Katalog

Dilin sınırlannda 'deneyselleyen' bir yazar: Ferit Edgü Kuskunun objektifindeki olgular Yeni Ders Notlan / Ferit Edgü / Remzi Kitabevi, İst. Haziran 1991 / 10.000 Tl. 120 s. / CKK Kod No: 097. 619 Binbir Hece / Ferit Edgü / Remzi Kitabevi, İst. Haziran 1991 / 10.000 TL. 136 s. / CKK Kod No: 097. 618 YILDIZ ECEVİT Cîeçen hazir.ın ayı vavımlanan ıki kitabından biri "Ycni Ders Notlan"ıula Ferit Ed gu, yazarlık kariyerinin çıkıs, ııoktasını şöyle vurguluyor: "Yazdıklarımı, yayımlandıklarından itibarerı ıınutmak yolıınu seçtim; önümde engel oluşturmasınlar diye." (s. 9) Ferit Edgü'nün sanat yaşamı, yaratıcılığm sınırlarının zor landığı sürekli bir arayışın öykiisii. Edgiı yıı I iırk yazınının en özgim kalemlerinden biri yapan da ondaki bıı arayış olgusu kuşkusuz. Yapıtlarının diişünsel özünü oluşturan 'karşırlıklar arasındaki devingen bir gitgel', sürekli oluşmakta olan, hiçbir zaman kalıplaşmayacak bir yazınsal kinv liğingostergesi. "Yeni Ders Notları"nda Edgü daha önce "Ders Notlan"nda da olduğu gibi bu 'sürekli oluşumu', yerleşik estetik ve toplumsal ölçütlerle ve kendisiyle yaptığı bir hesaplaşma çerçevesinde okurla paylaşıyor: "Benim yazdıklarımın ana niteliği bir hesaplaşmadır. Toplumla hesaplaşma. Kendi kendimle hesaplaşma. Yazmanın aracıamacı dille hesaplaşma. Ve... bazı yazarlarla hesaplaşma." (s. 44) "Yeni Ders Notlan" aforizma türünün bir örneği. Kısa, özlü ve çarpıcı formüle edilmiş, özellikle karşıtlıklara dayanan ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ » retorik biçim oğe H . . . „ lerinin yoğun olduğu ve kimi kez humor, kimi kez ac.alaymrenklendırdıgı, kımı kez dc mcydan oku yan sinik bir tonun egcmcnliğindeki metinler bunlar. Yazar, polemiğe yatkın kimliğiyle, eroğy tizm ve tanrı kavramlannın da içinde olduğu birçok tabııyu karşısına alıyor. Bu kısacık, şiir diline yakın metinler, zengin bir iç diinya ve kültür birikiminin yansımaları; içerdikleri duygu ve anlam yoğunluğuyla okuru düşünmeye yönlendiriyor; tüm olgulara kuskunun objektifi yöneltilmiş. "Yeni Ders Notlan"nda Ferit Edgü'nün objektifi en fazla estetik so Yenı Ders Notlan aforizma türünün bir örneği. Kısa özlü ve formüle edilmiş, f Y > .. .... * Bu kısacık, şur dılıne yakın metinler, zengin ^i r [r düliya Ve kültür ....... . bırıkımının yansımaları. runlar üzerinde durııyor. Yazma eylemi, yaratıcılık, resim sanatı, dil, Kafka, Beckett, Joyce, Valery, Eco, Pinget, Rene Char, Cîide, Gogol, Barthes, F.dgü'nün konusu estetik olan hesaplaşma ortamının öğeleri arasında. "Yaşam savaşı verir gibi yazmak" (s. 29), "kendi özgürliiğü için yaz(mak)" (s. 44), "geleceği düşuncrek değil, grçmişten kurtulmak ıçin yazmak" (s. 62) "yaşaınsal soıuııunu yazarak <,öznıek", "çaresizlikten vaz( mak)" (s. 70): "Yeni Ders Nolları"nın birçok ye rinde kendini yazmaya yönlcndiren motili böyle .