Katalog

can, diğer adıyla Umut Kapısı yazarın ilk oyunu Sular Aydmlanıyordu gibi tekkişilikbiroyunudur. Buoyundaallı ayrı kadın karakterle karşılaşırız vc bu altı kadını bir kadın oyııncıı canlandirır. üyun yuıtlarından ayrılıp dış ülkelere göç etmis alıı kadın ve y undisında yasamanın çe^itli yönlerini sergiler. Bu kadınlar umut kapısı aradıkları dış ülke ilc kendi yaşamları arasında sıkışıp kalmış bireyleıdir. Tıpkı Sular Aydmlanıyordu oyununda olduğu gibi yazar, yinc bircydcn yola çıkarak toplumsal sorunları irdelemiştir. İnsanların bu çılgın dünyada anlatacakları olduğu kadar, birbirlerini anlama çabaları da öncmlidir. Bireyin yaşadığı sürece ayakta kalmasını sağlayan şeyin uınut olduğu verilir. Yazar umudu simge olarak kullanmıştır. Yaşamm anlamı, dünyanııı ne olduğu gibi geniş perspektifli sorunların yanuını araniak kadar, Meriç bireyin de kim ve ne olduğunu sorması gerektiğinc dc değiııir. Bu sorular dünyada kendisine yer arayan kadının düşsel birserüvcnigibidir. Göçtoplumsalbir olgu kadının yerini araması bireysel bir çaba, yazar bu noktaya kadını tek bir karakter gibi ele alarak kadının hcm kendisini henı dc herkes olabileceğini vurgulamıştır. Bu insanlar için yıırtdışı umut kapısıdır. Kimi bu kapıyı açmaz ülkesinde kalır, kimisi açar ama sonuçta yenilir, biri kapıyı açar kazandığını sanır, bir diğeri yine aynı kapıyı açar ama yitip gider. Bazıları duyarsız bir tavır içinde, bazıları da insani değerler karmaşası içinde yaşanıını sürdürür. Oyun 1984 yılında Almanya'nın Wastfalisches Eyalet Tiyatrosu'nda oynanmış. Oyunun diinya prömiyeri üç ayrı belediye ve iki ayrı kentin kültür sekre.te.rler.inin ortak etkinliği olarak Hamm kentinde yapılmı^. Dilek Türker'in oynadığı bu oyun aynı yıl Istanbull'estivali'nedekatılmıştır. 1988 yılınadeğin Almanya'nın çeşitli kentlerineturneyapılnustır. Nezihc Meriç, oyunda iki dünyalı yaşanı tarzının açmazlarını ele almi!}. bıınu yaparken de Almanya'nın Türkiye'den işçi getirmesiyle ortaya çıkan kadının sorunlarını ve onların bireysel konumlarını işlcmiştir. Sevdican eski bir Anadolu halk oyununa verilen ad... Oyunun ilk kişisi Berna, aynı zaınanda oyunun eksen kişisidir. Bcrna oyunun bilgili, kültürlü, belli bir bilinç düzeyinc gelebilmiş karaktcridir. Berna arayış içindedir ve sürekli olarak "Dünyanın güzel bir dünya olması için ne yapmalı?" sorıısuna yanıt arar durur. Tünı dünyaya seslenmek ister Berna... Biz insanların ne aradığını ve hep şjmdi ne olacak diye sorduğumuzu anlatır. Ama herkes C U M H U R İ Y E T K İ T A P S AY I 1 9 7 gibi olmamak için çabalamasına karşın bir serüvene girişir. Bcrna vc kaısımıza çıkacak ber kadın tek bir kadının uzun hikâyesidir sank i... Altı ayrı kadının altı ayrı yönü oyun boyunca yoruınlanır. Sonuçta oyunun ilk ve eksen kişisi olan Kadın'ın (Ber na) izleyicinin her seyi görüp gözleınlediğine iliskin sözleriyle son bulur: "Gürdünüz/ Beni anladınız/ İşte bu beni göncndircn/ Anlaşabiliriz/ Bunıı ta içimde duyuyorıım." (s. 107) Oyun boyunca daba güzel bir dünya yaraımak için ne yapılması gerektiğine ilişkin sürekli bir yauıt arama çabası vardır. Bu nedenleNeziheMeriç'inoyunlarının yalın ve anlasılır bir kanavası olmasına karşın, dramaturjik açıdan bu arama çabasının ön planda olduğu da bir gerçek... Nezibc Meriç'in oyunlarında zamanlama, tempo ve tavır önemli... Kısacası Nezibe Meriç'in iki oyunu da iyi bir dramaturji, tavrı getirebilecek gözlemci sanatçı, ayrıntılarda titizlik istiyor. Titizlik derkcn özellikle aksesııar seçimini kastediyorum. Bir dc dekoru lon yaratmak olarak değil, dckor eşyasından yararlanarak mekan olusturan bir tulunı izliyor yazar. Bu nedenle Meriç'in her iki oyununda da tavrı ve atmosferi sağlayan dekor eşyalarının seçiminde de aynı titizlik gerekiyor. Nezihe Meriç'in iki oyununu birlikte basan Can Yaymlarf nda yazarın öykü kitapları da yeralıyor: Bir Kara Derin Kuyu Bozbulanık Korsan Çıkmazı Menekşeli Bilinç Topal Koşmagibi... Oykü yazarı olarak tanınan, oyun ya • zarı Meriç'in insani tanımadaki ustalığı oyunlarına yansıyor. Onun kadın olmanın sorumluluğuna bilinçli yaklaşımı ve toplumsal açımlamaları nedeniyle okunması ve oyunlarının oynanınası gerektiğine inanıyorum. Hepsinden önemlisi günüınüzde varlığı hissedilen kapalı bireysel bir dünyaya itilmeye çalışılan kadınlarımıza güç veıme, des tek olma, bilinç kazandırma, aydınlanmaları adına gündemde olduğu gcrçeğidir. • Sular AydınlanıyorduSevdican / Nezihe Merıç I Can Yayınlan /H2s. 1I) Scvda îjener, Ahlâk Ekonomi Kiiltür Sorunları, A.