Katalog

Ahmet Cemal'ın çcvirisiyle... Katıksız sair: Rilke... :•:: :•:: :•:£:•;•: >.';¥:>•.:: BAHADIR GULMEZ * urkçenıi/ önemli hir şiiirin s,iir lcrıne daha kavuştu. O da Ste l.ın Zwcıg'ın dcyişiyle "katıksız şaır" Rilke(l). Uzun /amandır hissedilen hir eksiklik, (Aeaba bır cesaret edememczlik miydi?) çeviri uğraşı sında yiııni besjinci yılını yaşayan Ahmet Cemal tarafırulan giderildi. İki haglam da ilginç bu kitap; hı.nı hir yandan Rilke'yi Tüıkçede okııma sevineinc eıiyo rıızhem deokurken Rilke şiirinın derınliklerine inıyoru/. Bu baftlamda, Rilke kıtahı, daha çok dü/ya/ı çeviı ileriyle tanıdığıtnı/ Ahmet (lenıalin ijiirçevirisine çok önemli hir katkısı. Kaldı ki önemli T y i uğraşısında yirmi beşinci vılını yaşayan Ahmet Cemal, Rilke şiirıerine olan açlığımızı giderdi, çevirip hazırladığı kitapla. İki bağlamda ilginç bir kitap elimizdeki; hem bir yandan Rilke'yi Türkçede okuma sevincine eriyoruz hem de okurken Rilke şiirinin deıinliklerineiniyoruz. simler Kıtahı'ndan Sancaktar Christoph Rilke'nin Aşkı veÖlümü Ü/erinc Bir Czgi'den ve Orpheus'a Sonclcr şiirlcrintk'n bölümleı içeriyor. Okııra katkısı a/ımsanmayacak düzeyde verilmis, açıklamalar, şairin kısa yaşamöyküsü de kitaptaayrıaıyeralıyoı. ctnıisjtir". Şairin ö/yaşamından bellcklcrimi/de kalan şcylcr isc, Rczgin hir yaşam, derin iv huzürsu/lııkl.ın, hastalık ve ölüm ho^untıısu... Tolstoy, Ilölderlin, Rodin, Valery gibi çağının önemli isimleriyle dostlııklar... Ve clbcttcLou AndreahsSalome. Cîu/.gin ya^amından periye cok şey kaldı kıışkusu?, Ama sanıyorum en önemlisi, ya^amın sumut gerçf klerınc iv'ten biı katılım ö/lcmı ıılsa f^erek hu ge /ıntıler. Lou AndreasSalomeyle dostlııfımun süıükledıpı Rıısya Rc/.ilcri, "Saat ler Kıtahı nı do^uıuı, Sanki hir keşişin a^/.ından çıkmış ateşlı hir yakaı ı^tır bu ^i ırler: "C^evresinde dolanıyorum Tanı ı'nın, o (,'okcski kıılenin/vchinlerteyıl dır dolanıyorum; hâlâ hilmeksizin:/ Ncyinı hen, hir şahin mi. hir fırtına nıı,/ yoksaeskihırş.ırkımı." Aslıııda, "Saatlcr Kıt.ıhı'la duııya edehiyatında sankı yenı hir din dn£makradır. Şairin kendi deyişiyle "yepyeni hir saylanın parıltısı hissedilmektedir". Bu mıstik vehclki deaynı/a manda çocuksu "ihadet", Tann'yı ya^amla hir kılmak.hirhakıma onu yaşamla, ınsanla hir vücuda dönüştürmek isteıruktedir: "Senı hep bütünüylc yansıtahilmektir istcdi^inı,/ ve kör ya d.\ yaşlı olmamakhiçbir/am,ın,/seninoa£ır,yalpa vııran sııretini ta^ıvamayacak k.ıdar./ ..../ VeseninönündeperçekolahiltiKk.".Şair, kendi jjiırsel dil evreninin li/iksel yasalanııı soıgulamakt.ıdır hir hakıına. tçli hirko/.nıolo|Hİenevii))iolmu^tuı^ür. yaşanmanıışlıklaıın topo^ralya haritasında hir yer. Dördüncii agıtın Türkçcmizde de ses veren musikisi içınde, "fıgürlerin ardında hir pelecekten çok/ sanki geçmişlerin saklı kaldıgı çucuklugumuz" duyuluı. Duino her ^eyi iı,ine alahilir. Kosmosu, Logos u, Pathos u. lcli sesleri, basını, noktalarını, gerılim hatlarını, düşlemin nıcndereslerini, emisyon hacnıi yüksek tabakaları:"/ .../ Yetiijmekteydık elbet ve kimi zaman aceleeiydik/ hüyümekte, hüyümü^ olmanın dışında bir şeyleri/ bulunmayan ları mennun edebilmek için./ .../" Kısacası her şeyin kaynaştıgı bir ya/ınsal uzamdır orası. Orada, şiirsel söz bir bilinci anlatır. Bilincin iç devinimlerini musiki edalarıyla resimler, ikamet yerlerini kurar. Duino, şiiri dünyayı kurtarmakla sorumlu tutar. Doğal diıde kayholan şeylere yaşama özgürlügü verebilir. Yaşam artık hir varlıktır. Orpheus Suneleri ise hir tıtreşimdir. Göndergelcrin imgelcşmesi, üstelik im geleşerek şiirsclleşmcsi şiirde çarpıeı hir