Katalog

Bertolt Brecht ve Norveçliyazar Nordahl Grieg e göre 'Komün Günleri 9 9 Brecht'in "Komün Günleri" adlı yapıtı Türkiye'de 80'lerden önce oynanmış, üzerine yazılar yazılmıştı. Brecht bu oyunun ana düşüncesini Norveçli yazar Nordahl Grieg'in "Çöküş" adlı oyunundan almış. Genelde aynı ideolojiyi paylaşan bu iki yazarın, aynı olay örgüsünden yola çıkarak taban tabana zıt sonuçlara varması doğrusu çok ilginç. Brecht: Devrim icin siddet zorunludur Grieg: Terör ve şiddet yozlaştırır N M. HAIİM SPATAR orveçliozan, romancı veoyunyazarı Nordahl Grieg, yapıtları Türkçeye çevrilmemiş, iilkemizde hiç tanınmayan bir yazar. Adına yalnızca iki ansiklopedimizde, kısa maddeler biçiminde rastlanıyor. Buna karşılık Bertolt Brecht, çpğu yapıtları Türkçeye çevrilmiş, hakkında kitaplar, incelemeler yazılmış, yazarlığının yanı sıra politik kişiliği ve ideolojik tutumuyla ülkemizde çok konuşulmuş, çok tanınmış bir yazar. Brecht'in Tage der Commune (194849; Komün Günleri) adlı yapıtı Türkiye'de 80'lerden önce oynanmış, üzerine yazılar yazılmıştı. Brecht Komün Günleri'nin ana düşüncesini Nordahl Grieg'in Nederlaget* (1937; Çöküş) adlı oyunundan almış; bunu da Tage der Commune'nin başlık sayfasında şu biçimde belirtmiş: "Geschrieben nach der Lektüre von Nordahl Cîriegs 'Die Niederlage' " ("Nordahl Grieg'in 'Die Niederlage'si okunduktan sonra yazıl dı. ) Aynı dönemde yaşayan, genelinde aynı ideolojiyi paylaşan, aynı politik çevre içinde yer alan, benzer seçeneklerle karşı karşıya kalan, büyük ölçüde yöndeş iki yazarın, aynı olay örgüsünden yola çıkarak farklı, hatta taban tabana zıt sonuçlara varmış olmaları olgusu, her iki yapıtı da içinde yaşadığımız yeniden değerlendirmedönemindeayrıca ilginç kılıyor. Tam adıyla Johan Nordahl Brun Grieg, 1 Kasım 1902de Norveç'in Bergen liman kentinde doğdu. Besteci Grieg'in de akrabası olan Nordahl, on sekizindeykendenizegönulverdivegemiciolarakbirçok ülkeyi dolaştı. Kristiania'daki (bugün Oslo) Kral Frederik Üniversitesi'nde ve 1 yıl da Oxford'da edebiyat ve filoloji eğitimi gördü. Çin'de patlak veren olayları izlemek üzere savaş muhabiri olarak Çin'e gitti. Çin'de gördüklerini Kinesiske dager'de (1927; Çin Günleri) anlattı. Çin'deki izlenimleriyle yazdığı Barabbas (1927) adlı oyununda devrimci şiddetin • yarar sağlayıp sağlamayacağını tartışır. 193234 arasında Moskova'da kalan Nordahl Grieg, bu dönemde Marksist ideolojiyi benimsedi. Rusya'daki izlenimlerini Ung ma verden ennu voere (1935; Dünya Genç Kalmalı) adlı kitabında topladı. 