Katalog

rcklilik bulundugunu göremez! "Çalıku511 Fcride'nin ficra köyleır gcnç Cumhııriyetc hizınel etnıck iizçrc gitmedijŞini (s. 74), Fcride'nin Anadolıı'ya gecışjnin üsman lı'nın yıkılış yıllarına ra.stladıgını anımsayabilscydi, Cıımhuriyctin öncü rııhunun Osmanfı aydınlarının itııindc can bulduğıınu bclki dc unutmazdı ya/anmız!.. Sayın llyasoölu, güniimüz 'l'iirk kiiltür yaşamını da ivi oilmıyor, nc vazık kı. Bilsey di, diıı vc kadın konıılarıncla tllıan Arsel'dcn l.arık Dursıın'a, Liitrii Dognn'dan Bahriyc Uçok'a, Neda Aıınaner'den Meliha Aıııbaıuoglu'rıa kadar ıncelenıeler yayınılamıs araştırıcıları anardı! Aynur tlyasoğlıı, (Kınaıılılıkta "durdtt&unıı", tophınıun, kiiltürel ba^kalasımlarımn incc ayrınılarıyla ilgilcııdijSıni varsavıvor; anıa nc yaz.ık kı Avnıır flyasoglu'nun "duruşıı", Miıslüuıaıı loplıımlara veonlaıın degi jjimlcrınc bakaıkcn, vcrilcri VC kcndi sapla ıııalarırıı yorumlarkeıı, diinyamn pclrol bölgesi Oriaılogu dolaylarındaki tüm halkları aynı kaba kovan, kiiltiir birikimi sı£, vasat bir Amcrikalı'nm toptaruı vc biraz salça vaklaşımının biı benzerine clveriyor ancak! Böylece Aynur llvasoglu'nun çafışması, ın cvlikli mctaforlarla bezennıişse tle, nc bilımscl bır araştırma, nc sjnatsal bir çaba düzeyinc ulaşabili'iı, kalın çizgıli bır "vorıını' vc kaımısal alanın dine deggin özel alan ııygıılamalannın lıegemonyası allırıa kaynıasını nıeşrıılaştırına yanılgısına yönclik bir adıııı olarak kaııyor! Örtülii Kimlik/ Ay/nır tlynsogltı/ Mrtıs Yuyınlcirı/ 11S s. (*) "Kimlik ' hcı ııi' kadar dc£ışcn olfiular ara sında dejîişjmcvcn deŞerler ı>ıbı ntfzükw dc. kiınlifjin biıcviıı viişnın sıircsındc olf>ıınla^ın>ıyu (VCVÜ çürüıneve) ko^ut bir cvrinı (veya em/yıın) göstcrdıgi ııntıtulnıjnulı (**) Avnııı tlviiMifilu'nıın " c d c b ı " nıctiıılf 1 i kuilaı 11 ı.ı IIKJIIIMR tıddı ıtirjzlaı lın vuı. Yu/ııısul 1 yapılı, kurnus.ll bır rantczi ortıımı olarak al(>ılıyorsak. mcclenıelcre taııık dıyc jjostcrcıncylz! " Ü ç Ihtıl.ıl Çıu 1 >iu" 1 tlak 1 tcscttürlü kadıııın 1 1 "bulvaı'daıı nc^ıııcyc cürct ettifti iı,iıı, lötı ^;i|i kıılı, siyalı kmvatlı, nıcmıır "ılıırıı^lıı" v.ı^lı bır adıımın hakart'tinr u^ımıı.ısı n bu hakarcttcn doj*an İÇMI buııalııiıı. bu ıııutnin yazaıının laııu/ili'i'iııiıı bır sımposıysc, toplıınısal gerceklık açı sıııdan dcjStr taijimaz. Tarihscl vc lo|>lııııısal pırçcklijSı daha ıvi kav rayabilmek ıçın va/ınıı basvurabiliriz dbfttc; va pıılar "^crçck^ı" ya/ın akınılarıııın ıırunlcnyıc i'jScr; baijka bır tlcvı^lc yapıtın aln^ınıındakı ba^dt ö)>onin bırryM'l laııtciliT dcftıl, topkınısal n<T (,'ckh^ııı lıpıklc^lınlııtfsı olıııası koşııkıyla. (îa/t* te aısıvlcnnc bır goz atalıın iMrıscni/, Tiııkıyc ('.uııınurıyclı dahılımk yaıjlı biırokraıııı j!