Katalog

1 V o gün, "zavallı Andre'm" demişti Andre Gide'in bıyığını kestiği gün Andre Gide'in eşcinselliğe ilk adımını atmasına Oscar Wilde neden olmuş. Wilde, 1895 yılının bir mart gecesi yazarı Cezayir'de özel bir eve götürmüş. Gide daha sonra bu geceyi ayrıntılarıyla yazacaktır. ransa'da yayımlanan "Özel bir Gün , Andre Gide: Cuma 16 Ekim 1908" adlı kitabın yazarları Patrick ve Roman Wald Lasowski kardeşler, Andre Gide'in eşcinsel yaşammdan ayrıntılı olarak söz ederek yazarı geniş ve akıcı bir tarzda anlatıyorlar. Lasovvski kardeşlerin bclirttiğine göre Andre Gide "Dar Kapı" adlı eserini bitirdiğinin ertesi güniı bıyığını kesmiş. Tarih 16 Ekim 1908. KarısıMadeleine'in gösterdiği ilk reaksiyon "Zavallı Andre'm " sözcükleri olmuş. Madeleine Gide'in, kocasının eşcinsel olduğunu anlaması epey zaman almış, yazar 49 yaşındayken, 1918'de, kocasına duygularını şu satırlarla belirtmiş: "Senin değişiklik ve özgürlük gereksinmeni her zaman anladım. Beni üzen seçtiğin yol. Bu yol ki, kendini ve başkalarını kaybetmene neden olacak." Adre Gide'in bu yolda ilk adımını atmasını sağlayan Oscar Wilde olmuştur. Oscar Wilde, 1895 yılının bir mart gecesi, Cezayir'de, Gide'i çok yakışıklı genç bir adamla başbaşa kalabileceği özel bir eve götürür. Gide bu ilk geceyi şöylebetimler: "Bumükemmelvevahşi vücudu çıplak kollarımla sardığım andaki coşkumu nasıl anlatayım? Muhammet beni bıraktıktan sonra, sabaha kadar mutluluğumdevametti..." Gide, o geceki ateşli beraberliğinin ayrıntılarını 1920'de yazdığı otobiyografisi ile "Si legrain nemeurt"(Tobum ölmezse)de anlatır. Fakat bu eseri sadece 12 adet yayımlanmıştır. Birkaç binlik normal tirajla yayımlanan ikinci basıda ise bu bölümleri çıkartmıştır. Bu sansürün nedeni o yıllarda eşcinselliğin polisin takip ettiği, cezası hapis olan bir eylem oltnasıydı. Andre Gide'in eşcinsclliğini militan bir tavırla savunmasınında nedeni yınebuortamdı. Gideveyakındostu Gheon(partneri değil), zamanın bütün riskli eşcinsel ortamlarında bulunurlar. Normandiya'nın plajları, Cezayir'in hamamları, Paris'in Tuileries bahçeleri (günümüzde de eşcınsellerin yoğun olarak buluştuğu bir park), özel banyo ve havuzlar ve en riskli mekan "Chochotte Club." Gide bu yaşantı biçimi için şu notu düşer: "Bu çirkin, gri, soğuk, yapışkan ve utanmazca... Ama beni kim durdurabilir ki?" Gide ve Gheon sokaklarda dolaşırlar ve buldukları yeni arkadaşlarını emniyette oldukları SaintMartin sokağına götürürler. Tek ve basit bir prensipleri vardır: "Asla para verilmez". (Çünkü para delil olarak kullanılabilinir.) Andre Gide F Andre Gide'in durumunu öğrenen yakın dostlannın kimi ondan uzaklaşır, çevresinde kalanlar da şaşkınlıklarını gizleyemezler. Gide herkese karşı koymayı başarır. O kendi deyimiyle, ya yabanıl bir serseridir ya da bir yazardır. Yazdığı zamanlarda ise, yazma özgürlüğii üzerine sonsuz özeleştiri yapabilen, dikkatli, özenli ve uyanık bir tavır koyar. Gide yazabilmek için her zaman "çok fazla düşündüğü" inancındadır. "Hiçbir şey akıl kadar yakıcı (coşturucu, tutuşturucu) değildir. Ondan kurtulabilmek için yeterince zeki olmak gerekir." PORTRE/ANDREGIDE Andre Gide'in "Ahlaksız'ı ilk kez 1902 yılında yayımlanmıştı Otoriter bir eğitlm gördfl 1947'de Nobel Edebiyaı Üdıılu kazanan Fransız yazar (18691951), katı bir otorite altında özel hocalar tarafından eğitildi 13 yaşında, 15 yaşında olan kuzenı Madeleine'e aşık oldu. İlk eseri "Ander Walter'in Defterleri" (1891) hiç