Katalog

Önay Sözer, kitabında ana felsefe kavramlarını tanıtıyor Bilgilenim cağında felsefe Felsefenin ABC'si İ ttk açıdan eksiksiz olmak isterse, zaten metnin kendisi haline dönüşecektir; yani Borges'in imparatorluk büyüklüğündeki "harita"sı gibi olacaktır. Önay Sözer'in birbiriyle ilintili bu iki sorun öbeğini irdeleyişi, ş,u vargı ile sonuçlanıyor: "tletişimin büyük gelişmesi felsefî bilgilerin ilgilenen herkesedağılımının en somut biçimde gerçekleşebilir bir hale getirmiştir. Öbür yandan sıradan bir 'bilgi' olmayan felsefe, hiçbir zaman harfltrinki gibi bir sözcük listesine, bir kavramlar alfabesine indirgenemez. İndirgenemediği ölçüde de felsefî düşünmenin sözdizimi ve dilbilgisi yazılamaz. Bu çatışkılı durum karişısında verilecek karar nasıl olmalıdır?" Bu karar, bilgi toplumundaki bilgisizlik paradoksunun çözümüne bağlı görünüyor; yani bilgi kaynaklarının olağanüstü artması ve bunun karşısında bu kaynaklara egemen olma çabası arasındaki çatışma. önay Sözer'e göre, çağımızdan felsefeye yansıyan tek şey de, işte budur: "İletişimin en çok arttığı yerde iletişimsizlik, yani iletinin kitleye tekdüze dağıtımı." Bu bakımdan "bilgiyi değil, daha çok bilgisayarları seven" çağımızda, felsefenin varoluşu, onun bu sorunu üstlennıesine bağlı görünüyor. Önay Sözer, bu soruna doğru çekip götürdüğü "felsefe hakkında bilgilendirme" programının ilk bölümünde, metafiziğin logos, varlık, öz, töz, akıl, deney gibi temel kavramlarını ele alıyor. Felsefenin "fundamental"ini vermeye dönük bu irdelemenin bir hayli hızlandırılmış kurgusu karşısında, doğrusu, ben ancak birtakım tutamaklar verebileceğim. tlkin, Heidegger'in 'logos' (Herakleitos) kavramı üzerine yaptığı açıklama var: "Logos sözcüğü varolan her şeyi varlığında toplayan ve orada önümüze seren şeyin adıdır ' Varlığın akılsal bir düzen içinde dildeki bu toplanışı ya da "logos kavramıyla varlığın düşünülebilir hale gelmesi", filozofa göre, Batı uygarlığının başlangıcıdır. "Hger akıl ve varlık dilde bu türlü toplasmasaydı, felsefe ve bilim diye bir şey olnıayacak"tı. Bu noktadan itibaren izini sürmeye başlayacağımız iki kavram akıl ve varlık olmaktadır. önce aklın serüvenine bakalım. Aristoteles'in insan doğasını "bilme eğilimi" ile özdeş kılması, aklı insan için biricik belirleyici haline getirir. Akıl insanı hayvandan ayırmakta ve ona doğadaki üstün yerini vermektedir. Ortaçağda "akıllı hayvan" nitelemesi, artık yalnızca insanı akıl varlığı olarak hayvandan ayıran değil; aynı zamanda onun Tanrıyla olan sınırını da belirten bir anlam kazanır. Şimdi insan akıl varlığı olarak doğanın üstünde, özgür ve sorumludur; aynı zamanda o, as N C E L E M TuPk masalı üstüne Az Gittik Uz Gittik Pcrtev Naili Boratav Adam Yayınları / 318 s. Pertev Naili Boratav'ın çalışmasında, 1 tekerleme, 48 masal, 19 Karatepeli Hikâyesi, ayrıca "Türk Masalı Üzerine" başlıklı bir inceleme yer alıyor. İlk kez 1969 yılında basılan "Az Gittik Uz Gittik"te Boratav'ın Ankara Üniversitesi'ndeki ve Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü'ndeki öğrencilerinin, dostlarının kendisi için derledikleri masallarm yani sıra annesinin anlattığı 19 masal da yer alıyor. Boratav'ın kitabı üstüne geniş bir tanıtma yazısını önümüzdeki sayılarda yayımlamaya çalışacağız. la yanılmaz Tanrının sınırsız gücü karşısında zayıf kalmakla da, kendi cinsine karşı hoşgörülü'dür. Yeniçağa gelindiğinde akıl, artık hesap, 'kalkül', ölçülebilirlik üstüne göre belirlenen bir organon'dur. Bu evrede, a priori bilgilerin kaynağı olarak akıl ile deneyime dayanan, deneyimle doğrulanabilen bilgilerin yetisi olarak anlama yetisi (intellekt) arasındaki karşıtlık, teorik tartışmalarda belirleylcidir. Aklın serüveninde son durak, bu yetinin deneyim bakımından sınırını çizen Kant ile bu sınırın dialektik olarak aşılabileceğini gösteren Hegel'in felsefesidir. Varlık kavramına gelince, Önay Sözer, bu kavramın belirlenimlerini, öz ve töz, ideal olan ve real olan arasındaki karşıdık çerçevesinde göstermeye yönelmekte; sonraki bölümlerde de aynı karşıtlığınesnevenesnellikkavramlarının açımlanmasında