Katalog

Tarihteki ilk Kürt gazetesi yeniden yayımlandı Mısır'da çıkmıştı 1898 yılında Miktat Bedirhan tarafından Mısır'da yayımlanmaya başlayan "Kürdistan" adlı gazetenin bugüne ulaşan 26 sayısı yazar Mehmet Emin Bozarslan tarafından Arap harflerinden Latin harflerine çevrilerek, yeniden yayımlandı. bazı Kürt aydınlarının ve din adamlarının elinde bulunabilen ve henüz basılmamış olan bu destan, "Kürdistan" gazetesinde tefrika edilerek yaygınlaştırılmış ve gazetenin ikinci sayısından başlayarak hemen her sayıda bir bölümü yayımlanmıştır. Kürt tarihine ilişkin bazı bölümler de içeren gazetede, Kürt halkmın bilinçlendirilmesine ve ulusal kimliğini kazanıp korumasma da büyük önem verilmiş ve o konuda birçok yazı yazdmıştır. Ayrıca birçok sayısında Kürtleri okul yaptırmaya, çocııklarını okutmaya, gençlerini okutmak için büyük kentlere göndermeye özendiren yazılar da yer almıştır. İkinci Abdülhamid'e yöneltilen bazı açık mektupların da yer aldığı gazetede, özellikle Abdurrahman Bedirhan'ın İsviçre'ye taşıyıp yönetmeye başladığı altıncı sayıdan itibaren, Kürtleri Abdülhamit rejimine karşı birlik olmaya ve mücadele etmeye çağıran Kürtçe ve Türkçe yazılara da epey yer verilmişfir. O yıllarda Kürtlerle Ermeniler arasmda bazı çatışmalar çıktığı için o konuda da gazetede birçok yazı yayımlanmış ve Kürtlerle Ermenilere seslenilerek çatışmalara son vermeleri, birlik olup Abdülhamit rejimine karşı ortak mücadele etmeleri istenmiş, söz konusu çatışmalann Abdülhamit yönetimince "böl ve yönet" ilkesine uygun olarak tezgâhlandığı belirtilmiş, ayrıca Kürdistan'ı işgal etmeyi amaçlayan Rusya'nın da, planını uygulamasına olanak verecek ortamın oluşmasını sağlamak için o çatışmaları körüklediği vıırgulanmıştır.îşinbirbaşkadginçyönü, Fransa tarafındar; desteklenen Cizvit papazlarının da o dönemde Kürdistan'da faaliyet göstermeleri ve Kürtlerle Ermeniler arasındaki çatışmaları lflşkırtmalandır. Mithat Paşa'nın mücadelesi ve Abdülhamit tarafından görevden uzaklaştırılıp idam cezasına çarptırdması, sonra da Taif e sürülüp orada idam ettirilmesi konusunda da Kürtçe bir dizi yazının yer aldığı "Kürdistan" gazetesinde ayrıca Amertkaİspanya savaşı, MısırSudan savaşı, JaponÇin savaşı, Girit sorunu gibi o dönemin güncel olaylarına ilişkin haber ve yazılara da yer verilmiştir. Gazetenin günümüze ulaşabilen sayılarının sonuncusu olan 31. sayıda da o dönemde Avrupa'da Abdülhamit yönetimine karşı mücadele eden Osmanlı özgürlükçülerinin Paris'te topladıkları kongre konusunda Kürtçe ve Türkçe T V V Z B Y Al STOCKHOLM AU A D f arihteki ilk Kürt gazetesi olan ve "Kürdistan" adını taşıyan gazete, Arap harflerinden Latin harflerine çevrilip yeniden yayımlandı. İlk sayısı 22 Nisan 1898 tarihinde Mısır'da yayımlanan gazetenin kurucusu, Miktat Mithat Bedirhan'dı. 15 günlük ularak yayımlanmaya başlayan gazetenin Osmanlı İmparatorluğu'nun sınırları içine sokul ması, İkinci Abdülhamit yönetimi tarafından yasaklanmıştı. Âyrıca, gazetenin yayınının durdurulması için hem kurucusuna ve hem de Mısır yöneticilerıne Abdülhamit taraiından baskı yapılnuştı. O baskının sonucu ularak Miktat Mithat Bedirhan gazeteyi kardeşi Abdurrahman Bedirhan'a bırakıp İstanbul'a dönmek zorundakalmıştı. Abdurrahman .Bedirhan ise Abdülhamit yönetiminin baskılarından kurtulmak için gazeteyi İsviçre'nin Cenevrc kentine taşımış ve yay ınını orada