Katalog

Agâh Özgüç'le "80. Yılında Tiirk Sineması " üzerine: Sinema kitabı hazıplamak. vjeçen yıl Türk sinemasinın 80. yılıydı. B\ı yıl ıse dünyada sınemanın 100. yılı. Bu önemlı yıldönümlerı dünyada ve Türkıye'de çeşıtlı etkınlıklerle kutlanıyor. Kültür Bakanlıgı'nın en önemli etkinlıklerınden bırı de "80. Yılında Tiirk Sineması" adlıbüyükboyutlu kıtaptı. Türk sinemasinın tarihinı kronolojikbır şekılde ınceleyen ve tamamen görsel malzeme ile sunulan bır kıtap. Kıtabın yazarı Agâh Özgüç'le sinemanın 80 yılını, ılk Türk lılmı hakkındaki tartışmaları ve kitabın hazirlanış sürecinde bıılunduğıı yeni belgelerı konuştuk. METİN CELAL • Böyle bir kitap bazırlama fikri nasıl doğdu? Nasıl hazırladınız? Ne gibi kaynaklardan vararlandımz? Boylebırkıtapha/ırlamam ı«, ın teklıf, Kultur Bakanlıgı Mustesar Yardınıusı Sayın dulsen Karakadıoğlu rnlan geldı Bugune dck sınenıanıı/la ılgılı bır rcfc ranskıtabı ha/ırlanmanııstı İste 80 Yı lında I urk Sineması boyle bır boslugu doldurabılecık boyutta \c ingıİı/ce 1 urkteolarak ha/ırlandı Kronolojık bır I urk sınenıa tarıhı bK.ınıındc ele alınan bu kıtabın bır amau da, rcsnıı tarıhc gorc 80 yılına gıren sınenıamı/a hoylc bır >ıl donumunc hı/mct etmcktı Kaldı kı bu yıl.yanı 1995 yılında ısctumdunya.l uık sınemasının en onemlı fılmlcrını dc i(,ınc alan "sıncmanın yu/ vılı kutlamalarına ha/ırlanıyordu Kronolojık lurkSıncma 1 arıhı yle ılgılı olarak daha onıe on <,alıs ınalarım \aıdı Bu nedenle elbette kı yıl lar onte tuttuğum notlardan \c kcndı kaynakl<ırınulan>ar,ırlandınulaha<rc)k Peki, Turkiye'de bir klşi Türk sineması hakkında kitap hazırlamak isterse bunu hay.ıta geçirme şansı var mı? Arşivlere, filmlerc, yazılı kaynaklara ulaşma şansı nedır? Sizinkı gibi özel arşivler dışında herkesin ulaşabileceği arşivler, kaynaklarvarmı? Ulkemı/de ha/ırlanan bır sıncnıa kı tabını, sı/ın deyımını/le hayata geı,ır mck, yanı bastırabılmek tok /ordur 11 carıyanıolmadığı ıçanhıtbır yayınuhoy le bır kitabı basmaya yanasnıa/ Yan.ı sanlar ıse her turlu rıskı çytic alan sınenıa CUMHURİYET KİTAP SAYI 258 se\dahsi yasınulardıı Ulkemızde sınc m,ı kitabı ha/ırlanıak ıtın dc bır ya/arın ontelıkle Donkısot" olmasi gerekır (..unku I urknc dc ulusal bır sinema nıu /esi olmadıf ı gıbı, kcndı kulturunu dı^la yan bcllcğı /a\ıf bır toplunı olmar.ı;/ no dcnıylc dc bır ya/arın arsıvlere, >a/ılı belf;elercbudıırunıdaulasmasınnımkunde tjıldıı Lgcr \ .ırsa da bır donenılerın Sıncnıatek kurumlan (jıbı, belgelcr, fotıığraf lar kapanın clındc k.ılıp yağlamannıış ya da hcr turlu kortınmadan yoksun depol.ırda (,ıkan \an^ınlar sunıau kul ıılnıus laıdıı Kitapia önemli bir tez getirıyorsunuz ve ilk Türk filminin 1914'te değil 1911'de çekildiğini belirtiyorsunuz. Bu olayın nar.