yazının bütünündc, ödenekli bir kamu kuBöylece oıuın adına yapılan saygısızlıga da ruluşunun, incclcmecilerin gözünden kaçabıson verilıniş olunuyordu lecck vc ncdcnse "ailc gizleri" olarak nitelenBu son sayı, gerek bi<;im (sayfa düzenı, kadirilecek açıklamalar yer alıyor. pak. kâgıt, baskı) gcrek ıçcrik açılanndan yepBir kamu tiyatrosunun ışlcyişındc, her gcce yeni bir kinıliğe büriinmiiş görünüyor, '80. Yıl pcrdcler açılırken. bu perdenin ardındaki oluDosyasf olarak sunulan derginin bu sayısında şumları, kimi gcrçckleri açıklamak, hayli ferGencl Sanat Yönetmeni Eıol Keskin'in sudeleşmiş 'tcamürieri bozmak da bir başka 'Oyuncu lıısaninsan Oyuncu' adlı bir denegercklilik olarak ortaya çıkıyor. Bunu bir mesi, Genel Yayın Yönetmeni Orhan Alka'oyunbozanlık' olarak niteleyenler de olabilir, ya'nın 'Ana Isnıinc Döniis ve Vıtrinde Durma"Bu tiyatronun asıl sahibi, vergi ödeyen Isyanlar' (cdıtoryal) yazısı, Aııııa Turay'ın derletanbullulardır, tıyatrosevcrlerdir; gölgedc kadigi 'Tıyatrodan I labcrler', ilc 'Tepebaşı Dram lan kimi nlgulan onlardan gizlcmcyc kalkışmak, resmi yayın organında sadcce kurumun beylık, alışıldık övgülerinc yer vcıınck, lıele hclc bir tür özelcştiri yapmaya hiç yanaşmamak, pek sıradan bir iştir" diyenler de... Bu yazıdaki genel çizgiye başka bir pcrspektittcn bakmak da olasıdır: Bir kamu kuruluşunun.dahası, önemli bir ödenekli sanat kurumunun, kamudan gı/leyeccği lıiçbir gizi olaınaz. Bu kuruma ycnı gircnlcr, kurumun yöneticiliğinc aday olanlar, geçmişteki yanlışjıkkırı, hataları göremczlcrsc. saklanan. gizlenen kimi olguları öğrcnemczlerse, aynı yanlısjar. hatalar, aynı düzcnsizlikler siirgit bir halc gclme/ mi? Seksen yıllık inişli çıkışlı bir geçmişe sahip bu kurumun saglıklı bir bünyeyi sürdürchilmcsi. ayakta tutabilmesi ise aııt.ık esŞaMr Hyatrotannda KanmpaşaMaçka oyunuıdan bir sahne (196162). ki alışLııılıkkııııulaıı sı\ı;labi|(soMan saga) Behzat Butak, HaHde Plfkln, Gilttan Güze» Reşit Giinap. ılısîı oranda olasıdır. yımlandı. 197680 arası yılda bir yayımlanan büyük forına bir kitap lıaline dönüstü. 1980'den bugüne kadar da ad ve bieinı dcğiştirerek de olsa ceşıtlı aralıklarla yayın yasamını sürdürdü. Rol bölümlerini, oynanan oyunlara vc yazarlarına dair bilgilcıi, röportajları içeren dergide tiyatro sanatı üstünc özgün vc çeviri yazılar de yer alıyordu. Ama derginin asıl yadsınamaz bir özclliği de hakaretlere kadar da varabilen polemiklerc yer vcrmcsiydi. Kuruma karşı, gcncllikle haksız saldırılara kii buıılar eleştirmen, köse yazarı, tiyatro yazarı, çcvirmen tarafından yapılıyordu karşı yanıtlar bu dergide veriliyordu. Hatta bu saldırılara ara sıra belediye meclisi üyelcri dc katılırsa, onlar da bu sert yanıtlardan nasibini almazlık ctmiyordu. Bu nedenle de gcrek yazının sahibi, gerek derginin sorumlu müdürü soluğu mahkemedc alıyor, bazen de bu polemiklerin bulunduğu