Katalog

Kendi kendinin casusu Göz / yiadimir Nabokov / Çeviren: Zeki Çoktan / Arena Yayıncılık, İst, 1991 / 84 s. FATMAORAN NABOKOV "GÖZ"DE BERLİN'DE YAŞA YAN RUS GÖÇMENLERİNÎ ANLATIYOR Mesarelı üslubu ve alışılmışın dışındaki özgün romancı tutumu, kimi ele^tirmenlerce züppelik olarak değcrlendirilen oyun yazarı, şair, öykücu, romancı ve eleştirmen Vladimir Nabokov (1899, PetersburgSSCB/1977, Montreuxİsviçre) günümüz edcbiyatçıları arasında önemli bir yeri olan göçmen Rusyazarlarındandır. Rusya'dayken iki şiir kitabı yayımlayan Nabokov, 1919'da aiîesiyle birlikte İngiltere'ye yerleştikten sonra Cambridge'deki Trinity College'da önce zooloji, ardından Fransız ve Rus edebiyatı öğrenimi gör dü. Bu arada Rusça ve İngilizce şiirler yazdı. 19221940 ytlları arasında Almanya ve Fransa'da yaşarken şiirin yanı sıra oyunlar da yazan Nabokov, ayrıca sinemaya aktarılmayan birçok senaryonun yazımına katıldı. Kendi ülkesinde yasaklanan, Batı'da da özellikle 1940'lara değin yalnızca Paris ve Berlin'deki entelektüel göçmen çevrelerinde ilgi gören Nabokov'un gençliğinden izler taşıyan ilk romanı Maşenka 1926'da Berlin'de yayımlandı. Ana Britannica'daki bilgilere göre Maşenka'dan sonra Nabokov, New York Cornell Üniversitesi'nde Rus ve Avrupa edebiyatı okuturken (194858) yaşadıklanna dayanan Pnin'e (1957), romanlarında kendi yaşamına yer vermedi. En ünlü romanı Lolita'dan (1955) kazandığı büyük paralardan sonra bile aiîesiyle birlikte ikinci sınıf bir otelde yaşamayı sürdüren Nabokov'un romanlarının temel konusu, her zaman sanatın kendisidir. Ama bu konu çeşitli görünümler altmda işlenir. Edebî parodilerinden tutun da cinayet üzerine yapıtları na, politik öykülerinden aşk romanlarına kadar hepsi önemli sanatsal bildiriler içerir. Göz; Lolita, Sebastian Knight'ın Gerçek Yaşamı, Edebiyat Dersleri ve İnfaza Çağrı'dan sonra Nabokov'un dilimize çevrilen beşinci kitabı. Nabokov, 'önsöz'de bu 'küçük roman'ını 1930'ların Berlin'inde karısıyla birlikte bir Alman ailenin yanında kiracı oldukları bir dönemde oluşturduğunu yazıyor. Kitaptaki kişiler, Nabokov'un edebî gençliğinin karakterleri: Paris ya da Londra'da yaşayan, vatanından ayrılmış Ruslar. Nabokov, 192425'lerde geçen konunun yapısının dedektif romanlarınınkine benzediğini belirtirken, okuyueııyu her türlü aldatma, şaşutma, kandırma amacını da reddediyor. Romanın kahramanı Smurov; melon şapkalı, titrek, zavallı, pespaye, küçük bir adam (kendini böyle gören bir adam). Vatanından ayrılmış bir Rus. Sıkıntıları, bunalımları, uzun süreli başarısızlıkları ve hovardaca aşklarıyla okuyucularını da aynalar ceheneminden geçirerek başka dunyaları keşfeimelerini sağlayan bir Nabokov 'tip'i... Sözünıüzü noktalamadan önce, Arena Yayıncılık'tan hiç değilse bundan sonraki kitaplarına; kapak tasarımından çeviri ve yazım kurallarına kadar, gereken özeni göstermelerini okurlar adına rica etmek, pek dehaksızlık sayılmaz, sanıyoruz... D Sözcük kurşun geçipmez Değinmeler / Elsa Triolet D E N E M E K I T A B M Çevirenler: Sevgi Tamgüs, Meün Cengiz Sarmal Yayıncılık / 72 s. Rus kökenli bir Fransız yazar, Elsa Triolet (18961970). Aragon'un, gözlerine şiirler yazdığı kaıısı ve değişmez esin kaynağı, Mayakovski'nindebaldızı... II. Dünya Savaşı'nda Fransız direnme eylemine katılan Elsa Triolet'nin yapıtlarında mutluluk tutkusuyla devrim tutkusu iç içedir." Fransızca yazmaya 19391945 savaşından önce; savaş ve onu izley en ba rış dönem i nin iğrençliklerine itilmeden önce başladığını belirten Triolet, Değinmeler adlı kitabmda neden,na.sılvekiminiçinyazdığını açıklarken, kendini de sorguluyor. Sözcükleri utangaç, mutsuz, saklanan ve itirat edÜmeyen bir aşkla seviyor Elsa Triolet ama, sözcükleri kökleriyle, anlam ağırlığıyla ve betimlediğiyle birlikte görmemesi gerektiği inancında; "Yoksa nasıl kullanılacağını bilemem" diyor, kıtabın bir yerindc. So/cukler, Triolet için, "romanın ortaya çıkmasını sağFATMAORAN layan sayılar" demek oluyor, belki de eskiden matematikle uğraştığı için böyle bu... Hem Rusça hem de Fransızca düşünen ve yazan Triolet'ye göre 'dil', yaşamın ve yaratıcılığın büyükbirunsurudur. Romanın Tariti / Yazının Gıdaları / Gün Gibi Apaçık Giz / Adımlarınız Yaratıcının Ayak îzleri Üstünde / Parmak îzi ) Sözle Kanıtlamaların Ardından / Yaprak Sözcükler / Büy ük adlı anabaşlıklar altında Elsa Triolet'nin 'sözcük'leri; onların seçimleri, birleştirilmeleri ve 'çift dil'lilikten kaynaklanan 'dil sorunu'nu, açıkyüreklılikle anlattığıbirkitap.Değinmeler... YıpıtUn Bonsoir Therese (1938), Le ChevalBlanc(1943) ( L'inspccteur des Ruines (1948), LeChevalRoux (1953),rAgedeNylon (19591963), Le Grand Jamais (1965), Le Rossignol se tait a l'aube (Gün Doğarken Bülbül Susar / Çeviren: Okay Gönensin / Adam Yayınlan, 1987 / 80 s. /8.500 TL.) (1970). Le premier accroc coute deux cents francs (1944, Goncourt ödülü), Mille Regrets (1942). lOKOV (18991977) İSVİÇREDE. 1975. C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 95 S A Y F A 11