<'iıy Ccscttürlü k.ıdııı.ı luık.ııt'i ctıncsı bı<,ımıiKİ(. iipık le^tirilcick cılavlar ya^andı nıı, yaşanıyor mu? A. tlvasojikı'nun alıncıl.ıdıuı "cdeni" merinlc rin bu tanımı luk cdip ctıiK'dı^ıiR' karar vcrmeyı •cn azından dil a^iMiıdan "Ortülü Kimlik "i okııyanlaıın "InaM'iıııt 1 " bırakıynnım. (***) Akımın nc dcnlı pulitik oldıı^ıı, MııslüII),ııı k.ulının iıjcallz.ısvoıuııulaıı lırllulır (s I İOİ. Abartılı imajı bL'tinıİL'vt'iı "(VİLislüman " sözcüğünıi (.ık.ırtın, vc VI'IIIK lıcrhıinnı bır polıtik akımın adını knvıın, sosyalıst. Kcmalisı, Marksisi, lcını nıst, vs. Imdj bozulnı,ıyacaklıı! (****) Bu savı destcklcycn haylı gözlcmını i'l du. (*****) Bilscydi Osmanlıca'da "tckahulıyctsız hk" (s. 81) diyc bir sü/uik bıılııımıadıgındun, "miitckübıltycl'm "k.ıı^ıllık" aıılamına gcldiginılcıı habcıd.ıı olıııdu Kaynakçıı: 1.) Nılütcr (iölc. "Modcın Mahreııı Medenıyct ve Ortünnıe", Mciis Ysıvııılan, 2 basım, Ocak 1992 2) Eıcndız Atasü, Postmodcrn Bir Alduııı^", ( aımhuriyct Kitap, Savı 24l>. Kasıııı 199J 5) Scıınııı S ı v c ı , " O r t i ı l u Kimlik Nasil Olu^ııı.1", < .uınluırıvcr Kıtap, Savı. 2Î), A^ıihim 1994 4) O z c a n Kökııcl, "K.ıvgKİ.111 M u ı l u l u f a Kişilik", Altııı Kituplaı, I î basım, 1995 "Kendine Ait Bir Oda", "Deniz Feneri", "Orlando", "Pazartesi ya da Sah", "Flush", "Perde Arası" Virginia Woolf'ün dilimizc çcvrilmiş yapıtları. "Dalgalar" adlı şiirromanı da yeni bir basımı ilc Ayrınrı Yayınlan'nda çıktı. Yeni'nin ZOPU SERPİL DURAK TUNÇER \ııadıııı bir şıy yapmaınak nc kadar zor..." I 'ırgmia Hoolf Çugcılları Jaıncs Joyce, T. Stcrn Elıot gıbı duyarlı yıuur ve saırlerle bıılıktc Vırgınıu Wool( nıodcnı çağin öncülerınden uldu. Woolf'iin dcyımıylo "tüm kalıpları kırmaya, yepyenı bir vaıolıı^ vc ıf'adc bıçımı yaralmaya" gıri^tılcr. Tck bır gcrçcgın varoldııgıınu savuııan gercckçı gclencgın mısyonıı arlık sona ernıişti. üervek, her ınsana görc değişen, elle tutulamayan, akıp gıdcn bır ırmaktı. Yaşamda hiçbir seyiıı kesın bır başlangıcı, bır ortası ve bir sonu yoktu, uçsuz bucaksı? bır karmaşa vardı. Bu baglanıda geleneksel romanın alışılagelmiş ögelcrı olaıı koıncdılcre, trajedilere ve aşk öykülerine de yer yoktu. Çünkü bır olay örgüsü içınde olup bıtenlerin bırbıri ardına anlatılması Virginia Woolf açısından "ıcler acısı, ölüm kokan' bir uğra^tı. Yaşamın gerçeklerının ınaddesel (material) dcgü, ruhsal (spiritual) ulduğu savından yola çıkılınca, ınsanların iç dünyalannın ayrıntılı bıçımde aktarılabilmesinde cn uygun teknık. bılinç akımı tekniğiydi. "Ivsel Izlcnimcilık" dc dcnılen bu teknigi terim olarak ılk kez psıkolog Wıllıam Jamcs "Psikolojinin llkelerı" (The Prıncıples ot Psychology) adlı yapıtında kııllaıımıstı. Bınncı Dünya Savası önccsınde Viyana'daki ortamı