sayfalar koparılarak dergi scyircıye sunuluyordu. Böyleee, tiyatro araştırmacıları, dcrgı koleksiyonunu mceleyerek, sayfaları kopanlmamıij sayılardan tiyatro tartışmalarını değerlcndirnıck olanagını bulabılıyordu. Dogal ki cn sert yanıtlar. kurumun başı M l.rtuğrul'dan geliyor, onu I. Galip Arcan vc Vasli Rıza /obu ızlıyordu. SAYFA 3 Darülhcdayi, Türk Tiyatrosu, Şehir Tiyatrosu I lk sayısından 60. sayısına kadar 'Darülbedayi' ve kurumıın belediyeye bağlanmasından sonra da 'Türk Tiyatrosu' adını alan (15 Ekim 1935) dergiye 1982 yıhnda (Sayı: 431) 12 biylül'ün tiyalronun başına getirdiğiVasfi Rıza Zobu taral'ından şu gerekçeyle 'Şelıiı Tiyatrosu' adı verıldr "Beledıyenin kararı ilc Darülbedayi'nin isnıi Şehir Tiyatrosu olunca, mccmuaıun ismi de degişeeekti tabıi. Darülbedayi'yı kaldırdık anıa dcrgiyc ııiçin 'Şehir Tiyatrosu' ismini koymadılar. beıı ona çok üzüldüm. Ne düşünce ise genış saha aradılar zâhir, dergınin ismiııc 'Türk Tiyatrosu' dediler. Bir müesscsonm çıkardıgı nıccmuanın ismi. o mücssesenin ismi olıır; bir banka mecrnua (,ıkarmışsa, o dergi. o bankamn mecmuasıdır. Türk Bankası mccnıuası değil Arkadaijlar kabul ettıler, 'Türk Tiyatrosu' ismini 'Şehir Tiyatrosu' olarak değiştirdık, çünkü Şehir Tiyatrosu'nun dergisidir diye..." (Şehir Tiyatrosu, Mart I9K2, sayı: 431) ' Dergi, ancak ıs.tc bu sayısıyla, onüı; yıl sonra özgiin adına kavu^mu^ oluyor: ' I iirk Tiyatrosu' Dflrgiye neden gerek göpüldü? Derginin ilk sayısmda 'Nıçın ('ıkanyoru/7' baslıklı ve Darülbedayi imzalı ya/ıda kı derginin adını koyan da bu ilk başyazıyı ya/an da Muhsin Ertuğrul'du şöyle dcnilıyordu: "Avıupa tiyatrolarının lıepsinde resmî program nâmı altında bırer kü(;ük kitap^ık satılır. Bu kıtap(,'iklar tiyaıronun mevkiine, servotiııe göre !>ık ve zengindir....Memleketımi/ıle bir tiyalro mccmuasının eksikliği, diinya tiyatro lıayalı hakkında malumat alınabilecek me'hazlerin (kaynakların) yoklugu Darülbedayi'nin resmı prugrum nıahiyetmde olmak ü/ere <;ıkan bu mecnıuaya. bu eksikliklcn dc tamamlamak va7İfcsini yükledi." (iöriilüyor ki M. [irtuğrul hetn bir gereksinımı ycrine getiriyor lıem dc kııruma bir yayın organı ka/andırmakta da önayak oluyordu. Bu ilk sayının yazarları arasında M. Ertuğrııl, I. Galip (Arcan), M. Kemal (Küeük Kemal), hmiıı Belig (Belli), 1rcüment Bchzat (Lav), Lütti Ay gibi tiyatro sanatçılarını görüyoruz. Sonraları tiyatroyla ilgisi olan her yazarın ımzası bu dergide yer alacaktır. Dergi, 1976'ya kadar her onbeş günde bir düzenli olarak yaSAYI 2 9 6 KİTAP Imtiyaz Sahibi: Berin Nadi oBasan ve Yayan: Yeni cün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.ş. Cenel Yayın Yönetmeni: orhan Erinç o Cenel Yayın Koordinatörü: Hikmet Çetlnkaya Yazıisleri Müdürlerl: Ibrahim Yildız (Sorumlu) , Dinc Tayanç oYayın Yönetmeni: Turhan Cünay o Crafik Yönetmen: Dllek ilkorur . Reklaırv Medya C C U M H U R İ Y E T KİTAP