Katalog

Oynandıgı her yerde ses getirmiş evrensel bir oyun Kim Korkar Virginia VVoolf'tan? Edward Albee,20. yüzyıl Amerikan tiyatrosunun sayılı isimlerinden biri. Yazarın, adını geniş kitlelere duyuruşu 1962'de yazdığı "Kim Korkar Virginia Woolf tan?" ile olur. Oyun bir çok ödül kazanır, filme çekilir. Sansürün hışmına uğrar sonra ve bir çok yerde yasaklanır. Virginia Woolf un bilinç katmanlarında ezik ve hırçın bir gezinti olan oyun bizde de "Kim Korkar Hain Kurttan?" adı ile oynanmıştı. ZEVNEP ANKARA VirgkılaVVoolf 1 928'de Washıngton DC'de doğan Edvvard Albee, 20, yy. Amerikan tiyatrosunun sayılı isimlerinden biri. Yaşamı da en az yazdıldarı kadar çarpıcı, ayrıksı bir çizgidegeçmiş. Albeeler, ABD'deki ikiyüzden fazla vodvil tiyatrosunun sahibidirler. Edward'ı iki haftalıkken evlat edinirler. Bu "seçilmiş" çocuk, öğrencilik yıllannda başladığı şiir, öykü ve oyun yazma denemelerinin yanı sıra; ofisboy'luk, satıcılık, barmenlik gibi işlerde yaşama karşı pişer. Okuduğu bütün okulların hemen hepsinden kovulsa da, içindeki gizilgüç, deneyimleri ve soyadını aldığı aiieyle ulaşabildiği olanaklar, onun yüzyıla çentik atacak bir sanatçrolmasına yol açar. Edward Albee ilk kez 1958'de yazdığı "The Zoo Story (Hayvanat Bahçesi)" ile adını duyursa da, "tantanalı bir medya olayı" haline gelişi, "Kim Korkar Virginia Woolftan" ile olur (1962). Oyun birçok ödül kazanır. Ancak Pulitzer'e aday gösterildiğinde, K İ T A P S A Y I 1 8 6 jüri üyelerinden bazılarınca oyun "acımasızlığa varan dilsel jiddetinden ürkülerek", "pis bir oyun" olarak değerlendirilir. Basın ayağa kalkar, saldırganlığa varan birçok yazı yazılır. Giderek, oynandıgı yerlerde sansürlere uğrar, yasaklanır. Richard Burton ile Elizabeth Taylor'un başrollerini paylaştığı film versiyonu da "sadece yetişkinleriçin" kategorisindeoynatılır. "Kim Korkar Virginia Woolf'tan" bizde kafiyeyi tutturmak için olsa gerek (!) "Kim Korkar Hain Kurttan" olarak oynanmıştır Oysa yazarınca, Albee'ce bir hınzırlıkla Virginia Woolf un bilinç katmanlarındaki ezik ama hırçın, sınır tanımaz ve kendini duvarlara vurarak gezginliğine işaret ediş değil midir, yapılmak istenen? İçerikteki o oyun içindeki oyunun harcı, zihin içinde süregidenlerin savrukça ortaya atılmasından, oluşumun tamamlanması ise psişik derinliklerin damıtık renginde bir yansımasından ibarettir. Olay küçük bir New England üniversitesinin kampüsünde bulunan bir evin oturma odasında geçer. Ortayaşı geçkince bir yaş dilimindeki Martha ve George'un yaşadıkları gerçeklik, onları kendilerince yapay bir dünya oluşturmaya iter.'Yalan' /oyun'lardan kurulu bu dünya, yetişkinlikle çocukluk arasında sıkışmış bu kişileri bir yandan eğlendirirken bir yandan da acılara karşı avutmaktadır: MARTHA (Bir an) Ben de hep ağlıyorum, babacım. Heep ağlıyorum; ama içten içe, kimse görmesin diye... Georgie de hep ağlıyor. Ikimiz