Katalog

Eflatun Cem Güney V10 yıl önc e yüirmiştik Masallar, Eflatun Cem'e ödül getirirken, başına işler de açmadı değil. Bir masalda ıssız kırları anlatırken kullandığı "insanın az, tanrının bol olduğu yer" sözü, onun dinsizlikle suçlanması gibi akıl almaz bir saldırıya yol açmıştı. Bir masal ustası E R A S A L I I A KONIffl ERTOP 19501960 arasında radyoda onun masallarını kendi sesinden dinleyenlerin acılı, yorgun, sevgi dolu, taşralı sesi hâlâkulaklarındaolmalı. Masallarımızı derleyen irili ufaklı kitaplar ona gelinceye kadar büyükler tarafından ciddiye alınmaz, küçük okurlara ise kuru, sıkıcı gelirdi. îyi bir örgiitlemeci, zevkli bir yayıncı olan Vedat Nedim Tör'ün Doğan Kardeş Yayınları arasında yer verdiği "Bu Toprağın Masalları" dizisi ilk kez çocuklarca da aydınlarca da ilgiyle karşılandı. Ve bu masal ustası, çalıjmaları dolayısıyla Uluslararası Andersen Masal Ödülü'nü aldı. Masallar Eflatun Cem'e ödül getirirken başına işler de açtı. Bir masalda ıssız kırları anlatırken kullandığı "insanın az, Tanrının bol olduğu yer" sözü yüzünden akıl almaz bir saldırıya uğramış, dinsizlikle suçlanmıştı! Malatya'da doğan Eflatun Cem, Sivas'ta okumuş, Konya Öksüzler Yurdu'nda öğretmenliğe başlamış Deseri: Yalcın Emlroğlu (Az Clttlm Uz Clttlm/ Dofian Kardeş Yayınları) tı. Kurtuluş Savaşı'nda Müdafaayı Milliye örgütünde görev aldı. İlk Büyük Millet Meclisi'nde memur olarak çalıştı. Eskişehir, Kayseri, Sıvas, Samsun, Afyon, Kütahya, Haydarpaşa lisclerinde 40 yılı aşkın süreyleöğrenci yetiştirdi. Başta halk ozanlarının kaynaştığı Sıvas olınak üzere folklor değerlerinin kaynaştığı görev yerleri ona yapıtlarını besleyecek malzeme yi sağladı. Bir yandan halkozanlarımızla ilgili yapıtlarını olııştururken bir yandan da masalları ve halk hikâyelerini derlemeye koyuldu. "En Güzel Türk MabaUarı", "Az Gittim Uz Gittim", "Bir Varmış Bir Yokmuş," gibi kitaplarında topladığı masalları konıı ve motif yönünden olduğu kadar anlatımıyla da dikkati çeker. Çalışmalarının çerçevesini çizen "Folklor ve I lalk Edebiyatı" kitabında, uyguladığı yöntemi şöyle açıklar: "Masal analarının dizi dibinde büyüdük, aktan, karadan anlamaya başladığımız zaman da usta hikâyecilerin peşini bırakmadık. Halk hikâyeciliğinin canlı birgelenek halinde yaşadığı çevrelerde döndük, dolaştık. Halk hikâyelerimizin iç ve dış yapısını, değişen ve değişmeyen yönlerini öğrenmeye çalıştık. Bunun için halk şairleri gibi halk hikâyecileri de yeni sosyal şartlar karşısında elini, eteğini dünyamızdan çckince, bu işi kendimize dcrt edindik. Bunları kendi dil ve iislup özellikleriyle işjeyerek yazılı bir hale getirmeğe uğraştık." Ağa Dayi, Emine Aba gibi masal ustaları, mesleki ve öteki halk hikâyecileri, sayısız cönkler ona zengin birer kaynak oldu. Masal kitaplan yanında " Aşık Garip", "Kcrem ile Aslı", "Tahir ile Ziihre" gibi halk hikâyelerini dekitaplaştırdı. Genç yaşta yitirdiği ve "tnsan Çocuğa Ağıtlar" kitabında konu edindiği oğlu Çetin'le birlikte Erzurumlu Emrah, Ruhsati, Mesleki, Kâmili gibi halk şairleriyle ilgili yapıtlar yayımladı. Halk türkülerini, Nasrettin Hoca fıkralarını derleyen kitaplan da vardır. Eflatun Cem'in toplu yapıtlarını yayımlamayı günümüzün yayınevleri nedense üstlenmedi. Acaba an Bu toprağın da bir masal dünyası var; uçsuz, bucaksız bir dünya bu! Keloğlan'ı da içine alır, Köroğlu'nu da... Peri kızını da içine alır, Devanasını da... Yine de bir fındık kabuğuna sığar, yedi dünyaya sığmaz. Hani şunu bir dolanayım diye demir çarık, demir âsâ yola düşseniz; dere tepe düz, altı ayla bir güz gitseniz, gide gide bir arpa boyu yol gidersiniz. tyisi mi, gelin derelerden sel gibi, tepelerden yel gibi geçerek bir tandır başına götüreyim sizi! Ne masallar, ne masallar var orada! Makas kesmedik, iğne batmadık masallar... Oturup bunları dinlemekle, kalkıp bu dünyayı dolaşmak bir bence! Çünkü masalların tadı anlatılışındadır. Ancak masal ağzıyla bir döşenip iki Oesen: Yalcın EmlroOlu döşemesini, iki tekerleyip bir yuvarlamasını bilen masal analarından dinlenirse tadına varılır. Imdi kalem benim, dil onların! Nokta benün, harf onların! Okuyun okuyabildiğiniz kadar... Okudukça gönülleriniz gül olup açılacak; diliniz de bülbül olup şakıyacak... Hele talihiniz getirir de gökten üç elma da düşerse yok mu! Yiyin, için, muradıruza geçin... [flıtn Cm Gtaty latımı mı artık eskidi? Masalcılar geleneğin önlerine getirdiği malzemeyi biraz bu gelenekteki anlatım özellikleri ve motiflerle süslerler, biraz da kendilerinden katkılarda bulunur. Bir süre sonra onların kişisel katkıları da gelenek içindeki yerini kazanır. Eflatun Cem bu geleneğin son halkasıydı. Geleneğe biraz fazla kisiscl iz kattığı, böylece onu aşırı süsler, abartmalarla değiştirdiği söylenebilirmi? Desen: Bedrl Rahml Eyüboölu (Halk Türkülerl / 2. baskı) S A Y F A Kültür Bakanlığı'nın Çocuk Kitaplan Dizisi'nde yer verdiği Masallar (Eflatun Cem Güney, 394 s., 13.900 TL) adlı cildi okuyanlar onda bugün için fazla süslü, gereksiz yere uzatılmış, abartmalı bir anlatım mı bulacak acaba? Geleneğin türlü izlerini yakalayıp tad mı alacaklar? Kısacası, geçmişin özsuyu günümüzde yalınlığıyla mı sürecek, bezemeciliğiyle mi? Çünkü kaynakta ikisi de bol bol bulunuyordu. Eflatun Cem'in toplu yapıtları yayımlanırsa çağdaş kitaplığımız bir klasiğine hak ettiği yeri vermiş olacak ve yukarıdaki konuların sorgulanmasına imkândoğacaktır. fl CUMHURİYET KİTAP SAYI 73