Katalog

Yapıtlarıyla önemli bir boşlugu dolduran Hançerlioğlu'nun ardından Bir bilgi tutkunuydu 9 Temmuzda yitirdiğimiz Orhan Hançerlioğlu, 1950'lerin başarılı romancısı olmakla yetinmemiş, düşünce ürünü yapıtlarıyla kültürümüzün mutfağında yer almış bir kişiydi. Arkadaşımız Alpay Kabacalı'nın Hançerlioğlu'yla 1988 Aralık'ında yaptığı bir söyleşiyi sufnuyoruz. ALPAYKABACALI 9 Tvmınuzda yıtirdiğimtz Orhan Hançerlioğlu, 1950'lerın ba^anlı bir romancnı olmakla yetinmemiş, yoğun çalıpnalann urunu olan ve ülkemiz yönünden önemli bir boşlttğu dolduran dusunce alanındakıyapıtlarıyla da kültürumüze emeğı geçmış kışilerdcndi. Aymzamanda, benimyönumden, Cumhuriyct'teseksen dort hafta hoyunca yaytmlanan, sonradan Kükürümüzde Insan Adalan genel başlığınt verdığım portreröportajlart yaparken tamdıklarımın en ilginçlerindendi. Telefon edip görüşmek ıstedtğimi söyledim. Elındcn bu âdet oldu, büyük yaşa gelinceye kadar da kavramgeldığınce basınla goru^me yapmaktan kaçınıyordu, hatları durmadan not eıtim. Bu detterler ıki yüzü aştı. ta çoğu kez telefonunu fişten çekiyordu, yoğun çalışma Çevreden arkadaşjarım, "Yahu bunları yayımlasan lar içindeydı. Ama benımle gorltşecekti. Evinın adresım çokiyiolur/'dediler. ~ Sonrakiçalışmalarınızakaynakoldu. verdi. Kolay bulamayacağınn anlayınca, "Mason Dernegı'nde bulu^alım,"dedt. "Orayı kolayca bulursunuz. Evet. Ondan sonra dedilerki, "Sen bunlarla çok Ben masonlann haşkanıyım." iyi bir sözlük yapabilirsin." İşte Felsefe AnsiklopediVM8 Araliğının yağmurlu bir gunünde Mtison Derne si buradan kaynaklandı. Yaptığım iş ^udur: Sözgeliği'nin kaptstnı çaldım. Duvartnda benim gibi "barimi Realizm, Naturalizm, Romantizm... Bunları önce cı'lcre çarptct gelen koskocaman bir "remzî" tablonun Türkçeleştirmek ve yeniden bir alfabetık sıraya sokyer aldığı gıriş katında karsdantp asansorle bırıcikata çı mak gerekiyordu. Bu büyük işti. Sabırla bunu yapkanldım. Grand Commandeur (Maşrıkı Azam) ve tım. Sonra iş şuna kaldı. Diyelim ki Realizm. G har}} derecenın başkam, yani en yüksek düzeyde mason l inde Gerçekçilik. Bakıyorum kaç kitap var? Diyelim olan Orhan Hançerlioğlu ıle ilk (veson) kcz orada karşı • yüz yirmi. Kütüphaneden indiriyorum o yüz yirmi laştım. Yukarı kat onarıldığt ıçın odasına çıkamayacag'ı kitabı, hepsini yeniden inceliyorum. Benim yaptımızı, burada konuşmak durumunda olduğumuzu süyle ğım, bunların arasında bir sentez kurmak ve 20. yüzdi ve beni bir masa, iki üç sandalye, bir sehpamn yer al yıl düşüncesine uygun olarak bunları en anlaşılır şedığı kuçuk bir odaya buyur etti. kilde açıklamak. Bende bir eski deyimle söyleyeyimBu kuçuk odadan yukarı kata çıkan bir merdiven dık sarahat hastalığı vardır, vuzuh hastalığı. Yani çok katimi çektı. Hançerlioğlu mavi önluklu bir hanıma açık söylemek... Çocukluğumdan beri böyle... Bir marifetimvarsa.sadecebukadarcıktır. kahvesoyledi, konuşmaya başladık. önce yaşambykusüyle ılgili bılgtlert doğrulattım. Da önce şiir yazmaya başhyorsunuz... ha once kısa bir ozeti Cumhuriyet'te yayımlanan konuş Evet. Şiirle başladım. Her Türk çocuğu gibi... ma, yukarı kattan gelen takırtılar arasmda şöylegelıştı Aslında gençlerin yüzde 9O'ı şiir yazmıştır