canlandırmak amacıyla. Arthur Schnıl/lcr. "Teğmen (iustı" adlı yapıtında bılinç akımı tekniğının ılk örncğını vcrdı. Jaınes Joyce'ıın "Ulysses" adlı yapıtının bır tasjlağı. heniiz kitap basılmadan önce V. NVoolf'ün eline geçmiş ve "Joyce bcnden lyısinı yapıyor" diye diisünmesine yol acnııjlı. üaha sonra VVıllıam Faulkncr'in "Ses ve OlVe'" (The sotınd and the Fury), Ingeborg Baehmann'ın "Malına" adlı yapıtlarında da aynı teknık kullanılmıştır. Virginia Woolf'ün kalemındc, gerçek köle değildir, özgür bir ruh tasır. Onunla çıktığımız yolcıılııklarda, bir okyanusun uzak noktalarında duygııdüsünce dünyalannın değişken tonlarına yelken açarız. Kahramanların zihinlcrının ta ıçıne yerleşmisizdir. Yargılanmızı etkıleyebilccek olan yazar, ya da anlatıcı ise hie oıtada yoktur, kayıptır. Sanatını vahşı ko^ullar altında, ışkence görürcesıne ügrendiğını söylcycn V. Woolf, son derece hırslı ve inatçıydı. Ilk ürctımlerini izlcyerek heııien her biı yapıtında, bılinç akımı teknığını tırmanan bir başurı ilc uyguladı. "Bir şcyın ne olduğıı açık olarak söylcndiği zaman, bana hemcn itici gclmeye başlıyor" sözlcrınden de çıkarılabileeeğı gıbı onun için her yaratma sürccı, sancılar, karabasaıılar ve krizlcr sonunda ulaştığı bir zırve ıdı. 18S2'de Londra'da dogınuij, yüksekorta sınıftan bir ailenin kızı olarak yetişmistı. Daha çocuk yasta iken üvey agabeyi George'un kcndisine musallat olması onu yaşamı boyunea einscl soğukluğa itti. Kadınlarla ılışkı kurmayı erkeklere tereih etmısse de cinselliği iticı bulması cdcnıyle lezbiyenliğı de platonık düzeyde kaldı. 13 yaijinda da çok sevdigi annesini yıtırmesı nedeniyle geçirdiği ılk krizdcn sonra 'manikdepresif nöbctler hiç yakasını bırakmadı. Ancak onun deliligi, sınırsız düşgücü ile iç içe gccınıs. olduğundan, bu deliliğin sanatına yararı oldugunu keııdisi de savunuyordıı. V Woolf, geleneksel ronı.ının kalıplaıına baglı kaldıgı "Yolculuk" (The Voyage Out) ve "Geec ve Gündüz" (Nıght and day) adlı ılk yapıtlarından sonıa üçüncü yapıtı olan "Jaeob'ın Odası" (Jacob's Ro Virginia Woolfve... om1922) adlı kıtabında, acemilikleri olsa da ilk kez kendine özgü yöntemını denedi. Genc yaşta tifodan ölen çok scvdıgı erkck kardcşi Thoby'i düsünerek kaleme aldıgı bu yapıtında, geleneksel yapıdan kaçabılme kaygısıyla fazlaca dagılmış, kopukluklara yol açmıstı. Daha sonra sırasıyla "Mrs. Dallovvay" (1925), "Deniz. Feneri" (To the Lıghthouse1927), "Orlando" (1928), "Dalgalar" ( Ihe Waves1931) yayımlandı ve "Dalgalar"da basarısı doıuklara çıktı. "Dalgalar", güç anlasılan, karnıasık bır yapıtı olmakla beıaber, lıyatro ve siirin kaynastırıldığı özgün bir biçemi vardır. 