ıl ortaya çıktıgını anlatır mısınız? Nasıl belgelediniz? • Manakı karıleslerın, I u.ıt U/kına> dan ı>nı.c 191 l'de ı,ektıklcrı V Sultan Mchmcf Rcsat'ın Manastır /lyaretı" adlı belgeselı ılk I urk fılmı olaıak ka bulgornıcycbılır ÇunkuManakıler ,Mus luman dc(;ıl, anıa Osıııanlı uyrukludur 1914 yılında Ay.ıstefanos Anıtı nın Yıkı lısı" •ıdlıbelgcscli(tcken I uatU/kına> bır Musluman I urk,,ıma«daf )smanlı tcba lıdır 1 k ı ıkıfılmdc I urkıye( umhurıyctı tarıhı i(,ındc dc^ıl, Osınalı Imparatorlugu'nun son doncmlcrındc <,ekılmıstır Ll bcttckıher ıkı belgeselın "ılk 1 urk fılmı" olupolnıanıasıkonusutartiNilaeaktır Daha ontekı yıllarda da sıncnıa ya/arı dos tunı Bur«,ak L\ren'ın f;undemc (jetırdıj>ı bu kunu tartı^niıiya ac,ıktır isteyen kabul edebılır. ıstcmcycn ctnıcvcbılır Kıtabın onso/undebelırttı£ını pibı.cfcrOsmanlı doncnıındc ı,ckılcn hcr ıkı bel^cscl, I ur kıyc (.umhurıvctı t.ıııhı dışında bırakılır sa, o /anıan tunuiylc has bır I urk fılmı olan 192 3 tekı Atcstcn (ıdmlek tır 'V Sultan •Vlchmet Rcsat ın.Vl.ınabtır/narc tı adlı tılnıınden 20 yıl kadar onıe sıncnıa tarıhı,ısı \ıjat()/on'undcsn/ı.ttif;ıbı lınır Antak bu konuda sonıut belgeleı ol madıf'i gıbı oU,ı da sa\ın (>7on, Manakı ler ın bu belgeselını bır I urk fılmı t>larak kabul ctnıe/ I ılnılc ılgılı sonıut belnele rınortaya «.ıkışı.bana >ardımcıol,ın I ,ırık Dursun K ıle Mctın Lrksan ın cabaları nınsonucudur Peki, bu "Mrtnastıra Ziyaret" filmi sağlam olarak arşıvlerde bulunuyur nıu? Seyretmek nuimkün miı? So/konusu lılnı Makedonya l'ılm Arsivı ndcsapasaglammuhal.ı/acdılnıckteılır Ve bu fılnı Kultur B,ıkanlıf;ı AISIM kavnaklarına gorc 1990 yılınd.ı ulkcmı/ dcdu/cnlcncn Makedonya 1 ılmlcrı I taf tası ndaaostcnlıınştır Bir de sanıvorum tarihlerde ilk Türk fılmi olaıak geçen "Ayastcfanos Anıtı'nın Yıkılışı" filminin gerçekte çekilmedığı yonunde kuşkular var? Böyle bir filtnhiçbirzamangösterilmedideniyor... Rcsmı tarıhc gore ılk I urk fılmı ka bul eılılen 1 uat U/kınay ın ' Ayastclanos Abıdcsının Yıkılışı adlı bclpesel, tunı aramalara karsılık bulunanıanıı^tır Ve goren dc yok ('ibıdır I ılnıdcn bclgc ola rak bır tek kare de yoktur Ancak cldc bclglcr yok dı>c, bu fılnıın cekılnıcdıfı anlanuna gclnıe/ Yalnı/ta ku^kulu bır duruımardırvcherhangı bır lu'lgcnın ortaya cıkısına k.ıdar bu konunun tartı^ılnıasıdakanırmadoğaldır Kilaptakı örneklerden gördüğünüz gibi ilk Türk filminden sonra sinemamızın gclı^ımı çok yava^... Ilk Turk fılnıındcn bu yıına, (.eşitli dö ncnılcrnc b.ı/ı yavaşlanıalar olmuşsa da aynı oranda vcnılıktı gclıjmclcr ortava ı,ıknııstır Muhsin Frtuğrul'un Turk sincmaMııın gelişiınini engellediğı söylcnır... Tıyatrocular doneıni dc denen bu dönemin sinemamıza katkısı ya da zararları nclerdir? Muhsin Lıtugrul ıın I urk sıncm.