Katalog

Lucien Febvre'ün akıl hocası Avusturyalı Yahudi Bayan Lucie Varga'nın trajik öyküsü Annales'in antrenörü 1928 43 ydları arasında giderek bir "okul"a dönüşen Annales dergisinin kurucu babaları Marc Bloch ve Lucien Febvre arasındaki mektuplaşmayı inceleyen Peter Schöttler ilginç sonuçlara vardı. DERLEYEN MLI MVUAL ki dünya savaşı arasında Fransiz Alman aydınları arasındaki ilişkileri araştıran genç Peter Schöttler, 192843 ydları arasında, giderek bir "okul"a dönüşen Annales dergisinin kurucu babaları Marc Bloch ve Lucien Febvre arasındaki hayli kabarık mektuplaşmayı inceledi. Bilindiği gibi Annales, "tarih yazma"nın tarzını değiştirmekle tanınıyor. İki aydın sık sık aralarında yazışıyor, tanıdıklarından ve gezilerinden sık sık söz ediyor, çalışmalannı ve tasarılarını konuşuyor ve yaşamlarını ciddi biçimde ele alıyorlardı. Sık sık da karşı karşıya geliyorlardı. " Aralıksız, yeniden kurulması gereken ikili birortaklık'tı bu. Ancak 1934 mart tarihli bir mektup, okuru şaşırtıyor. College de France'ta hoca olan Febvre, kendisinden 8 yaş büyük ve o günlerde Strasbourg'da bulunan Bloch'a şöyle yazıyor: "Sizi temin ediyorum. Halen XVI. yüzyıl dinleri üzerinde çalışıyorum. Kendime bir çalıştıncı, daha doğrusu hanım çalıştıncı seçtim. Dopsch'un öğrencisi, Avusturyalı bir kadının kişiliğinde... Madam Varga Borkenau haftada üç sabah benimle çalışmaya geliyor." Bu bilgince karşılıklı alışverişe bir yardımcının girmesi, hiç de önemsiz değildi. Hele aralarındaki yaş farkı (kadın 29, yazar 54 yaşındaydı), Varga'nın tanınmamış, yazarın ise ünlü biri olduğu göz önüne alınırsa. Ve Varga'nın yazılarını Annales'teyayımlamayadabaşlayınca... (burada yazan ilk kadındı ve uzun zaman da öyle kalacaktı). Ancak üç yıl sonra, 1937 ilkbaharında," Almanya" özel sayısının yayımlanmasından kısa bir süre önce, ki bu yazı.da Lucie Varga'nın "olağanüstü yazısı" da yer alacaktı (NasyonelSosyalizmin Doğuşu), Lucien Febvre ve Lucie Varga arasındaki kopma gerçekleşecekti. Ve bukadın kayboluverdi. Niçin? Schöttler bu kayboluşu soruşturdu. Hayatta olanlarla. Febvre'nin çocuklarıile... Özellikle de !925'te doğan Lucie ve Josef Varga'nın kızları, halen Budapeşte'de doktor olan Berta'yı dinledi. Berta, o garip yenilgiden sonra annesinin 1941 'de ölümüne kadar garip terk edilmişliğini anlattı. Schöttler'in giderek artan merakı, onu daha çok dürttü. Araştırmasmın sonucu olan kitap, iki bölümden oluşuyor: Lucie Varga'nın entelektüel düzeyde bir biyografisi, bir de genç kadının yeteneğinin kanıtları olan "seçme parçalar." Çalışma bir portreden çok, Orta Avrupa aydınlarının hayat çizgilerinin örneğini vurguluyor. Rosa Stern olarak dünyaya gelen genç kız, Macar asıllı bir Yahudi ailesindendi, ancak Avusturya kültürü tarafından asimile edilmişti. Babası yoktu. Annesi feminist ve kültürlü bir kadmdı. Lucie iyi bir kız kolejinde parlak I " M Kent Planlaması Konuşmaları / Ühan Tekeli/TMMOB Mimarlar Odası Yayınları ODTÜ öğretim üyelerinden Prof. Dr. îlhan Tekeli, son yıllarda değişik mesleki etkinlikler kapsammda yaptığı konuşmalardan oluşan kitabutda, kent planlaması konusunda uygulanmakta olan yaklaşımın başarısızhğına karşı gelişttrilebilecek yeni seçeneklere dikkat çekmeyi amaçlıyor. Prof. Dr. Tekeli iki ana özellikle bir araya getirdiği yazıları için şöyle diyor: "Yazıların genellikle kuramsal nitelikte olmasına karşın Türkiye'de