Katalog

Tarih boyunca Yahudilerin devlet yaşamımızdaki yeri Yahudi göçü ve Osmanlı gütlenmiş, yani yerel ve dinsel cemaatler üzerinde yükselen ve onları birbirleriyle kaynaştırma gibi bir kaygısı olmayan üst bir siyasal örgütlenmedir. Bu durumda antik uygarlığa bağlı olan Sefarad Yahudileriyle antik tarzdaki, cemaatlere karı^mayan Osmanlt devletiMEHMETM.İKILIÇMY nin uyuşmalarından daha doğal bir şey Sefarad Yahudiolamazdı. lerinin İspanya'dan Üstelik, İspanya fazla nüfusu nedekovuluşlarının ve niyle bunu dışa akıtmak zorundaydı ve Osmanlı ülkesine gelis,lerinin beşyü Osmanlı yetişmiş insan gücü eksikliği zuncü yılının içinde nedeniyle, böylesine bir gücü memnuniyetle kabul etme durumundaydı. O olmamız nedeniyle, halde, son zamanlarda bu konudaki yaTürkiye Yahudileyınlara egemen olan "Biz ne insancıl rine ilişkin yayınlarulusuz, Yahudileri herkes kovarken biz da belirgin bir artış gözlenmektedir. l k d Türklye Yahudileri, tıpkı yuzyıllar boyunca bızlm tarlhımlzl Yaratmıs dlğer tum halklar gıbl, bu nasıl aldık" cinsinden, kendi kendini Ancak bu yayınların büyük çoğunluğu, ulkenln asll unsurlanndan biridlrler, hatta bir kısmı Anadolu'va Türklerden önce verlesmlştir okşamaya yönelik ve tarihle örtüşmetarihsel konuları henüz hamaset ölçüleri dışında tartışma olgunluğuna erişme yen önermelerden kaçınmak gerekir. da Anadolu'ya Türklerden önce yerleş zımni'nin, bir dizgi hatası kuşkusunu konusunda büyük mesafe katetmeye Eğer bu önerme doğru olsaydı, îspanmiştir. Bu açıdan onları konuk, Türkle kaldıracak kadar çok kere zimmi (Osihtiyacımız olduğu konusundaki kana ya'dan Yahudilerle birlikte kovulan ri de misafirperver evsahipleri gibi algı manlı Gayrimüslim uyrukları) yerine Müslümanların da (yaklaşık 3 milyon) layan ve sunan söylemlerin bizi pek ileri kullanıldunı kaydetmek isterim. Bana atimi güçlendirmekten daha başka bir Osmanlı ülkesine kabul edilmeleri ge götüreceklerini sanmıyorum. şeye pek yaramamaktadırlar. öyle geliyor ki Türkiye Yahudileri tarirekirdi. Oysa, Yahudiler gibi yetişmiş 1492 dünyanın büyük alt üst oluşlaSon olarak, Çetin Yetkin'in başvuru hi yazılmayı bekliyor (Avram Galanunsurlara sahip olmayan bu insanların rından birinin, kökten ve etkileri dalga kaynakları arasında yer alan ve birkaç te'ye saygısızlık etmek istemem, ama biri bile Osmanlı ülkesine kabul edildalga yayılarak zamanımıza ulaşacak kere zikrettiği ünlü Fransız tarihçisinin onun eserlerinin de neredeyse tamamı memiştir. olan uzun, sancılı, ama üretken bir deadının Mantrand değil, Mantran oldu Fransızca, belki 500. Yıl Vakfı bunları Çetin Yetkin, Türkiye'nin Devlet ğunu ve dolaylı olarak anlamına gelen Türkçeyeçevirtmeyidüşünebilir). D ğişim sürecinin başlangıcını simgeleYaşamında Yahudiler adıyen bir tarihtir. Amerinı taşıyan kitabında bu tezka'nın Avrupa tarafından Y f l l n i /]i1 e r lere benzeyenlerini ileri sürkeşfinin yanı sıra modern , çağın ebeliğini yapacak d i a s p o r a d a , dükten başka, Sefarad Yaolan Rönesans, icatlar, ke h a n g i Ü İ k e d e hudilerinin Türkiye'ye biGölgeye övgü Rüzgarla Dolu / Ali şifler ve sayılamayacak kai t linçli bir seçim