Katalog

FUARIN KONUKLARI mında Germain, sanlci bir kutsal kirabın yaratılış bölümünü yeniden dener ve "Tann dünyayı ve dünyadaki her şeyiyarattı.amahiçbirşeyinadınıkoymadı" derken, gül (Rose) sözcügünden Eros, Oser (Fr. Cesaret etmek) sözcüklerini türetiyor ve üsteleyici bir çağrıyla açığa çıkan bu titreşimleri tanrının inceliğine bağhyor: "Incelik gösterip sustu ve evreni, varoluşun salt ve çıplak ışığında parlamaya bıraktı. Böylece yığınla şeyi insanın insafına bıraktı, insanoğlu ise, kilin uyuşukluğundan sıynlır sıyrılmaz çevresinde ne var ne yoksa adlandırmaya hnşlndı (,,.) Ltc bu yüzden, tek hir sözcük yoktu ki başka sözcüklerden birdenbire gelen üsteleyici bir çağrıyla titreşmesin, kıvrımlarındaki ışıma ve yankılar burgacında çalkantılar olmasın." Gece'nin kutsal kitabı da sayılabilecek Gecelerin Kitabı nın S. Germain'e Göre Sözciiklerin Yaratılışı bölümünde, romancının ilginç bir benzerliği sergilediği, öznel bir bakışla görülüyor. Bu öznelliği açacak olursak, yazarın Amber Gece'de ithaf dizeleri olarak alıntıladığı Mısırlı şair Edmond Jabes'in yapıtına göz atığımızda, bu şairin de kîtap izleğiyle yapıtları boyunca fazlaca ilgilendiğini görüyoruz. Öyle ki, Yahudi olan bu şair, kişinin kökenini açıklamaktan çekindiği bir zamanda, 1957 yılında Mısır'ı terk etmiş ve Paris'e yerleşmişti ve bu tarihten sonra kaleme aldığı Le Livre des ÇUıestions (Soruların Kitabı) adlı kitaplar dizisinin dört, beş ve altıncısında Yael, Elya, Aely gibi birbirinden türeyebilen üç isim kullanmıştı. L'enfant Meduse'de Jules Supervielle'den; Jours de Colere'de Paul Valery'den, Gecelerin Kitabı'nda Rene Daumal'dan ve Amber Gece'de SaintJohn Perse ve Jabes'ten dizeler alıntılayan Sylvie Germain'in; zaten şiir yoğun bir biçemle yazdığı göz önüne alındığında, her kitabın mezartagı kitabesi sayılabilecek ithaf yazılarını çoğunlukla şiirin içinden alması, kuskusuz, yeni soluklara açık bir tür olarak duran roman alanında, biçeme ve tekniğe en çok katkı veren bir kaynak durumunu hâlâ koruyan şiirden yararlanması, onun iyi bir seçim yaptığının kanıtıdır. Amber Gece'de Peniel ailesi'nin destanı bu.kez günümüze daha yakın, fakat mitostan, masalsı öğelerden, şiirsel anlatımlardan kesinlikle ödün vermeden devam ediyor. Birinci ve Ikinci Dünya Savaşı bitmiş ve savaş sonrası çocuğu CharlesVictor, yani Amber Gece dünyaya gelmişti. Ve o da "sırası geldiğinde yazıyayazının çilesine giriyordu. Melek tarafından okunmak üzere, sayfalar arasında bir sayfa olarak, silinip gidene kadar, yerini alaCUMHURİYET KİTAP SAYI 2 1 8 caktı. Paramparça olana ve tersyüz olana kadar." Amber Gece'de bu kez Ağaçlann, Rüzgann, Taşlann, Ağızların, Meleğin gecesi anlatılır. Ağaçların ilk gecesinde CharlesVictor'un ağabeyi KüçükDavulcu'nun ölüsü gelireve. KüçükDavulcu gömüldüğü yere, kalabalık mezarlıktan uzaklaşırken üç gövdeli bir ağaç iner. Yaşı bin yılı aşan bir porsuk ağacıdır bu. CharlesVictor'un ise bu ölüm sonrasında ilk tepkisi hepsinden nefret etmek ve yatağıha işemektir. Gecelerin Kitabı'nda ve Peniel soyunun kalıtsal bir geleneğinde olduğu gibi Amber Gece'de de, çiftler sevişir ve ardından ikizleri olur. Soy sürer. CharlesVictor belleğini çalmalarından korkmaktadır. Kendini ağaçlara, insanlara olduğundan daha yakın hissetmektedir. Annesinin ölen ilk oğlunun ardından üzülmesi onu adeta yaralamaktadır. Bu arada istenmeden doğan bir kız kardeşi sürekli olarak yanında tutmaya çalışır. Annesi, babası ölür. Cezayir Savaşı patlak verir. Bir Peniel bu savaşa yollanır. Acı deneyimlerden sonra aklını yitirmiş olarak geri döner. Kız kardeşinden ayrümak zorunda kalan Amber Gece artık kenti istemektedir ve Paris'e okumaya gider. Orada edindiği dostlar arasında kadın olanların adlan sırasıyla N.U.I.T. baş harflerini taşımaktadırlar: Nuit, yani gece. Erkekler de J.O.U.R. baş harflerini taşırlar: Jour, gündüz. Kentte, kendi aynasında gördüğü bir kurban arayan AmberGece hiç büyümemiş 17 yaşındaki çocuk Roselyn'i bulur. Onu öldürdükten ve kadın arkadaşı Therese ile kaçınılmaz bir