Katalog

Beyaz Balina "Aydın" ın Gerze'deki öyküsü üstüne Masallar ve balinalar Amerikalı yazar Herman Melvüle "Moby Dick"te balinalar üstüne değişik kaynaklara dayanarak verdiği bilgiler birbiriyle o kadar benzeşiyor ki, Gerzeli beyaz balinamız üstüne anlatılan öykülerin masallara olan ihtiyacımızdan mı kaynaklandığını ister istemez düşündürüyor. nebilecek yapıtında, ayrıntılı bilgiler verir, kıyaslamalar yapar. Melville romanın bir yerinde de Balinalarla ilgili tarihi bilgiler aktarır. Mitolojik kaynaklara dayanan sözkonusu satırlar oldukça ilginçtir. Benzerlikler, ortak bir insanlık durumunu ortaya koyarlar açıkça. Ne ilgisi var diyebilirsiniz ama, masalların.efsanelerin insanoğlu'na neden gerekli olduğunu bir kez daha anlarız bu satırlarda. Melville, romanının "Balina Avının Şanı Şerefi" başjıklı bölüfnünde Herakles, Üçüz Hint tanrısınıdan biri olan Belali Vişnu ve Yunus Peygamber'den bahseder. Grek boylarının ve özellikle Dor'ların kahramanlık görüs, ve anlayışlarını kişı liğinde toplayan mitoloji kahramanı roya Sav?şı Homeros'a göre Herakles'i onceleri bir balina yutmuş güzel Helena yüzünden çıkmışve sonra kusup çıkarmıştır. lslam inan tı. Turk Tarih kurumu'nca dört cına göre Yunus Peygamber'i bir balık ayda bir çıkarılan "Belleten"de yutmuş, Yunus' "Allah'ı ululayanlarise savaşın uskumru ve orkinos dan" biri olduğu için, Allah taraf ından avı yüzünden çıktığı yazdmıştf? Melih balığın karnından çıkarılmış, çorak bir Cevdet Anday "Çerçeve" dergisine yere bırakılmıştır. Yahudilerin kutsal yazdığı bir yazıda bu olayı konu edinkitabına göre (Ahd i Atik) Ninova miş satırlarını şöyle noktalamıştı: "Ey kenti halkını yola getirmek için peytarih ve ey şiir! Güzel Helena nerde, gamber olarak gönderilen Yunus, Tanuskumru ve orkinos nerde! Bir şey rı'dan korkmuş ve bir gemiye binerek değil, güzcl bir masaldan yoksun kalıykaçmak istemiştir. Yolda fırtına çıkınoruzdemektir." ca, yolcular, Tanrının kızgınlığı olarak Masal, öykü, efsane arılamına gelen niteledikleri fırtınayı dindirmek için "Mythos"lara olan inanç binlerce yıldır Yunus'u denize atmışlar, deniz hemen sarsılmadi hiç. Aksine yeni yeni mitos yatışmış; ne var ki Yunus'u da bir balık larüretildi. yutmuş (Yunus balığı adını oradan alMina Urgan, Sabahattin Eyuboğlu mıştır). Yunus, balığın karnında Tanile birlikte çevirisin yaptığı "Moby rıya dua edince, tanrı onu bağışlamış Dick" romanın "önsöz"ünde beyaz ve balığı kusturarak onu yeniden Ninobalina Moby Dick'in çağımıza yeni bir va'ya göndermiş. Herman Melvdle'e "Mythos" kattığını yazar. Moby Dick göre Herakles ve Yunus Peygamber'i kimine göre doğanın yaban güçlerinin yutan Balina'ydı. Çünkü bir insan anbir simgesidir; kimine göre kaderdir; cak bir balınanın karnına sığabilirdi. Tanrıdır ya da evrenin çözülmez giziHintlilerin kutsal kitabında anlatılan dir. Leon Howard'a bakılırsa "çağımıBelali Vişnu ise tanrılar tanrısı Brahzın aydınlan en çok neden korkuyorlarma'nın dünyayı yeniden yaratmaya sa, onu görmüşlerdir Moby Dick'te." karar vermesiyle dünyaya Balina kıAmerikalı yazar Herman Melville'in, lığındagelmişti. ilk olarak İngiltere'de 1851 yıünda yayHerakles kahraman olmayı kendi ımlanan romaYıı Moby Dick, "Pequod seçmemiştir, tanrı vergisidir onun kahadlı bir balina gemisinin son yolculuğuramanlığı ve kendisi bundan zevk alnu, balinaların nasıl avlandıklarını, maz. Yunus da öyle, Vişnu da. geminin sonunda nasıl battığını anlaO çağlarda insanlar, doğaya tan, ilk bakışta serüven romanı denebilbugünkü kadar egemen değildiler. Bu ecekbiryapıttır." nedenle Balina bir canavardır. Güçlüdür, devasa boyutları insana korMina Urgan'a göre, Moby Dick gerçekçi bir romandır, ama aynı zamanda ku verir. Bu 185O'lı yıllarda da böylebir tragedyadır. Melvüle bir zamanlar dir. Melville de canavar olarak söz eder tayfalık yaptığı, balina avına katıldığı balinalardan. Gelin şimdi çok gerilere için zengin deneyimlerine dayanarak değil, iki ay oncesine dönelim. Karadeoluşturmuşur Moby Dick'i. Yazar. niz sahillerine neredeyse yerleşen beyneredeyse bir balina ansiklopedisi deaz balinamız "Aydın" (Bu ona Gerzelil T erin taktığı isim) bugün tüm ülkenin sevgilisi neredeyse. Gerze Belediyesi'nin görevlendirdiği iki bakıcısı var. tskelede ürküp kaçmasın diye çıt çıkmıyor. Hatta Belediye Başkanı daha da ileri giderek onu evlendirmeyi düşünüyor. Halk arasında onun uğur olduğu görüşü yaygın. Ortadan kaybolduğu zamanlarda bir Yunusla arkadaşlık ettiği söylentileri var. Balina yakuıda Gerze'nin amblemine girecek. Adının "Aydın" oylarak konması ise beyazlığından olsa gerek. Gerze'de beyaz balina ile ilgili olarak çıkan öyküleri basından takip ettiyseniz, yalanlarla süslenenen bu anlatıların "masallar"a olan ihtiyacımızdan kaynaklandığını söylemek sanırız yanlış olmaz. Geçmiş dönemlerin bu "canavar" varlığının bugünkü sevimliliğine gelince; eskiden birer "korku cehennemi' olan mekânlardan tutun, vahşi canlı varlıklara kadar her şey bir turizmin hizmetinde değil mi bugün? Moby Dick/Çcvirenler: Sabahattin Fyuboğlıı Mina Urgan/CemYayınevı/562 • /30 000IX. , CUMHURİYETKİTAPSAy/109 S A YF A 2