ıçıklıvor Edgü. Tümııylc bircyci bir nedenle yola çıkan yazarın, yaratıcılık süresi içindeki aravıijinda gelip dayandığı nokta da yıne sanatçı bireyin kendisidir, onıın koşulsuz özgürlüğiidür. Somut gerçeği tekc lek yaıisıtmaksızın, rcnkler ya da sözciiklerle oynayarak daha önce varulmayan, yeni, özgün bir doğa yaratmaya çalışan sanatçı tipi, Edgü'nün sanatçı kimliğinin özünü olıışturur. Mimetik sanat anlayışının kesinkes karşısındadır Edgü; konıısal hağlamdaki ayrmtdarın giderek yok olduğu, sııskunluğun, satır aralarındaki boşlukların çoğaldığı, bunları doldurmakla yükümlü seçkin bir okuı kitlesine gereksinim dııyulan, belirsiz, kesin olnıayan bir gerçegin sanat yapıtının gerçeğiyle bütünleştiği ve sanat maJzemesi olarak 'dil'in ön plana çıkarıldıgı bir vaklaşım scrgiler. ünemli olan biçımdır. Edgiı'nün "Berlin Resimleri" adı altında topladığı, modern Avrııpa resmi (Klee) ve Türk hat sanatından izler taşıyan 'im'lerden oluşan resimleri, onun, gerçeği yalnızca biçimde ortaya çıkan, içeriksiz bir sanat ürünü yarat ma arayışındaki duraklarından biridir. Yazın tarihinde, biçimin önem kazandığı roınantik eğilimli akımlarda, biçimde yetkinleşme, bunu yaparken de hiçbir sınır tanımama eğilimi görülür. 19. yüzyıl romantikleri, resim, müzik ve yazını birleştirme çabası içinde, tüm sanat dallarını deneyselleyen komple sanatçılardı. Varolan bütün sınırların bir bileşimde eridiği, gerçeği sonsuzlukta arayan, evrenseli amaçlayan bu akımın, tüm duyuların irrasyonel bir sanat potasında birbirine karıştığı 'Synesthesie' olgusunu görüyoruz Edgü'de: "Bir ressama denizin ne renk olduğunıı sormazdım ki. Olsa olsa dalgaların sesini hetimlemesiniisterdimondan "(s. 16) Sanatlar arasındaki sınırı ortadan kaldırmıştır Edgü. F^rgin İnan'ın resimlerini, Kafka ve Beckett'i iki yazarı örnek gösteVerek açıklar. "BirDOya da LA notasını resmetmeyi bir naturemorte ya da peysage resmetmeye yeğle(diğini)" söyler, "sesi renge dönüştürme(yi, imkânsızıdeneme(yi)" (s. 113) düşler. "Yorumlamıyorum... F'oucault'nun deyişiyle deneyselliyorum." (s. 34) "Yeni Ders Notları" ile birlikte çıkan kitabı "Binbir Hece"de Ferit Edgü 'deneysellemeyi' sürdürür. Doğu'nun düş gücünü yansıtan yazın klasiği "Binbir Gece MasallarTnı Ferit Edgü: "Yazdıklarımı yayımlandıklarından Itlbaren unutmak yolunu seçtlm, onumde engel olu$turmasınlar dlye" anımsatan başlıkta, gizemi ve düşü çağrıştıran 'gece' sözcüğü 'hece'ye dönüşmüştür. Çünkü Edgü için düş gücü ve yaratıcılık, 'yazın'ın aracı olan 'dil' ile eş değerlidir. Ona göre bir yapıtın sanat değeri 'masal'ın öykünün sürükleyici içeriğinde değil, tümcede, sözcükte, giderek 'hece'de, bir bütün olarak 'dil'deortaya çıkmaktadır. Üç bölümden oluşan "Binbir Hece"nin ilk bölümü "Minimal Öyküler" adını taşıyor. Bunlar gerçekten de bir ile on dört satır arasında değişen çok kısa metinler. Bu mini metinlerin bazıları yalnızca öykü iskeletleri içeriyor. "Az sözcükle çok şey anlatmak. Okuru adam yerinekoymak. Ondaki yaratıcı lığa, düş gücüne inanmak" (YDN,s.24): Anlatının en aza indirgendiği bu 'öykü'lerde, okura, onun imgelemlerine gerçekten çok iş düşmekte. "Minimal Oyküler"in bir kısmında, çarpıcı/zeki sözcük oyunlarının yoğun olduğu aforizma yapısı belirgin. Kitabın, "Beckett'in Ardından I Iecelemeler" başlığını taşıyan üçüncü bölümünde Ferit Edgü'nün ritmik düzyazısını şiir dilinden ayırt etmek olanaksız. 1 Iecelerle, giderek harflerle oynuyor Edgü burada; belki de onları 'im'leştirmeye çalışıyor; dilin yapı taşlarıyla deneyselliyor. "Binbir Hece"nin ikinci bölümündeki metinlerde Edgü, bu kez bir başka özelliğini biçim arayışına CUMHURİYET KllAPSAYI 7« S AY F A 10