biçimde hesaplaştıktan sonra yurduna, taşrasına KaraToprak'a döner. Amber Gece'de daha çok tarih, kent, kutsal kitap, ölüm, başkaldırı, devrim, öldürme ve yine tann izlekleri göze çarpmaktadır. Kötülük yolunda yanşırcasına ilerleyen Amber Gece gücünü geceyi tannlaştırmasından alır. KaraToprak'a dönmesinden yıllar sonra, Tevrat'ta Yakub'un, seher sökünceye kadar bir adamla dövüşmesi gibi, kendine çok benzeyen biriyle dövüşür. Amber Gece'de tarihsel arka plan; kimi zaman eleştirel, bir tarih anlatımına girilerek ki buna çok az rastlanır kimi zaman da tarihin masal yönüne çatüarak, son deıece puslu bir biçimde kuruludur. Bunda AmberGece'nin (CharlesVictor), çağındaki olaylara, toplumsal harekedere uzak kalmış sıradan bir taşralı olarak, savaş sonrası çocuğu olarak, savaşı ve başkaldınyı sürekli olarak dışlaması, Mayıs 1968 Parisi'ni küçümsemesi de büyük ölçüde etkendir. Roman kahramanının kişiliği kuskusuz, büyük çaplı tarihsel ve toplumsal olayların da perdelenmesini gerektirir. Sylvie Germain'in tarihe ve topluma romanından bakışı, daha doğrusu bakmak zorunda oluşu, onun yazar tutarlılığının sonucudur. Zorunlu olarak entelektüel birikimini saklı tutuşu bundan ileri gelmektedir. CharlesVictor, kendini KaraToprak'tan dışarı uğratan kopuşu söyle anlatır: "Eğer köyümü, ailemi terk ettiysem, geçmişle ve bellekle tüm köprüleri vıkmak, tüm anılardan ve yaslardan kopmak için yaptım bunu, yararsız yerinmelerden, yapış yapış öz lemlerden, gülünç ve zarar verici pişmanlık duygularından, sinsi ve boş acılardan başka bir şey getirmeyen o enayiliklerin tümünden kurtulmak için "Kentte de kimlik bunalımına düşecek olan taşralı, başlangıçta hiç kuskusuz kendini böyle savunacaktır. Sonradan, yıkılan köprüler, anılar, yaslar, yerinmeler, yapış yapış özlemler ve enayilikler için dönmez KaraToprak'a CharlesVictor. Geceondan daha güçlü çıkmıştır. Kazanan gece olmuştur. Onca bellek, köprü, özlem, anı, yas, pişmanlık ve acılara karşın sa(\ece bir gece. Hepsinden, bütfin bu kavramlardan daha baskın çıkar. Çunkü "Gece, insanlann belleğine sürekli deviriyordu hokkasını ve bellek, şimdi yazılmakta olan, geçmişe dolanmış ve geleceğe fırlayan zamanın ördüğü belli belirsiz bir mırıltıyla, sürekli uğul uğuldu. Gece, insanlann hep kaçmava, susturmaya, yadsımaya çalıştıkları kendi belleklerinin sözlerini onlara ille de duyurmakta direniyordu. Dediği dedik gece, anımsamaya zorluyordu insanları. Unutma boşluklarına dek anımsamamaya. Çünkü bu gece mürekkebi, anımsama olduğu kadar unutmaydı da." Kır yaşamını, köylülüğünü kollayan iki romanında Sylvie Germain, fızikötesinden öte, doğaaşırıyı (transnaturel) yakalamış ve basit, sıradan kır insanlarının öyküsünü masalsı ve mitolojik, kutsal kitaplara ilişkin öğelerle anlatmıştır. Yazınsal olanı uzamda, tasarda ve çıplak tarihte arayanlar için Germain, gülümsemesinin üzerinden hiç gitmediği gölgesini ve gölgeli gülümsemesini veriyor Gecelerin Kitabı ve Amber Gece'de. Ne tarihi, ne tasarı, ne de sıradanı anlatan, ama yalnızca yazınsal'a göz koyan bakışıyla." (1) "Canlı bir fener yapın beni, geceyi aydın latmak için." E. Jabeı (2) E Jabes, Le Livre de» Que»tionı üzerine bir «öylef ide »öyle diyon" Le Livre de»Que»lionı imgesel, ama aynı zamanda bayağı, kampların, dramın yineienmesiyle bayagılaşmıj bir anlatının çcvresinde dönüyordu. Birbirini seven iki genç sevgili Sarah ve Yukel'dı söz konusu olan. Sarah Fransa'ya gelince aklını yitirmiş, Yu kel ise sonunda intihar etmiştı. Sarah'ın delice çığlıklan eninde sonunda, binlerce yıllık bir inıltiye, mazlum bir topluluğun binlerce yıllık çığlıgına karışıyordu. (...) Soru daha çok ;uydu: Auschwitz'den sonra kültür ne anlama geliyor? Bir haksızjığın kurbanı olmak ne anlama geliyor? Neden? Yahudi olmak ne demek? Ve bir yabancının durumu bana gerçekten bütün dünyanın güncel durumu gibi geldi. Her jey öyle bir hal aldı ki artık hiçbir yanıt kimseyi tatmin edemiyor." Gecelerin Kitabı, Amber Gece/ Sylvie Germain/ Türkçesi: Mükerrem Akdena/Can Yaytnları/ 281 s., 311 s. SA YFA