de hep ağlıyoruz ve sonra ne yapıyoruz, gözyaşlarımızı alıp buzdolabına, o lanet buz kalıplarına koyuyoruz. (Gülmeye başlar) Hepsi buz kesene kadar (daha daçokgüler) ve sonra.... bunları... içkilerimize... atıyoruz. Bir gecenin yarısı evlerine gelen Nick ve I loney, onların kendi yalanlarıyla yüzleşmelerini sağlar. Oysa bu konuklar Martha ve George kadar "cesur, yıkıcı ve zeki" değildirler. MARTHA Bir kazaydı... Sahiden lanet olası bir kazaydı1 (George arkasından kısa namlulu bir çifte çıkarıp, sakin sakin Martha'nın kafasının arka sına nişan alır. Honey çığlık atar... kalkar. Nick de kalkar ve aynı anda Martha kafasını çevirip George'la yüzyüze gelir. George tetiği çeker.) Kas yapısı da güçlendirümiş biyolog Nick, "yüce ve mükemmel bir insan ırkı"nı oluşturmanın rüyasındadır. Oysa tarihçi George, bunun doğurgula rındankaygılıdır. Çünkü düzgün, sarışın ve orta boylu insanlardan oluşan bir uygarlık yerleşirken; müzik, resim gibi sanat dalları ortadan kalkacak, özgürlük yitimi olacak, amaç çeşitliliği olmayacak, hazırdaki kültür ve ırklar silinecektir. GEORGE Böyle şeyleri size bırakmayacağım. Hayır... bırakmayacağım. Seninle savaşacağım delikanlı... Bir elim erbezlerimin üstünde olacak tabii... ama boşta kalan elimle ölümüne savaşacağım seninle Geçmişte yaşanan bitirilmemiş işler, açıktan açığa birbirlerinin onuruyla oynamalar, sözle çarpışmalar, itiraflar, ne kadar can yakıcı olsa da nefessiz oynanan oyunlar ve bunlarla birlikte giden şişelerce içki... GEORGE Dur içkini tazeleyeyim. (Nick'in bardağını alır.) NİCK Oh, teşekkürler. Bir zaman sonra daha fazla sarhoş olmuyorsun, öyle değil mi? GEORGE Iıı, oluyorsun... ama farklı... Her şey yavaşlıyor... beynin amcıklıyor... Tabii hepsini geri püskürtürsen o başka. Karın gibi mesela... Sonra, deyim yerindeyse, yeni ba^tan bajlıyorsun. Oysa gece (iyi ki) sonsuz değildir. Sabaha çıkıldığında yalan, hayal ve oyun bitmiştir Ruhlar çırılçıplaktır. GEORGE (Elini yumuşakça Martha'nın omuzuna koyar; o da başını arkaya yaslar; çok hafif bir sesle şarkı söyler.) Kim korkar Virginia Woolftan... MARTHA Ben... George... Ben. GEORGE Kim korkar Virginia Woolftan... MARTHA Ben... korkuyorum... George... Ben... korkuyorum... (George hafifçe başını sallar. Sessizlik; tablo.) Oynandıgı her yerde ses getirmi^ evrensel bir oyun. Baygınlığa geçişi sonlandıran güçlü bir tokat gibi. Ancak kitapta hızlı okumayı vebazen anlamayı engelleyecek kadar çok dizgi hatası var. Birçok yerde de mizansen notları diğerlerine karışıyor. Böylesine bir oyun için özen gösterılmemesi, üzüntü verici. Bu kadar kusur, bu kadı kızındaolmamalıydı. • Kim Korkar Virginia Woolftan/ EdtvardAlbee/ Üç Perdelık Oyun/ Çevıren. Tuncay Bırkan/ Kabalct Yaytnevı/ l50sayfa/lstanbul/Şubatl993. SAYFA 11 Oyun beyazperdeye de aktarılmıs, fılmde Ellzabeth Taylor ve Richard Burton oynamıstı C U M H U R İ Y E T