sanıyorum. Kimisi göstermiştir, kimisi göstermemiştir. Şi"Kavramlara merak sardım" irlerimden biri Çocuk Sesi dergisinin yarışmasında Beş yaşında başlryorsunuz okuma yazmaya... birinciliği kazandı, bana l lira ödül verdiler. Babam Evet. Anamın babamın bir tane çocuğuyum. da yazmış onun üstüne, hâlâ saklarım o sayıyı. "üğÜstüme düştüler. Bana bir hoca tuttular. Onun için, lum Orhan'ın dokuz buçuk yaşında ilk intişar eden okula gitmeden çok iyi okuma yazma öğrendim. Başiiridir" diye... Bir de şiirkitabım vardır. bam maliyeciydi, defterdar olmuştu, defterdarlıktan Kıvılcım. emeklidir. Sonra İtiraz Komisyonu üyelikleri filan Onu gizlerim ben, görünmesin diye. Yani başayaptı. Edebiyata çok meraklı olduğu için evde iyi bir rılı değildim şiirde. Ama bugün de batırladığım şiirkütüphane vardı, ben de çabuk okuma yazma öğrenlervar. Istersenizsizebirtanesiniokuyayım. "Çocukdiğim için kitapların üzerine düşmeye başladım. luğum" diye bir şiir. Çok hızlı okurdum. Bu yüzden bana kitap yetiştire Memnunolurum. mez oldular. Bir ara bunu önlemek için babam, S A YF A 12 "Böyle kitap okunmaz,"dedi. "Sana bir defter alayım, bu dettere beğendiğin şeyleri not et." Amacı, benim kitap okuma hızımı engellemck. Bana güzel, ciltli bir alfabetik defter aldı. Amacı atasözleri gibi güzel sözlerdi herhaldc. Ben bunlara boşverip bıı avamî deyimi de kullanarak söyleyeyim, kavramlara merak sardım. Başladım kdvram toplamaya. Her okuduğum kavramı, o deftere not ediyorum. Sözgelimi Realizm. Okuduğum kitap ne? Rousseau'nun Eşitlik Üstüne Nutuk'u diyelim. Realizm'i yazıyorum R harfiw,^,^^ ne, karşısına kitabın adı, O r h a n Hançerlioğlu (1916 19911 sayta numarası. Bende Nerde rüyalarımın yolu, Nerde başımı koyduğum diz? Ve nerde bana renk veren O gök, o bahçe, o deniz? Nerde üç yiğit şchzade, Nerde o bitmeyen masal? Nerde denizinde gülüp tçinde ağladığım kumsal? Nerde yakmayan o güneş, Nerde üşütmeyen rüzgâr? Nerde, nerde anneciğim Bana vadettiğin bahar? P O R T R E / O R H A N H A N Ç E R L İ O Ğ L U 19 Agustos 1916'da Istanbul'da doğan Orhan Hançerlioğlu, 1939 yılında Istanbul Üniversitesı Hukuk Fakültesi'nden mezun oldu: Merıç, Keşan ve Karaibalı'da kaymakamlık yaptı. Çeşitli devlet kuruluşlarında müfettışlık ve mudürluk görevlerinde bulunduktan sonra 1978de emekli oldu Yazın hayatına şiirle başladı. 1936'da ilk şiir kıtabını yayımladı (Kıvılcım) Bazı dergilerde jiir yayımlamaya devam etti. Bir siire hikâye ile uğraştı, bir hikâyesi Şadırvan dergısi yarışmasında birincilik kazandı (1949). 1951 yılında yayımladığı Karanlık Dünya roman türündeki ilk yapıtıdır. Anadolu ve sorunlarını, Karanlık Dünya ve Ekilmemiş Topraklar adlı romanlannda ele aldı, öbür romanlarını ıse büyük şehır yaşamlarından seçtıği sahnelerle ordü. Romanlarını büyükçe hikâye ölçüsüyle daraltması, herbirinde yeni bir biçim denemesine gırişmesi, dıkkat çeken özelliklerindendir. Edebi eserleri dıjında araştırma ve inceleme niteliği taşıyan (Erdem Açısından Düşünce Tarihi, Felsefe ' Sözlüğü, Düşünce Tarihi vb.) eserleriyle de tanınan Hançerlioğlu, 1956 yılında AIi adlı romanıyla Türk Dil Kurumu Edebiyat Odülü'nu ka/anmıştı C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI 75