karşılaştığımız sorunlar için yine Türkiye'deki planlama ve meslek çevrelerinde yapılan konuşmalardan esinlenerek bazan da onlara tepki duyarak yazılmıs, olmalarıdır. (...) Yazıların ikinci özelliği ise, zaman zaman oldukça iyimser olmasıdır. Yazıların bir kısmı ülkenin gerçekleriyle sık sıkıya ilişkili olmasına karşın, önemli bir kısmı da ülkenin kurumsal yapısında köktenci yeniden düzenlemeler önermektedir." bir eğitimden son/;. * ra Viyana Üniversitesi'nde Alfons Dopsch'un öğrencileri arasına katıldı. Bloch, hocanın Annales'a katkı ve desteği kadar aslında NasyonalSosyalizm karşısındaki kararsız direncinden dola yı kendisini takdir ediyordu. Bloch'un acımasızca eleştirdiği "Karanhk Ortaçağ" başlıklı teziyle doktor unvanı alan Lucie, 1924'te Varga ile evlendi, 1932'de boşanıp, 1933'te ünlü Marksist düşünür Franz BorkenauPollak'la yeniden evlendi. Nazitehdidikarşısında karıkoca Paris'e sığındılar ve Dopsch sayesinde Annales çevresinde kolayca kabul edildiler. Febvre, Franz'ın Tanıstıklarında Lucie Varga 29. Lucien Febvre ise 54 yasındaydı. birçok yazısını yayımladı, daha sonra onun dogmatik dü mesi, yazı müdürleri tarafından reddeşünceleri karşısında araya mesafe koy dilince, sürtüşme ve çatışmalar, Alman du. L. F. Alman tarihine olan merakı ve işgaliyledoruğuna erecekti. Lucie'nin iki dil bügisinden giderek daLucie cephesinde ise durum daha ha çok yararlandı, osnra da yanına yar başka gelişti. Febvre'yi yitirmekle her dımcı aldı. Franz'ın bitmeyen yolcu şeyini yitirmişti. Üstelik işgalden sonra lukları nedeniyle, evli çift arasındaki hayat sığınmacılar, özellikle de Yahubağ giderek gevşerken, Lucie giderek diler için çok çetinleşmişti. Bir resmi Febvre'e bağlandı, o zamanlar bilginle nikâhla Madam Robert Morin oldu. rin yaptığı gibi büyük tatil konakların Bu onun dördüncü kimliğiydi. Çok çeda sadık ve samimi yakını oldu, onu bir şitli işlerde, fabrikalarda bile çalıştı. üstat gibi desteklemekten de öte, kısaca Ancak Catharesler üzerine çalışmalarısevdi. Ancak bu her şeyin karşı olduğu nı da sürdürdü. 1940'ta Toulouse'da bir aşktı. L. F.'nin karısı Suzanne, hır bir kasabaya yerleşti. Öteden beri dia çın ve titiz meslektaşı, karanlık kişilikli bet olduğundan, vazgeçilmez ilacı in Bloch, heyecanlara düşman bilim ada sülini bile sağlayamıyordu. mı Febvre'in kendisi de duygulu biriyLucie Varga, Toulouse Hastanesi'ne di, ama kesin bir kahraman sayılamaz yattığında, vakit çok geçti. 26 Nisan dı. Hele o dönemde bir College de 1941 'de burada, 36 yaşında öldü. France profesörü için aşk tutkusu çok Febvre yine de onu unutmadı ve uygunsuzdu. Bu nedenle son, kaçınıl 1942'de "yıllardır hazırladığı büyük kimaz hale geldi. Febvre pes edip, 1937 tap"tan söz ettikten sonra, 1950'de de yazında Amerika'ya uzun bir geziye "NasyonalSosyalizm üzerine kaleme çıktı. aldığı olağanüstü yazı"yı andı. Ancak uzun zaman başından aynldıFebvre'den sonrakiler bunu bile yapğı Annales, bir daha asla toparlanama madılar. yacaktı ve Bloch'la ilişkisi de eskisi gibi Ve Varga unutuldu. olmayacaktı. Derginin Almanya özel Araştırmayı gerçekleştiren Peter sayısında fazla "antifaşist" görülen ha Schöttler'in bu çok güzel ve çok yönlü vasını dengelemek için yayıncı Armand kitabı, bir yaşamın romantnı, sıkıntılar Colinin Nazi yanlısı bir yazara y& ver içindeki birini başarıyla aktarıyor. D S A Y F A 13 CUMHURİYET K İ T A P SAYI 104