sonucu geldar çok yenileştirici h?re OJUriarsa Jorge Luis Borges Asker Barut / Adam diklerini iddia etmektedir veya daha doğrusu, bu koket hep bu "sihirli" 1492 o l s u n l a r , a n t i k Çeviren: Münir H. Yayınları / 88 s. nudaki yay^ın kanıya katıltarihiyle ilişkilidir. Aynı ta U y o a r l l ğ i n Göle / tletişim I Ali Asker Barut maktadır. Ama bu da doğrihte İspanya ulusal birliğiulusallık üzerine ru değildir. Çünkü İspan"Rüzgarla Dolu" adlı Yayııjlan / 374 s. ni kurmuş ve 7. yüzyıldan kitabında şiiri için ya'dan kovulan 250.000 ciberi Müslümanların çeşidi d e ğ i l d e , c e m a â t "Cîölgeye Övgü", şöyle diyor: "tki varındaki Yahudi önce bükesimlerini denededikleri Borges'in "Elogio de akıntı arasındadır yük çapta Portekiz, daha bu ülkenin bütünlüğünü la Sombra" adı şiirim. Ne zaman küçük çapta İtalya, Sicilya," temellenen Hıristiyanlık tabanı üzealtında, ilk öyküyü kaleme aldığı 1935 Boğaz'a baksam, kıyıya bağlı bir andal'a Fransa gibi diğer Hıristiyan rinde oluşturmaya başlayılından, 1986'da ölümüne dek yazdığı vurup geri çekilen dalgaların sesini ülkelere gitmişler (bu arada mışlardır. Böyle bir tablobütün öyküleri bir araya getirmeyi duyartm: Daha iplerini çözemedin mi?." önemlice bir bölümü de da Yahudilerin ve Müslüamaçlıyor. Münir Göle'nin dilimize 1964 Tunceli doğumlu olan şair halen Hollanda'ya) ve buralarda manların yeriyoktur. Nitekazandırdığı kitapta, Tomris Uyar'm Almanya'da yaşıyor. Ali Asker Barut'un kim Granada'nın düşmesinden (1491) Hıristiyanlığa geçme tehdidi altında çevirisi "ölüm ve Pusula" ile Fatih kitabında yer alan "Ayncabklı Şairin hemen sonra sürgün kararnamesi çı kalanların ve buna razı olmayanların Özgüven'in çevirisi "Yolları Çatallanan Portresi" başlıklı şiiri şöyle: bir bölümü, çeşitli duraklardan sonra kartılmıştır. Bahçe"nin "Kurgular" ve "AlePe ait Ardına kadar / sımsıkı kapalı şu pencere Yahudiler diasporada, hangi ülkede Osmanlı ülkesine ulaşmışlardır. Aslmöyküleriyle "Kum Kitabı" ve "Brodie / bir yüz gizliyor arkasına / da 1492 sürgününden sonra doğrudan olurlarsa olsunlar, antik uygarlığın uluRaporu" dışıdaki tüm öyküler yer durgun düşünceli / lamba / gece sallık üzerine değil de, cemaat üzerine Osmanlı ülkesine gelen Yahudiler, koahyor. öykülerinde basit boyunca hiç sönmedi / bütün vulan Yahudilerin küçük bir bölümütemellenen yapısını surdurmuşlerdir. görünümlerden daha gerçek bir şeyi boşluklarda tınlayan / büyük bir akarsu nü oluşturmaktadır. Oysa lspanya'da oluşmakta olan devlet açığa çikartmayı amaçlayan Borges, tüm olarak / düşlüyor kendisini" Barut'un ulusal olma yolundadır ve antik cemaTürkiye Yahudileri, tıpkı yüzyıllar yeryüzünün yalnızca simgeler oyunu kitabında 6 ana başlık altında topladığı atleri tasfiye etmek zorundadır. ö t e boyunca bizim tarihimizi yaratmış diolduğunu yansıtıyor. şiirleri yer alıyor. yandan Akdeniz'in diğer ucundaki Osğer tüm halklar gibi, bu ülkenin asli unmanlı împaratorluğu antik tarzda örsurlarından biridirler, hatta bir kısmı Türkİye'nin Devlet Yaşamında Yahudiler / Çetin Yetkin, / Afa Yayınları, lst.1992 / 50.000 TL. S A Y F A 4 CUMHURİYETKİTAP SAYI 109