sürdürmüştü. Daha sonra tngiltere, yine Mısır ve yine İsviçre'de yayınını aralıklarla 1902 yılına dek sürdürmüş olan "Kürdistan" gazetesinin ilk üç sayısı yalnız Kürtçe olarak yaytmlandı; sonraki sayılarında Türkçe (Osmanlıca) yazı vehaberleredeyer verildi. Arap harfleriyle basdmış olan "Kürdistan" gazetesinin günümüze ulaşan 26 sayısı, halen İsveç'te yaşayan Kürt yazar Mehmet Emin Bozarslan tarafından Arap harflerinden Latin harflerine çevrilip yeniden yayımlandı. Bu konuda Bozarslan'la yaptığımız kısa söyleşiyi sunuyoruz. Yeniden yayımladığınız "Kürdistan" gazetesinin içeriğini kısaca anlatır mısınız? BOZARSLAN "Kürdistan" gazetesinin içeriği çeşitli konulardan oluşmuştur. Bunlarm basında, ünlü Kürt destanı " M e m u Zîn" gelmektedir. O zamana dek el yazması olarak sadece 12 "Kürdistan" gazeteslnln İlk sayısının bastığı ve gazetenin kurucusu Miktat Bedirhan iki uzun habeıyazı yayımlanmıştır. Prens Sabahatün'in başkanlığında yapılan ve 4 Şubat 1902 tarihinde çalışmalarına başlayan vc "Kürdistan" gazetesinde "Ahrarı Osmaniye Kongresi" (Osmanlı Özgürlükçüleri Kongresi) başlığıyla yer alan kongreye İttihat ve Terakkînin liderlerinden Ahmet Rıza ile Dr. Nâzım gibi ^ahsiyetlerin yanı sıra "Kürdistan" gazetesinin sahibi Abdurrahman Bedirhan ile bazı Ermeni ve Rum temsilcileri de katılmışlardır. Bu anlattıklarınızdan, "Kürdistan" gazetesinin dilinin Kürtçe ve Türkçe olduğu anlaşılıyor. BOZARSLAN Gazetenin ilk üç sayısı yalnız Kürtçe olarak yayımlanmış, daha sonra sayfalarında Türkçe yazı ve haberlere de yer verilmiştir. O arada 8,9,11,15 ve 16. sayılar yine sadece Kürtçe olarak yayımlanmış, diğer sayılar ise Kürtçe ve Türkçe çıkmıştır. Gazetenin kaç sayısı bugüne ulaşabildi? BOZARSLAN Gazetenin yalnızca 26 sayısı günümüze ulaşabilmiştir. Bunları içeren bir koleksiyon, Almanya'da bir devlet kütüphanesindedir. Sözkonusu koleksiyondaki saydarın sonuncusu, 31. sayıdır. Ancak 10,12,17, 18 ve 19. saydar eksdctir, koleksiyonda yoktur. Gazetenin 14 Nisan 1902 tarihini taşıyan 31. sayıdan sonra yayınını sürdürüp sürdürmediği konusunda da elimizde bir bdgi yoktur. Bu gazetc üzerine nasıl bir yöntemleçalıştınız? BOZARSLAN "Kürdistan" gazetesi Arap harfleriyle basdmıştır. Ben, sözünü ettiğim koleksiyondaki her 26 sayının mikrofümlerini aldırttım ve kâ TP^ ğıda geçirtip hepsini Arap harflerinden Latin harflerine çevirdim. Ayrıca gazetede yayımlanan Türkçe yazı ve haberler "Osmanlıca" denden o zamanki Türkçeyle kaleme alındığı ve bugünkü okuyucularca anlaşılmaları olanaksız olduğu için, o yazı ve haberlerin tümünü bugünkü Türkçeye çevirdim. Kürtçe ve Türkçe yazı ve haberlerde açıklanmasını gerekli gördüğüm sözcükler, deyimler, tarihler ve olaylar için de toplam üç binden fazla dipnot yazdım. Bir de, gazeteyi tüm yörderiyle tanıtmak ve o günkü durumla ilgili bazı kosa bilgder vermek amacıyla 49 sayfaIdc ayrıntdı bir Kürtçe sunuş yazısı yazdım ve bu yazıyı Türkçeye de çevirdim, her ikisini de art arda gazetenin yeni baskısının birinci cddinin başında yayımladım. Gazetenin orijinal saydarı üzerine araştırma yapmak isteyen araştırmacılara bu olanağı vermek amacıyla, Arap harfleriyle olan orijinal sayılarını da birer belge olarak kendi çevirilerimin yanında bastım. Bütün çalışmalar tamamlanddctan sonra, "Kürdistan" gazetesini iki cilt halinde yeniden yayımladım. O CUMHURlYETKlTAPS,*y/T04 S A Y F A