Ü. DTCFYay: 208, Ankara 1971, s. 176. (2) Aynı s. 176 (3) Özdeıniı Nulku, Dünya Tiyatrosu Tarihi, A.Ü. DTCI'Yay.Ankara 1972/s. 764 8 (4) Aynı s. 7648. (5) Özdcmir Nutku, "Sular Aydınlanıyor du ".CumhuriyetGazetcsi, 1 Aralık 1969 (6) Ne/.ihe Mcriı;, "Sular Adınlanıyordu", DcvlctTiyatrosuDfrt;isi,,MiM( Diplomat Selahattin Ülkümen'in anıları ve... Bir dönemin Dısisleri DOC.DP.GÜNERÖZTUNA azar bize yaşadığı tarihi öğretmekte; yazmakta; bu tarih kesiminin kendi gcrçek versiyontınu ilgiyleokutmaktadır. Yazar "adanı" ne demek sualini Rudyard Kipling'in şiiri ile cevaplar: "1 İalkla kaynaşıp asil kalabilir, Krallarla dolasıp alçak gönüllü olabilirsen..." Bugün birçoğu, kendüeri hakkında övgüleri; anlattıklarını dııyamayacakları halde, tarihinde rastladığı, beraberçaIıştığı ve oturduğu koltuğu hakkıyla dolduran, soylu, kişilikli insanları iyiIiklehayırlaanar.l942'ler,3c/lar. "Türkler madem ki saldırıdan korkuyorlar, öyleyse saldırıyı hak etmişlerdir..."Mussolini. İtalya; Oniki Adanın tahkime başlanması(s.27). Meis adası Anadolu kıyılarından bir taşatımlıkmesatede(s. 37). Biryabancı diplomat Atatürk'ünhuzuruna kabul edildiğinde, "Biiyük İskender de sizin gibi bir Makedonyalı" dediğinde, Atatürk hemen sözünü keser ve "benzerlik burada biter" der. Aynı diplomat daha önce Roma'ya atandığında, Mussolini ile görüşürkcn onu Sezar'a benzetir ve hiçbir tepki görmez(ss.28,29). Halkın ve diplomasinin Hatay mücadelelerianlatılır. Ruslar'ın havyara; İngilizler'in petrole yönelmelcri; sarkmaları; paylaşmaya kalkmaları anlatılır (s. 40). "Mayınlanmış Ege Dcnizi'nden her an bir mayına çarpıp havaya uçmak ya da uçakların denizaltıların saldırdarına uğramak tehlikcsi içinde (Konsolos görevi için) (üç tonluk bir motorla; Rodos'adoğruyolalıyorduk." (s. 43). Rodos Konsolosluğu bombalanıyor. "...Bir anda büyük bir patlama ve arkasından bir toz bulutu yükseldi. Kendimi yüzü koyun yerdc buldum. Sol bacağımkanıyordu" (s. 54). Sonra, kendisi, Konsolos, bütün Os Y manlı Türk vatandaşlarının, kayıkçı olsun, azınlık olsun, diplomasi ile hayatlarını kurtarır. Türkiye, Kızılay taraiından, kıtlık çeken Yunan halkına dağıtılmak üzere, ambarları tonlarla erzak dolu Konya vapurunu Pire'ye gönderir (s. 60). Batı'da, derebeyleri zulmü; kilise bağnazlığı; güvenlik, adalct, tolerans özlemi içindeki Avrupa'ya yayılan l'ürkler'in kurtarı eı olarak karşılanması. Cîiderek, Batı'da güzel sanatlarla başlayan hümanizmayı, bilimde akılcılık izler. Osmanlı İmparatorluğu gerileme dönemine girmiş, rollcrdeğişmişti. (s. 70). Talleyrand'dan bahsederken: "...aleyhinde söylenen sözlere dedikodulara, iftiralara ehemmiyet vermezdi. Zira, derdi, bütün bunlarcazibekanununa tabidir. Sükut ederler, fakat yükselemezler..."(s.82). 1815 Viyana kongresi: Büyükelçi kabul edebilme ve gönderebilme hakkina sahip Büyük Güçler (Great Powers): B. Britanya, Fransa, Rusya, Avusturya, Türkiye ve İspanya. 50 küsur sene sonra Almanya ve İtalya Büyük Güçler arasında yerini alır. Amerika ve Japonya ancak 19. asrınsonunda Büyük Ciüçler platlormuna çıkarlar. Günümüzün iletişim çağında, iyi nitelikli, dünya çapında gazetecilik, basın yayın enformasyon çalışmaları, Rd, TV, haber ajansları, haber ataşelikleri nin günlük raporları vb. ile diplomaside de haber alma gerçeklcştirilir. Ama gene de önemli kişilerin ve politik çevrelerinfikirleriniveyorumlarınıöğrenmek vc algüamak insanın üstün kişiliği vedavranıslannabağlıdır. • Diplomat Selahattin Ülkümen'in Anıları, Bilinmeyen Yönleriyle Bir Dönemin Dısisleri / Gozlem: Cazctealik Basm ve Yayın A .SV. 1993, Aliyc Sok. PolarApt. 72/6, 8O2CK), Teşvih'ye, htanbul). SAYFA 19