1937'de de İç Savaşı izlemek üzere muhabir olarak lspanya'ya gitti. Naziler 1940'ta Norveç'i işgal edince İngiltere'ye geçti. İngiltere ve Izlanda'dan radyo yayınları, haber spikerliği ve röportajlarla özgür Norveç halkının sesini duyurdu, yurtseverlik şiirleriyle direnme gücünü canlı tuttu. Savaşa havacı olarak fiilen katıldı ve 2 Aralık 1943'te uçağı Berlin'e yapılan bir saldırı sırasında kayboldu. Bertolt Brecht'in serüveni değişik oldu. Ünlü Reichstag yangınının hemen ertesi günü 28 Şubat 1953'te Almanya'dan kaçtı. Böylece Nazilerce başlatılan yoğun baskı kampanyası sırasında tutuklanmaktan, hatta öldürülmekten kıl payı kıırtuldu. Çeşitli ülkelerde politik sürgün olarak kaldıktan sonra ABD'de Santa Monica'ya yerleşerek Soğıık Savaş dönemine kadar orada yaşadı. İspanya'da İç Savaş'ın tüm şiddetiyle sürdüğü, insanhğın hızla II. Dünya Savaşı'na sürüklenmekte olduğu 1937 yılında Brecht bir süre Danimarka'da kalmıştı. Orada Nordahl Grieg'in o sırada yayımlanan ve sahnelenen Nederlaget (1937, Çöküş) adlıoyunuylakarşüaştı. Brecht bu oyunla 10 yıl sonra bir kez daha Norveçli yazar Nordahl Crleg kalarak İsviçre'ye gitti. Orada hiçbir zaman kendisine verilmeyecek olan Batı Almanya'ya giriş vizesinin çıkmasını beklemeye başladı. Nederlaget bu sırada Die Niederlage başlığı ile Almanca olarak yayımlanmıştı. Brecht yapıtı bu Almanca çevirisinden okudu. Nordahl Grieg öleli çok olmuştu. Brecht, Tage derCommune'yi, kimseden izin almasına gerek kalmadan ve hiç kimsenin itirazıyla karşılaşmadan bu yapıttan yararlanarak yazdı. Brecht ve Grieg üzerine incelemeler yayımlayan Norveçli yazar Jens Bjorneboe'ya** göre Brecht'in Tage der Comrhune'si okuduktan sonra akılda kalan şeylerden çok daha fazlasını içermektedir. Brecht, oyunun ana düşüncesini, büyük ölçüde kurgusunu, birçok sahne ayrımını oyununa olduğu gibi almıştır. Yazara göre Brecht, Grieg'in oyunundaki teknik yetersizlikleri, kusurları arındırmış, tiyatro açısmdan daha oturmuş ve daha ustaca bir yapıt gerçekleştirmiştir. Buna karşılık.gerçeklerden uzaklaşmıştır. Grieg'in oyunu gerçeklere daha uygundur. Brecht Komün'ün başarısızlığını Komüncülerin aşırı dürüst ve yumuşak davranmalanna bağlarken, Grieg terör ve şiddetin yozlaştırıcı sonuçlarına işaret eder; bu denli yüksek olaylara gölge düşüren insan zaaflarına dikkat etmeye çalışır. Grieg, Devrim'in kendi çocuklarını yemekle kalmayıp, kendi kendini de yiyip bitirdiğini söyler. Brecht, devrimin başansı için şiddetin zorunlu olduğunu söylerken, Grieg şiddetin yozlaştırıcı olduğu, çıkar bir yol oluşturmadığı üzerinde durıır. Yeni dünyanın düşünsel temellerinin yeniden ele alındığı önemli bir muhasebe dönemini yaşadığımız şu sırada, keşke birileri çıksa da birbiriylc karşılaştırabileceğimiz, tartışabileceğimiz şekilde Nederlaget ya da Die Niederlage ile Tage der Commune'yi çevırse. * Bu oyun Fransa'da La Defaite (1937). Innıltcrc'de Defeat (1944) başlığıyla yayımlandı **JenB)orneboeiçinb«k. AnaBritannica,C.4.s 317. Brecht Komün'ün başarısızlıâını Komüncülerln a$ın dUrüst ve yumusak davranmalanna ^rşüaştı. 1948'deAmeribafllar. l$te bu noktada cneg le ayn düjer. ka dan aynlmak zorunda CUMHURİYET KİTAP SAYI 76 S A Y F A 5