Katalog

İrene Melikoffun araştırmalan yayımlandı 11 Uyur idifc uyardılar lâmlık: orfdışılık, inanç karı^ması, Gno !,e", "Bekta^ı Alevî senkretİ7mipimeydanagetırenöğeler üzerine araştırmalar", "Bulgaristan'da Deliorman Kızılbaş topluluğu", "Anadolu sufîliğinin Orta Asya kökenleri", "Ahmed Yesevî ve Türk halk tasavvııfu", "Astarâbadlı Fazlullalı ve Hurutîliğin Azerbaycan'da, Anadolu'da, Rumeli'de gelişmesi", "Tek Osmanlıların sosyal kökenı", "Birkolonileştirici dervişler tarîkati. Bektaşîler Sosyal rolleri ve ilk Osmanlı sultanla rıyla bağlantıları", "1826'dan sonnı Bektaşiler Tarîkati" başlıkları kitaptj ele alınan problemlerin geniş çerçeve sinibiüegösierebilir. Bu çerçeve içinde, olguların yerinde incelenmesi, sosyal olguları doğrudan gözlem ve izah edici bir çözümleme anlayışi; Anadolu sufîliğinin kaynakla rı, Bektaîji senkretizme, kökerderi vc etkileri, Makedon ve Balkan Muslumanlarının inançları problemlerinı aydınlatmakla kalmıyor, Ahmed Yesevî, I Iacı Bektaş Veli, Baba İlyâsı Horâsâ nî, Fazlullah Hurufî, Nesimî incelemeleri ile, yeni bilgiler etrafında, değişik portreler sunmayı da başarmış bulunuyor. Mukayeseli edebiyat açısın dan, göçer ve yerleşik kültürlerin ana çizgileri, edebiyat öncesi olgular, sos ff lektaşım AtillaözkırımlıileServerTanilli'nin seçimleri olarak, "Uyur idik uyardılar" adı da, Pir Sultan Abdal'ın bu kültürdeki yeri dolayısıyla, açıklanabüirbirtemeli ifadeetmektedir. Yazarın bir önsözünden ayn, Atilla özkırımlı'nın, kitabın öyküsü, Scrver TURAN ALPTEKİN • rene Melıkoff, 1960 yılında "Dâ • nişmendnâmc" üzerine iki ciltlik I buyuk incelemesinı yayımladı ' • 1962 yılında "Tiırkİran destan ge2 lcneğı ıçinde Horasanlı Ebu Müslim " 1%7'de de "Türk destan geleneğinde Kerhelâ dr.ımı"' araştırmaları basıldı Bu yıldan sonra da, çalışmalarmı Bek taşi ve Alevî araşıırmalanna vonelttı "Uyur idik uyardılar", bu yirmibcş yılın ürunü olan yazıları toplamaktadır. Yazar, bu makalelerı "bır sentez çalışması doğrultusunda varılan ilk du4 raklar" olarak tanımlanmakta ve "Hedefeulaîjmakiçinyurünmeyeaçılmış.daha, uzunca bıryolbulunmaktadır. Anadolulu olgular, öbür Orta Asya Türk toplululdarınınverileri ile karşilaştırılıp açıklığa kavuşturulmadan 5 bu çalışmaya girişilemeyecektır." demektedir. Rununla birlikte, kitapta yer almış bulunan on dört makale, sıralanıjıyla, şaşılacak biçimde bir bütünlük oluşturmakta, konuya, "ön yargıdan u/,ak ve tarafsız bir yaklaşım" ve "geniş bir bilgi birikimi" ile, kaynaklardan günümüze doğru, derinıiğıne bir çözümleme getirümiş bulunulmaktadır. "Bektas.iler Tarikati ve Hacı Bekta^'a bağlı zümreler: Probleme toplu baki!}", "Alevîliğin Temelleri", "Kızdba^ Problemi", "Alevî âdetleri üzerine notlar: Bazı Orta Ahadolu kutlamalan dolayısıyla", "Alevîlerin bir âdeti üzerine ara^tırına: Musâhip," "Ahiret kardeşi", "Anadolu'da cemâatdışı ts IreneMelıkoff Yazar ve cevlrmeni, Esklsehlr'de yal katlar ve bunlann günümüze kadar gelen uzantılarının çok dikkate değer açıklamalan ise, esere, Türk edebiyatlarının karjılaştırtnalı izahları için, bir başvuru kitabı değeri kazandırmaktadır: Bektaşı ve Kızdbaş kültürünün geniş bir görüş açısı içinde gözden geçirilışı, Anadolu'da oluşan büyük Türk şiirinin Türkmen ve Şaman kaynaklarına doğru, izlenmenıiş bir yolu bizlere açarak, bu edebiyatın ve dolayısıyla Anadolu insanının kökenlerini de izah imkanını getirmiş olmaktadır. Anatole France'ın, Balzac için, "Tarihsel doğruyu bulmaya çalışırken realizme ulaşmıştı." dediği gibi, Mme Irene Melikoffda, tarihsel bir doğruyu ararken, Türkiyenin dinisosyal y apısını ortaya koymuş bulunuyor. Bu bakımdan, üzerinde durulan iki ana problem dolayısıyla, bu kitabın asıl adı da bizce, "Kızılbaşların İnançları ve Bektaşiler Tarîkati" olmak gerekirdi. Bununla birlikte, "Kaynakça" vc "Dizin" gibi, eserin bütün hazırlanış evrelerinde büyük çabaları bulunan, mes Tanilli'nin, yazarın biyografisi üzerine, birer sunuş yazısı da eserde yer almış bulunuyor. Kapaktaki "turna" motifi ise, bir İran deseninden alınmış. Eserde ayrıca beş minyatür ve on belgefotoğraf da yer almaktadır • (1) Irene Melikoff, "La Gusle de Melik Danişmend, etude critique du Danişmendnlıame"2 cilt, Paris 1960. (2) Irene Melikoff, "Abu Muslim, le 'PorteHache' du Khorassan dans la tradition epique turcoiranienne" Paris 1962. (3) trene Melikoff, "Le Drame de Kerbela dans la tradition epique Turque", "Revue des Etudes îslamique, 1966,s.l33148Pans\%7 (4) "Uyur idik uyardılar", s. 255 (5)aynıeser,s.255 (6)aynıeser,s.255 "Uyur idik uyardılar" lAlevîlik Bektafilık Araştırmalan I Prof. Dr. Irene MelikoffI Cem Yayınevi / îstanbul 1993 /288s. C U M H U R İ Y E T K İ T A P S/tVf 1 5 5 S AY FA