ıtarı hındcbır"oncu olnıasıncdcnıvlconemlı lııı vcııvardır Llbettckıhcr yonctme'igı bı Lrtıijiiul d.ı taıtijnıaya aııktır Muhsin Lrtuğrul la baslavan IıyatıiKuLır donc mı 1 urk sinemasinın gclü)imınn.lbctlckı cngellenıı^tıı I lyatrod.ın gclcn Lrtugrul tek adanı ' olarak cgcmcnlık kuıdııgu donenıdc sınenıa dılını yetıstıınıckte j;c(, kalnıı^. v.ılnı/ta (,cvresınılı topladıfı lıy \.\ro .ıvunıularıvla o cskınıı^ anl.ıtı gclc ncf'inın icındc sıkısıp k.ılııuslır /ararlaıı yanı sıra dılı ne kaılar ılkel \e tıvatıal bu calısmavı ıçerse dc koy fılmlerı Kurruluş Sava^ı fılmlerı gıbı tuılerın onıulugunu yapması, bu tarıhscl surcı, ıçınde bıı y,ıı aı savılır "Turk Miıeınası gerçek anlanula 1940'ların ıkınci yarısında Farıık Kenç, l.üliı Akad gibi yonetmenlerın gırı^ıylc başlamışlır" diye değerlendirme var. Ne diyorsunuz? \asil kı Muhsin Lrtuğrul luık sınc masindakı cnukleıııe donenıı' nın ondc gclerı bıryonctnıenıvsc Lııtlı() Akadtla sınenıaı.ıl.ır donenıı nın ılk usta "sı sa vılır 1 aruk Kcnı, ıse Lrtuğrul ıle Ak.ul ılo ncmının aıasinda kal.ın sınuııaı ulır \'t Ken<, ındelııı kopıu ol.ırakkv ndı ı^ın deonemuadsınama/ • Yılmaz Güney'ın sinemamı/a nasıl Yılnıa/ (^uncy Turk sincmasııul.ın Uııuıt la ycnıbır donenı avnııstır Ltkısı ıse>.ılnı/ 1 uık sineması ıı,ın değıl, dunya sineması ııındc kuçuk bıı «,,ıpt.ı da olsa gc<,c;lıdıı Bu etkının diş ka\ıı.ıklı konusunda ısı enılogruyanıtı Yugosla\ L.ıııır Kustuıııa Arjantınlı I eınando Solanas \e Llıa Ka /an vcrebılır Ncvarkıl lansa \c Alıııan ya dakı Kurt kokenlı I uıkleı dı ulkenıı/ dckı sıncnıaıılarınıı/ ı.\,[ "sahıp çıkma yaygaralarıyla Yılnıa/ C uınt \ ı kullanıp yıpratıyorlar Kitabınızdaki bılgılerc gorc ll'(ı6'ıla 240,1972'de299,1987'de 185 ve 199 l'de 33 film çekilmiş. Bu nireliksel gelışmeyi nasıl değerlendiriyorsunuz''Sağlıklıolan nedir, biryılda200'unustuncle fılııı cekılmesimiyoksa JOfılııı mı> Saglıklu)lan ,ı/ jada^ok lılnı Lekılme sı değıl, seyırcıylc ıl<tısmı kuıabıleı.ek nı tclıktc fılnı yapnıaktır Bu du/e\lı tn.an fılnı tlcolabılır, seyıuının anladifi bitiııı de san.ıtsalo/ellıkler tası\an I ılınlt ı ık Geçtiğimiz yıla, 1994'e baktığını/da sinemamızın halıni nasıl göruyorsunuz? Olumlu bir gclişmeden söz edebilir miyiz? 1994'c baktığımı/da bırkac, kı^isel (,ı kısın dışında olumlu bıı gclısmcdcn so/ cdılcmc/ I urk sınt ıııası adına olumlu gc lısmcyerlı lılnı seyıu ısının kendı ulkcsın dc uretılcnlcrı ı/lcnıck ıtın sıncına\a gıt mcMylcgclctcktır LJ(, bes kı^mırı ı/lenıe sı adına yapılan, halktan kopuk entel bu nalını fılmlcnyle degıl clbette • S A Y F A birctkisioldu?