Katalog

tNGİLTERE'NİN AMBARGO KOYDUĞU DRETNOT: SULTAN OSM AN" vermedi Parayı aldı, gemilerî İngiltere 1910lu ydlarda Brezilya ve Şili adına inşa cttiği iki gemiyi, bu ülkelerin almaktan vazgeçmesi üzerine, parasını peşin alarak Osmanh'ya sattı. Ancak 1. Dünya Savaşı'nın başlamasına bir kaç gün kala Churchill "Sultan Osman" ve "Reşadiye" adını alan iki gemiye el lu. liç. Dr. CENGİZIKMAN Genıiler ve donanma yüzyılın baijinda önemli bir güç gosiergesiydi. Bu nedenleOsmanlıhalkıdabuyük sava^gemileri almak için yiızüklerini bile satarak, gemi satın alma girişimlerini gönülden desteklemişür. 1910lu ydlarda emperyalizmin doğası gereği İngilizlerin de desteklediği bu satın alma girişjmleri sonucunda îngiltere'ye iki gemi sipariş edildi. Bunlar "Sultan Osman" vc "Reşadiye" idi. Bre/ilya ve Şili adına yapılan bu geıniler, bu iki ülkenin ekonomik nedenlerle vazgeçmesi üzerine, Yunanıstan ile silahlanma yarışmı tırmandıran Osmanlı'yasatıldı. Paraları peşinolarakalındı. Aııcak savaşın başlamasına birkaç gün kala (Ihıırc hill gemilere el koydu... Aslında gasp edildi denıek dahadoğruolur. Erol Mütercimler ve Mım Kemal ü k e imzasıyla yayımlanan "Sultan Osman" adlı çalışma, bu olayı ilginç bir yöntemle çok boyutlıı olarak ele almaktadır. Deniz tarihinüz, aınbargo konulan; limanlarda yakılan geıniler ve bunlardan alınamayan derslerle doludur. "Sultan Osman", Birinci Dünya Savası eşiğinde Osmanlı İmparatorluğu'nun muhatap olduğu acı bir olayı gayet açik bir şekilde anlatan etkili bir çalı^rııa. Ancak kitabın değerini bu acı hatıranın gelişim aşaınası ve sunrasında yaşanan olayların anlatdışında ar.ımak gerekeceklir. Aslında bu çalışma ile tarıhin belirli bir a^arnasıııda yer alan bir olaydan hareketle ge^mişin muhasebcsinin vapılması ve dikkatlerin belirli evrensel değerler vc nt>syonlar üzerine <,ekilınesinegayret edilmektedır. Kitabın ağırlık noktası buradarır, vebu nedenledirkiolaylarsade (yalın) bir dille mümkün olduğu kadar kısa bir biçimde ele alınarak C U M H U R İ Y E T K İ T A P S AY I 87 İNCİÜ/l F.RİN t.l. KOmvCU Ct.Mİl t.RİN (, ARhSİ/l ICI StİRt.KKkN İKİ ALMAN CkMİSl BOĞAS'IHN İÇLRI GİRİYORDU CSOFBl.N İYAVU/. ÜS1 Ib) Vh. BRESLAU I MIIULÜI OSMANUBİRŞEYÖI1EMEDEN "SATIN ALD1K" lih.lil SONR I.S7 MM.VM okuyucunun dddtatinin ayrıntdar içinde başka yönlere saptırılmamasına özen gösterilmiştir. "Sultan Osman" olayının özünde, rarklı sosyopolitik düşünce yapılarının ve bu yapdarın ürünü olan stratejik kültürlerin rekabeti (çekişmesi) ve çatı^ması larihsel fenomenin yattığı dolaylı olarak vıırgulanmaktadır. Bu çatışma aslında "maritime" (denizci) mentalite(düşüncesimantığı) ile kapalı ve tek yc.ılü anlamında ele alındığı bi^imiyle "karacı" mentalitenin dünya politik sahnesindeki rekabetlerinin anlatımıdır. Bir yanda sosyal yapı ve değerleri, endüstiriyel yapı ve ekonomik düzeni ve devlet kıırıımları Ue birlikte dışa a(,ılmayı ve global (küresel) düzeyde etkiler yaratmaya yonelik puliük hedetlere sahip bir stratejik külture sahip (maritime) denizci güçler ile öbür yanda, bir kara alanını ve yakın (,evrebini merkez alan "kara güçleri" arasındaki (."ekişme birtaribi olgu olarak önümüzeçıkıyor Tarihin bu stratejik kültürler açısınclan dikkatle incelenişi, 'maritime' güçlerin, gereçsel po/isyonları etkili bir biçimde kullanarak merkezi (ya da dahıli) pozisyonlara sahip kara ekolü lemsilcilerini reaksiyo ner uygulamalara yol açan bir kısır dıingü ic.inde bıraktıklarını göstermektedır Bu hakımdan "Sultan Osman" olnyı üzerındeki inceleme, Almanya, Rusya gil)i devletlerin tarıhi deneyimlerinı bu ıkı clıişüncenin (dcni/cikaracı) çatı^ma^ı bakımından ele alan belirli çalışmaları Osmarddar açısından tamamlayan bireserolmaktadır. Bir kez bu kısır döngü içine girildikterı sonradır ki silah tüccarlarmın doymak bilmez girişimleri, donanma inşası konusunda uluslararası düzeydeki oyunlar ve silahlanma yanşının olumsuz sonuçları artdt Osmarddar için kaçındmaz olmaktadır. Bu süreç içerisinde donanmalar inşa edilecek ve çoğu kez bu girişimler 'maritime' gücjerce desteklenecek, sonra aynı güçler bu donanmaların yakdmalarında rol oy nayacak (Navarin ve Çeşme'de olduğu gibi) ya da yeni denge odaklarının kurıılmasında önayak olacaklardır (Yunan politikasında olduğu g;bi). Mütercimler ve Oke'nin çahşmasında bu hususlar net biçimde vurgulanmaktadır. Ancak aynı eserde Türk halkının donanma özlemi, bu açıdan zaman zaman katlandıkları özverder ve bunlarla ilgili olarak çeşitli dönemlerde yaşanılan olumsuz gelişmelere de yer verilerek bu kontıda özellikle yönetici kadroların yetersizliği önemlı bir etken olarak dolaylı biçimde altı çizilmek ıstenmektedir. Sonuç olarak "Sultan Osman", tarihin belirli bir döneminde yer alan olayları ozetle itade ederken, dolaylı olarak bazı gerçekleri vurgulamaya ve belirli "dersleri" vermeye çalışan bir inceleme olmaktadır. Bu nedenle okuyucunun, olayların gelişimini belli zaman akışı içerisinde göz öniine almayıp, sorıına, vurgulanıııak islenen bu gerçekler ve verilmek iste nen imajlar açısından "geleceğe dönük " bir çerçeve de bakması gerekmektedir. Şekli yönünü ö/ünden ayırmakta ve bu açıdan da bir senteze ulasmada gösterilecek başarı ölçüsünde kitap amacına ulaşmış olataktır. D Sultan Osman / Miın Kemal öke Erol Muıeıcımler / E Yayınları/ 1991. S A V F A 7