uygulamaktadır. Nesne sözcüğünün, öz ve töz kavramlarında kutuplaşan iki anlamlılığı arasındaki dengeye dikkat çeken Sözer, kitabının burada ele alamayacağımız bölümlerinde nesne kavramının, tinsel bilimler, yorumbilgisi, yapısalcılık ve bilgilenim (information) kuramı açısından bir irdelemesini yaptıktan sonra; "örnek" kavramını devreye sokarak, yeniden öz ve töz kavramlarına dönüyor ve bu iki kutbu yakın ilişkileri içinde yakalamayı deniyor. Yapısalcı nesne anlayışına dayanan bu çözümlemeye göre, öz, bir yandan, tözün model olma anlamında örneği'dir; öte yandan ise, töz ya da tözsel tek tek varlıklar da öze verilen real örneklerdir. Böylece nesneyi bir töz veya öz olarak dondu Önay Sözer /Simavi Yayınları tst. 1992 /144 s. / 18.000 TL. TAVIAN ALTÜĞ Belli bir konualanına ilişkin ilkel bilgileri, alan dı$ı okura basitleştirerek sunmayı amaçlayan "elkitaplan" yada"giriş"ler, varlık nedenleri bakımından daima sorunlu olmuşlardır. Nitekim bu yönde hemen akla gelen rahatsızlık, herbasitleştirme'nin aslında bir eksiltme clduğudur. Şimdi, eksiltme'lerin miktarı arttıkça, şüphesiz, anlaşılırhk marjının genişleycceği de doğrudur. Ama ne var ki, anlaşılırlığı, anlaşılması beklenen şeyleri eksiltmek suretiyle sağlamak, belki zorunlu ama hiç de verimli bir yol değildir. Çünkü bu durumda yalıtkanlık ya da yüzeysellik bilgi'yi tehdit etmeye başlar. Konu felsefe olunca, iş daha da çetrefilleşir. Çünkü felsefe, basitlik uğruna indirgenebilir bir bilgi dalı hiç değildir. Ama ötc yandan, felsefenin yaygınlaşmasına da hiç bir aklı başında felsefeci hayır diyemeyeceğine göre; bu durumda bir girişkitabı bağlamında ne yapılmah? Bence, Önay Sözer'in yaptığı şey yapılmah: Felsefenin ABC'si adı altında Felsefenin XYZ'si dilegetirilmeli, ya da daha iyi bir söyleyişle, Felsefe'nin ABC'sinin aslında Felsefenin XYZ'si olduğu gösterilmeli. Önay Sözer, kitabının hemen başında felsefeciyi, felsefeci olmayandan ayırdeden bir tutumun işbaşında birörneğini vererek; ABC ya da alfabe denen şeyin belirlenimini, verilmiş bir şey, bir kabulolarak almayıp, nedirbu ABC (alfabe) denen şey? diye soruyor: "Felsefenin abecesi olabilir mi?" Bu soru doğrultusunda, aynı zamanda kitabı şekillendiren, iki anlam ayırt ediyor. Birinci anlamıyla felsefenin ABC'si, felsefeyle Ugili birtakun ilk bilgilerin, herkesin kavrayabileceği başlangıç bilgilerinin ortaya konması demek oluyor. Bu çerçevede, felsefenin popüler kılınıp kılınamayacaği; yaygın bilgi çağında kitle iletişim araçları dolayımında, felsefi bilginin nasıl dulaşıma sokulacağı ve bu dolaşımda felsefî bilginin üzünün korunup korunamayacağı sorunlan karşımıza çıkıyor. İkinci anlamında ABC ise, bir iletiyle ilgili kod'un yani kurallar sisteminin bir bölümü olarak konumlanıyor. Bu durumda da, bir "bilgi", bir "ileti" sayılabilecek felsefi metinleri için de acaba bir kod, yani kavramlar, yan kavramlar indeksi oluşturulabilir mi? gibisinden aykırı bir soruya takılıyoruz. Aykırı: çünkü böyle bir indek, seman Türkçede yeni bir Braudel kitabı Tarih Üzerine Yazılar Tarih Üzerine 1 S/ll \t\ '5BBS1 > Yazılar / Fernand Braudel /.Çeviren: Mehmet Ali Kılıçbay / İmge Kitabevi Yaytnları 318s. Fransız tarihçisi Fernand Braudel'in tarih anlayışı ve Akdeniz üstüne geçen sayırruzda Mehmet Ali Kılıçbay'ın bir yazısını ve kitaplarından bazı bölümleri yayımlamış,tık. Geçen hafta da belirttiğimiz gibi, Braudel'in kitapları arka arkaya Türkçeye çevriliyor. "Tarih Üzerine Yazılar", Braudel'in tarih anlayışının kilometre taşlarını oluşturan makalelerin bir araya geldiği bir kitap. Braudel'in bu derlemesi 1969 ydında Fransa'da yayımlanmıştı. Tarihin Zamanları, Tarih ve Diğer tnsan Bilimleri, Tarih ve Şimdiki Zaman başlıkları altmda üç ana bölümden oluşan kitabının önsözünde Braudel şöyle diyor: "Tarihin tek olmayan, ama şimdinin ve geçmişin toplumsal yapdarına ilişkin bütün büyük sorunlan ortaya tek başına koyan, tarihin şu esaslı yolu olan süre üzerinde yararlı bir anlaşma sağlanmalıdır. Bu tarihi Şİmdiye bağlayan, onları çözülrnez bir bütün haline getiren yegâne dildir." S A Y F A 6 CUMHURİYET KİTAP SAYI12B