Katalog

htanbul'da Uluslararasî Şiir Konuklan ve ikı şair.. Batı'da bir Aran. Doöu'da bir Fransız Geçtiğimiz haftalarda Istanbul, dıinya ^iırinin önemli adlarını ağırladı. Istanbul Fransız Konsolosluğu'nun duzenledığı "Uluslararasî Şıır Konuklan" toplantısına Salah Stetıe, Adonis, Andre Velter ve Andre du Bouchct katıldılar. Toplantının anısına bu dort şaır'ın kıtapları yayımlandı dılımızde. Aşağıdaki yazı bu şaırlerden ikisıni, Salah Stctıc ve Andre Velter'i anlatıyor HALİL GÖKHAN X XI yuzyıl Fransız şıırı, koklcrını daha gcniş bir alana yayarak (Avrııpa'dakı bırcok ulkc şıırınde olduğu gıbı) Fransi7 şıırınden Fransızca şııre bir gc\ış doncmı yaşıyor gıbı ıiAiktun Bir doncm ya da çağııı yenı yuzlerıne uygıın sıkıntılı kımlık orneklerı olduğu gelıştıgı doğruysd da hrançais (Fr.ınsız Fransızca) so/cugunıın ılk b ı ş n ulkeyc ulusd aıdıyctc g07 kırpması dılııı şıııınııı egemcnlık ktırmasına engcl olamıyoı Hır şıırın toprağı, ıklmıı, scsı, mcıkc7i ccvıcsı yanında lıep sını dz. (,ok kavrayan bir kıınlığı oluşu o şıırı cok boyutlu ve gorununılu kılıyor (.ağdaş Fıansız şııııııın en buyuk sesle rındeıı bııı olarak k.ıbııl edılen Lubnanlı şaır, denemecı cskı dıplomat vc "Fıansi7ca/yazan ' Salah Stetıe ulkcnıı/ın şıır gııncelınc ^ıındılık uzak ama şıır coğrafyasına lıatla geleneğınc c«k yakın bıı ısım O adeta Fransız sıırının (en) doğusunda duruyor Şıırlerını denemelerını yıllaıdır 1 ransı/ca kaleme alan Stctıc 1929 yılında Bcvıııl ta dunyaya geldı Bcyrut Yııksek Edebıyat Okıılıı nda dabrıel Bounure'dcn deısler aldıktan sonra unıversıte oğrenımını Fransa da tamamlddı Gabrıel Bounure, F ransız clılı ve kullurunun Lubnan'da çok şeyler borclu olduğu bir hocaydı (, agdaş şıırın temel sorunlarına kafa yormayı tutkıı edmen Stetıe 5()"lı yıllarda louve Mandıargues, Ungarcttı Bonnefoy, Du Bouchct, Davıd Gascoyne gıbı ısımlerle dostluklar kurdu Stctıe'nın bu yıllarda Beyrut'td çıkarmaya başladıgı ve FranMzca olarak yayımlanan L'Orıent Litteraire (Yazınsal Dogu) adlı haftahk kultıır dergısı Batı'da ve ozellıkle Iransada yenı yaratı alanları Arap dunyasındakı yenı yazı tar/ı çıkışları arasında oncmlı bir arau rolu ustlendı Stetıe, I ransa'da Les Lcttres Nouvellcs, Le Mercure de France, NRF, Diogene, Corps Ecrit gıbı yazınsal vc şıırsel yaratı ya acik dergılerde yazdı liunun yanında Lubnan ın UNFSCO daımı temsılcısı olarak U7un yıllar Parib'te gorev yaptı Ardından Fas'ta buyukel(,ılık gorcvını ustlendı Beyıut'ta Dı^ıslcrı Bakanlıgı Genel Sekıeterlığı vc La llaye'de buyukelçılık yaplı Stetıe'nın Gallımaıd'da yayımlanan ılk şıır kıtabı Lcs Porlcurs de Feu (1972) ertesı yıl FransızArap Dostluk Odulu'nu ka zandı 1980 de yayıml.ınan Inversiun dt l'arbre et du Silcncv yıne crlesı yıl Max Jacob Ödıılu ıııı aldı Stetıe nın Andre l'ıeyıe dc Maııdıaıgucs ıcııı ha/ırladığı bu ınonogıalı Scghcrsde I97X vılında yayımlaiKİı IsLımıyctın y a ı a t ı u vanlaıını I992'de yavnnLınan Luııııerü Sur Lunıı10 ere'dekı dcnemelcrındc ırdelcdı Rimbaud Le Huitienıe Dormant (1993) Rımbaud'yu Ycdı Uyurlar soylencesınde ele aldıgı deneme kıtabıydı 1994 yılında SUD ve REMANANCES dergılerı Salah Stetıe ıcın onenılı o/el sa vılar yayımladı Sud dcrgısınm adı gcccn ozcl sayısının gııış yazısında Yves Broussnrd, Stetıe ıçıtı şunları yazıyordu "Arap olarak bugun o Fransı/ edcbıyatı111 en gu/el yazılatını yazarkcıı dılınıi7c 11 dahıl olnıa cabası ıcınde Fransi7ca nın eşı az gorulmuş >cnı anlanılanıalara atılması ııa