beğenilmedı. Simgecilik akımının etkısinde kalarak Narkissos Üzerine Inceleme (1891), Urien'in Yolculuğu ve Aşka Teşebbüs (1893) adlı yapıtları yazdı. Aynı yıl Kuzey Afrika'ya yaptığı yolculukla tutııcu toplum ve cinsellik anlayışından kurtuldu. Dönüşte yazdığı Bataklıklar (1894)da tutucu çevresini yererek, bu escrın onu intihardan kurtardığını yazmıştır. Oscar Wilde ile gittiği Cezayir'de eşcinselliğini yaşamaya başlamış ve burada ünlü düzyazı şiiri Dünya Nimetleri'ni (1897) yazmaya başlamıştır. Bu yapıtında günah korkusundan kurtuluşunu ve insanın kendi dürtülerini izlemcsi gerektığıni anlatır. 1895'te Madeleine ile evlenir ve ertesi yıl 27 yaşındayken Fransa'nın en genç Belediye Başkanı olarak seçilir. Yaratıcı dönemi, öyküleri "Ayrı Yol" (1902, tiyatro eseri Saul (1903) ile başlar. Bunları Vatikan'ın Zindanlan (1914) ve Pastoral Senfoni (1919) izler. Tanrıyı arayış tkilemlerinin sonucunda itiraf tarzındaki ünlü otobiyografisi Tohum ölmezse ortaya çıkmıştır (1920). 1924'te eşcinselliğı savunduğu Corydon büyük tepki alır. Gide'in tek romanı olan Kalpazanlar (1926) en karmaşık yapıtıdır. Hüzünlü bir öykü Ahlaksız / Andre Gide / Çeviren: Mehmet Ali Ağaoğulları / 142 s. 14.000 TL. CEUUKMCI nı ahlaksızca bir yaşama sürüklemektedir. "Oh Marceline Marceline gidelim buradan. Başka yerde, seni Sorrente'de sevdiğim gibi seveceğim yine. Değiştiğimi sandın, öyle değil mi ? Fakat başka yerde, aşkımızı hiçbir şeyin değiştirmediğini anlayacaksın iyicene... Yazarın öyküsünde, darmadağın malzemeyi sıralayıp sonuca ulaşırken yorumsuz kalması, Gide'e göre bir tutum değildir: ".. .hiç kimse kahramamma karşı duyduğum öfkeden dolayı bana minnettar kalmadı; bu öfke, öyle anlaşılıyor ki bana rağmen duyuldu ve MichePden benim üzerime taştı; az kalsın beni onunla bir tutacaklardı." Ök kez 1902 yılında yayımlanan Andre Gide'nin bu romanı, kitabın arka kapağında da bdirtildiği gibi, ahlakstzlığın, ahlak dışılığın övgüsü ya da yergisi olmayıp geleneksel "ahlak" kalıplarını yıkıp içgüdülerini ve duygularını dışa vurarak, kendi bireysel yeni bir ahlak oluşturma çabalarının hüzünlü bir öyküsü. "Bu kitap neyse odur. O, acı küllerle dolu bir meyvadır; kavurucu bölgelerde yetişen vc susuzluğa daha dayanılmaz bir yakıcılık ekleyen, ama altın sar nsı kumlar üzerinde güzellikten de yoksun olmayan çöliin Ebu cehil karpuzlangibidir." Bunun yanında Gide'in "Corydon" (Sapık Sevgi)de kurulu ahlak düzeni nin dışına çıkarak "sapık" olarak nitelenen sevgiyi bilimsel olarak ele alan, çizgi dışı arayışlara yönelen, insanın içindeki kini dışa yansıtabilmesinin yollarını vurgulamayı amaçlayan tutumu, onun 1947 yılında Nobel Edebiyat ödülüne uzanmasının ardından 1951 yılında ölümüne kadar sürer. Andre Gide'in, "Vatikanın Zindanlan", ^KalpazanlarJ, "Pastoral Senfoni", "Sapık Sevgi" gibi önemli romanları dilimize de çevrilmiştir. S A YF A 13 L CUMHURİYET KİTAP SAYI 128 ...ne bir savunmada, ne de bir suçlamada bulunmak istedim ve yargılamaktan kaçındım." Andre Gide, "Ahlaksızlık" adlı kısa romanında Batı kültürünün ve uygarlığının iki yüzlü tutumunu şiddetle reddeder. Bututumu 1893 yıîında yaptığı ilk Afrika yolculuğu ve orada tanıştığı insanlardan etkilenmesinin sonucudur. Romanın baş kahramanı Michel bir değişım içindedir. Bu değişim, alışkanlıklarının yol açtığı beceriksizce davranışlarda bulunan dünkü bilgili puritenin dengeye oturamayan aşk yaşamından kaynaklanır. Sürekli bir değişim aslında romanın baş kahramanı