gösterpeler sistemınin bulunmasından kaynaklanıyor ku^kusuz. Ama hi/, hunun dile getirilişini yalnızca sö/.eükleı in ucu sıra degil, aynı zamanda da rıtmin, ahengin akışı içindeduyuyt)iu/. Sonele ri okurken duydugunıu/ ha/ hunıın yıgânc kanırı olsa gerek: "liy tahtına ku rıılnıui} gül. ya^amış olanlar için/ antik çağda.sadekenarlıhirçanaktınsadece,/ Bizim için oysa, dopdolu, sayısız bır çiçeksin,/ ya da tüketilmcsi olanaksız hir nesne". Olsa olsa söz ve musikinın hirlikteligi içindehıranlamlandırmaelkın lığiyle metnin titıes,iınleıini duyahilirız. Rilke yi okurken şunu söylemeden ede miyoru/:Şiir,olmakfiiliyleaçıklanahile cck hir şey degil. I )e^işmecelerin cftretilemlerın imgeleıin açıklanmasıyla da olası dcgil. Rilke ^iiri başlıhaşına hir dilin değişmeeesi. Lfer hem biçim hem anlam kavramlaııııı tek hir sözcükle dile getiıehileeeğinıiz hir sö/eük var olsaydı şiir o oltırdu. Sani' ını bu sözciık vine de var:Şiirhirhiçım anlanı. bir çevirmenimi/ın yırnıı bes, yıllık denc yiminde (2) onca ıı^rıışt.ın sonr.ı, hâlâ "şiiı «jVvnkıntv" tarrı^malaıının siirdiip,ü hir ortamda oldukı^a /or hir ^.ıın ^i'viınK'Sİtlr^ok .ınl.ımlıolsagovk. Kitap (1(.ıvıınıeııin ı,uk öncrnlı hir önsö/ü, kciKİisinin sc^ti^.ı vc "I krıai ijiir ler" diyc adlandırdıftı «jiirlmkn, Dıııncı Ağıtlan'ndan, Saatkr Kit.ıhı'ndan, ReC U MHU Rİ YET K İT AP SAYI 258 Rilke'nın y.ışanıından anıınsadıgıını/ (,ok jjey var. C )ıu\'likk'. jjairin yaıjanı sıırcsınin (187^ 1927) ()rta Avıııpa kıiltiiıü nıın cn yo^ıın diMicmiyle vakıştıf ını bılıyoru/. AhıiK't (Aıııal ın önsö/ündc hc lirttif;ıgıhı, hu "düsj vc j»oı\xklik" döncmi,aynı/anıaııda"e!jiazgörülürhiryük selişc, hcnı ılc hiıyük bir vöküşe tanıklık "Düş ve gerçaklik" dönemi Şıır çevırisi ujiıa^ının ne denli sıkı hir dü/en gerektirdigi hilınir I lıç ku^ku yok kı anlanı tek ha^ına alıp götürnıe/. Bir ş HPS8İ coğrafya Şiirde dilsel öğcler hııtakım "özel ilişkiYeryü/ü, ya^am, u/av şıırleri, daha ler" kurar aralaıında. Sjiiı çeviıisi nuısi sonrasında DuinoA^ıtları'ndadahagiic kiyleso/aıasında dayanışmahafınıgoslü hir anlamlandırmaya dönii^iir Duıno terehılmelidır. Bılivoruz ki sjirde esteAjiıtları dünya şiırindeönemli hir dıııak, tık, dilin içindeerir. hiı hiçım ıçenk kaakım vcrid önemli hir merke/.. h.ıf;ınısı/ /anır. Yalnı/e.t hir düşünce .siislemesi hiı yöıedir. Af*ırları ha^lıha^ına hir i(,lendef*ı Id ı rso/kı > UMI olan n nıeol.ıfak alahiliıi/. 1 lani. sonsu/. hir içLigeı Rilke dekı,onuıi!)iırıııin sesinde lenijjle sonsu/ alanlarda pezinme, daha dof^ııısu va^anıla ölüm aı.ısında f,e/innıe ki haşka olan sjeyi dııymak istıvorsanı/, Hİhi 1 luino. hılınnıedik hir yeı, hir ^iirsel yani Rilke metnını hirmü/ık paıtisyonu coftratyadır. (%!i)j>ul anlatn içeren hir yer. gihiele alıııak istiyorsanı/., hıınu Ahmet (ienıal gi/.li hir ^aıı ustalıfıyla si/in için Diyelım kı peı\'ek ve ılıı^un catı^masın dan do£an hiı depıem nK'ikecı. "Ah, ne yapnıı^ duıunıda. Rilke yi Türkçede kadaı isterdım pı/.lenehilmeyi, henigelip okuyunuz!» hulmasın/ diye ö/lemleı/ kiiçiık hir ço* AihiJoln Uıııvcr\ttc\ı l'.jlılıııı cuk olınak ısterdim. (^elecekteki kollaıı öflrctıııı iiyest ma/ dayannıiij,/ .../". Yada içgöçlerala1 Rılhc, Kavr,ıııı Yjynıhrı, Y<r\iizii!fjırnı. Dili sınıılayan ve aynı /anıanda da l,nlhzısı.K.ısımltJlM sonsu/ kılanak saylanın marjlaıı. Karala2 Lnııi'crst/ciHiz Ydhaııcı Dıllcr l'.f/ltıuı nan u/amlaıın altında hir yer. Hitme/hiı Bölıiıı/ıi gvçcıtlvrdc (,cvırıııcıııınıziıı 25. Suuykusu/luk ülkesi deyin isteıseni/, Ya da hjt Yılıııt knthıJı KcııJnıııc ııııııı \j$}ıklt S A Y F A 7 'Üzel ilişkiler"