yardım cdıyor hransı/ca yazmakla da I ransı/ca yazmanın (Francophonıc) I ran sız dılıne gercksız bir eklemc olmadığını gostermıştır Salah Stetıe bı/ım Doğu'tnu/a ycrlcştı Onun dogusu bızını ıcın bcnzcrlcrı arasın da cok oncmlı sayılan bir dtıııya parcası olan Lubnan'dır kı orası Ncrval'den Rımbaud'ya, Flaubcrt'den Germaın Nouveau'yd vc Barres'e kadar en buyuk bıçımcılenmızın bırkaçı ıcın ılk vatanlarddn bınsı olmuştur Bugun buyuk acılar ıcmde olan Lubnan, bıze her zamankınden daha da yakındır" Salah Stetıe ıçın bu ılk sunus yazısına onun şıırı uzerıne eskı bir notundan parlak ıkı cumlcvle son vermek ıstıyorıım Bazıları soluk alır gıbı yalan soyler derlcr Şaırse soluk ılmak ıcın doğru soylemek 7oııındadır ' Andre Velter: Doğu'da bir Fransız şafri I r.ınsı/ sııııııın dogıısundan harekctle .ınıa bu kez L u b n a n ın b a t ı s ı n a I ran sa'ya Alaın Bosquct nın şıırınde (ozellıkle Du Cange /an/ibar (199^) ıle) modern bir Ner>al b u l d u g u , L'ArbreSeul (1990) adlı kıtabına son 20 yılın en zengın vc buyuk lırık gırı^ımlerınden bırı olaıak tlıkkat ccktığı (ransi7 ^aır Andıe Velter ( laııdcl Segalen, Laıbaud, C cndrars vc Mıchaux gıbı dıınya yoktısıı gczgını >aıılet ;>oyunu en CJğdaş temsılcısı belkı de Velter 1 Sııbat 194^'te Ardcnnes'dc doğdu Çocukluk \c crgenlık yıllarını koy, kasaba ve ornian cvlerı arasında yarı goçcbe olarak gecirdı Lıse oğrenımını Charlevılle ve Reıms'de suıdurdu Ilk yokuluklarını Yunanıstan, Isveç, Israıl, Yugoslavya, lspanya ve Çckoslovakya'ya yaplı Parıs'e 1963 yılının ekım ayında geldı Les Tcınps Modcrnes dergısınde 1965'ın ılk sayısında ortak bir yazıyla gelen ılk yayına yol açan dostluğu Serge Sautreau ılc kurdu Sautreau ıle yazdığı şıır kıtabı AISHA ertesı yıl Gdllımard'da yayımlandı Sorbonne'da felscfe ve tarılı okudu 19671971 yılları arasında kıtapcılık yaptı 1971'den başlayarak kıtaplarını Scghers, Chnstıan Bourgcıs ve Fata Morgana'da yayımlattı Bu donemdcn sonra kıtaplarında Abıdın Dıno Aleıandro B.ıbotı Alaın Bar, Ltse Marıe Brochen, Dado, Monory Saura Scgıuı ve \ılıcko\ıc gıbı rcssamların desenlerıne ycı veıdı Abıdın Dıno Vclter'ın 1978'dc yayımlanan I e IMausolee du Maîfrc Blanc adlı kıtabına dort monolıpını vernııştı Velter 197379 vılLırı arasında Sautreau ıle bırlıkte Scghers dc I a Collrclıun Froıdc'ı yoncttı IcanC hrıstophc Baıly.Yvcs Buın vc Serge Sautıcau ılc bırlıkte Soğuk Manife^to adıııı vcrdıklen karşı manıfes toya ımza attı I9767K yılları aıasında Afganıstanda u/un sııre ılk dag lıımanışlarını ^erçckleştırdı f Delloye ılc Les Ua/ars de kaboııl'u yayımladı Velter, 1980 yılından bu yana Parıs, Hımalayalar ve Hındıstan arasında yaşıyor kıtaplarında genellıkle collcr, yukseklık ve Yuksck Asya ınsanları tanıklıklarını şıırsel olarak dılc getıııyor 1989 yılında Phcbus Yayınlan'nm c< karmaya başladıgı Caravanes dergısmın yaratıcılığını ustlendı Yılda bir yayımlanan bu dcrgı altı sayisında çok sayıda Turk cdebıvatçısına ycr verdı 199S ın konuğu ısc 1 urıızandı 1990'da Cıallımardda yayımlanan L'Arbresıeul Vellcı c Mallarmc oduluııu kazandırdı Uluslararasî bırcok şıır ctkınlığının hazırlayıcılığıııı \apan Andre Vellcr dunvanın bırcok vcrınde şııı okuma fcstıvallcrınc katıhvor vc Paııs te şııı u/eııne ıadyo ızlcııcelerı ha/ırlıyor Velter aynı /<ııııanda Pessoa vc Adoıus ın ccvırmenı / / Salah Su tu h )a\ınlaıı Soguk Tutulmıış Su/ Otckı (iuneş/ SS;// lıiılu 11 In ı ('i Yauncılık C U M H U R İ Y E T KİTAP l\ ı 296 SAYFA SAYI