1937de basılan "Yıllar" (The Years) adlı yapıtında geleneksel tarza gcrı dönınüstür ve özgün yönteınindeıı ödün verdıgi ıçın clestırılmiştır. Acaba ıijiıı kolayına gıdıp, herkcbin anlayabılcceği bir kitap yazınak mı istemışti? Hastalıgı bu döneıııde ılerlenııstı. Buııdan sonra yazdıgı "Perde Arası" (Bctween the Acts) Şubat I94l'tc sona erdı ve ııısan 1941'de 'eeplcııııe tas doldıırarak Oııse Irıııagı'na atladı. Na/ıler Ingıltere'yı ışgal ederleıse, kocası ile biılikte arabalarının egzoz dumanıyla zehirlenerek ölnıcyc karar vernıi^lerdı. Uunlara bir de yapıtlarının artık okunmadığı kaygısı ve hastalıgı eklenıncc ya^am tasıyamayacağı kadar agırlasmıstı. Öütün romanlarında kullandığı tasan, kabaran sıı ımgclcrınin kahramanı bu kez suların dıbıne inerck kendisi olmuştu. Yapıtlarında gcnellikle yakııı çevrcsıııden kişileri ele alan V. Woolf ün benliginde, bır elite baglı olmanın bilıncı fazlasıyla kök salmıştı. Onun basarısı. kendı dünyasının, kendı sınıfının dıijina çıkırıadan scçtigı bu sııadan kışılerı,, romansiir ya da lıyatrosıır türlerinde anlatımıyla son derece ilginç kılabılmesiydı. Bır anlamda kendi iç dünyasındakı çöküntüyü yapıtlarındakı kişilerin, yanı toplumun çöküntüsünde yansıtıyordu. Çok deger verdıgi eşi Leonard Woolf ün üyesi oldugıı Sosyalist tsçi Paıtısı toplantılarına katılsa da sııskun kalırdı. Esinın dc Yahudı olmasına kaışııı antiseminit7iıı yaptıgı, üzücü de olsa, günliigünde dogrulanmaktadır. Aşagı sınıfları nefret edılecek sınıflar olarak gören ve fasızmin ıktıdarı cllerinde tutaıı erkeklcrın üriinii oldııgunıı düsüncn V Woolf, ancak 1 Iıtler'ın ıktirara gelisınden sonra ya^anan acılara tanık olarak kalcınıni faşizme karşı kullanmaya ba>Iaü 1 ve komünist "Daily Worker" gazetesinde yazdığı makalelerden dolayı Nazi şeflerinden llımmlcr'in kara listesine geçti. Kadın haklaııııın yorulmaz bır savunucıısu olmasına kaışııı böyle bır davanın romanlarına yansımadıgını görürüz. Yapıtlarında hıçbır davayı dile getirmez. "Kendine aıt bır oda"da ılıınlı bır uslupla dılc getırdıgı kadın sorunu, "savas kıtabım" diye nıtelendırdıgı "Üç Ginı" (Thrcc Guineas)'de saldııganlıga dönüşmüs ve neredeyse zararlı olnıu>tur. Dönemin edebıyatında böylesine duragan bir yaşamın bu dcnlı canlı ımgelcrle aktarılabilmesi alısılmamış bır yaklasımdı ve Virginia Woolf'ün kalemındcn ılk kez okunuyordu. Yapıtlarında çızdıgı çok sınırlı zaman vc mckân ıçiııe tüm bır yaşamı sıgdırmayı başarmıştı. Keııdisi de başı, ortası vc sonu olmayan sonsuz gerçegin bir parçası degil miydl? "Kendine Ait Bir Oda" A/a Çcviıvn Sııgıv öncü "Deniz Feneri" Can Yayınlan Naciyc Akscki öncül "Flush" ('an Yayınlan Çcvıırn: güven "Pazartesi ya da Salı" lıngc Çcviıvn: Alev Bııhıl "Perde Arası" Can Yayınlan Tomris Uvar CUMHURİYET KİTAP Yayınlan Çı'\iıvn l'alih ()zKıtabcvi Çcvırcn: 296 Virglna VVooK. SAYFA 14 SAYI