Katalog

TARİH VE KÜLTÜR Tarihi Kentler Birliği, Türkiye’yi birleştiriyor Metin Sözen ve ÇEKÜL Vakfı’nnın öncülük etitği Tarihi Kentler Birliği’ne üye çeşitli partilere mensup belediye başkanları tam bir ortak anlayış ve uyum içinde tarih ve kültür değerlerinin korunması hedefine doğru adımlar atıyorlar... Prof. Dr. Coşkun Özdemir, [email protected] (Oktay Ekinci’nin anısına) Y akın bir tarihte erken yitirdiğimiz Oktay Ekinci’nin önerisi ile 2000 yılında kurulan Tarihi Kentler Birliği’nin Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde gerçekleştirdiği toplantıların bir bölümüne katıldım. Bu üretici, yaratıcı güzel adam ölümünden sadece birkaç gün önce “hocam yer ayırttım Urfa’ya gidiyoruz” demişti. Tarihi Kentler Birliği toplantısını kastediyordu, ne yazık ki birlikte gidemedik. Bu birlik, başkanlığını Metin Sözen’in yaptığı ÇEKÜL Vakfı girişimi ile 2000 yılında kuruldu. Bir kente nasıl bakılır, doğal, tarihsel ve kültürel varlıklarımız hangileridir, koruma amaçlı kent planları nasıl hazırlanır, öncelikler nelerdir orada öğrenebildim. Türkiye’de son derece önemli bir görevi üstlenen Metin Sözen daha 1975’te Safranbolu’da koruma ateşini yaktı. 1998’de ÇEKÜL 7 Bölge 7 Kent projesini yaşama geçirdi.. Önce şunu belirtmeliyim bu seminerlerde ummadığım, neden bu kadar ihmalkârız” demiştim. “Hoca gel bi çay içelim anlatayım” demişti ve anlattı: “Orada şehrin planı daha 19 yüzyıl sonlarında yapılmıştır. Hiçbir devlet adamı, hiçbir belediye başkanı onu değiştirmeye girişemez.” Bugün İstanbul ve Anadolu’da gördüğümüz ise kentlerimizin ve doğal kaynaklarımızın yağmalanmasıdır. Mimar Sinan Üniversitesi’nde Oktay Ekinci’nin adına, ölümünün hemen ardından düzenlenen kente karşı işlenen suçlar sergisini izlemiştik. Çok çarpıcı suç delili fotoğraflarla dolu idi salon. Tarihi kentler Birliği toplantılarında yapılanları, gerçekleştirilen projeleri, sunumları ve bu iki müstesna insanı yıllar boyu ilgi ve takdirle izledim. Bir bölgeye bir şehre, kasabaya orada yaşayanlara, doğasına, ovasına, gölüne, denizine ağacına, ormanına, anıtına, nasıl bakmalıdır; değerli olan, korunması gereken nedir; doğainsanyönetim ilişkileri tarih ve kültür değerlerini korumak amacı ile nasıl düzenlenebilir... Bütün bu soruları ve uzman konuşmacıların açıklamalarını orada dinledim. Van’da, Muğla Milas’ta, Safranbolu’da; İzmir, Ödemiş, Kayseri, Birgi’de, Urfa’da, Sivas ve Divriği’de bu toplulukla birlikte oldum. Bu sonuncu kentte o muhteşem camii uzman kişiler eşliğinde seyretmek heyecan vericiydi. Van’da yavrularının yaşayabilmesi için yukarıya sıçrayarak yumurtalarını akarsuya bırakan inci kefalinin görüntülü hikâyesi de bana unutulmaz bir heyecan yaşattı. Sayısız bina, köşk, han restorasyonuna tanık oldum. Çocukluğumdan beri Urfa’da duyduğum Kerhiz suyunun Anadolu’da var olan bir yer altı su kanalları olduğunu, Van’da da aynı kanalların olduğunu orada öğrendim.. Metin Sözen ve çok erken kaybettiğimiz Oktay Ekinci CBT 1413 14 /18 Nisan 2014 beklemediğim bir kalite, bir uyum ve dayanışma ortamı ile karşılaştım. Bu birliğe 404 belediye üye. Yerel yönetim temsilcileri ile birlikte olduğum bu toplantılarda hiçbir parti ayrımcılığı olmaksızın, siyaset üstü örnek bir amaç beraberliği göze çarpıyordu. Metin Sözen bu toplulukta seçkin bir otorite kimliği ve mutlak bir görüş birliği ile büyük bir saygınlık taşıyor. Tarihi Kentler Birliğinin danışmanı olarak görev yapan sevgili Oktay Ekinci için de aynı övücü sözleri söyleyebilirim. Bir Avrupa gezisi dönüşümde “Oktaycığım şu Prag’da bir tek gökdelen, şehrin o özgün mimarisini bozan bir tek yapı görmedim, bunu nasıl başarıyorlar ve biz bu konuda Urfa’da yakın bir tarihte yapılmakta olan kent müzesini gezdik. Kutsal göllerin ardında Halepli Bahçe vadisinde bir arkeoloji bir de mozaik müzesi inşa halinde. Mozaik müzesinde iyi ok atabilmeleri için tek memeli Amazon kraliçeleri yer alıyor, dördü bir arada ilk defa bulunmuş. İnsan boyunda ilk heykel de yine burada. 60 mağara da koruma altında. Artık dünyaca ünlü ve büyük ilgi toplayan Göbekli Tepe dünyanın en eski anıtsal tapınağı yine Urfa’da. Şehirde mutfak, el sanatları ve kurtuluş müzeleri var. 810 Kasım 2013 tarihinde yapılan Tarihi Kentler Toplantısı sırasında Metin Sözen Eğitim Merkezi ve hemen onun yanı başında İbrahim Tatlıses Müzik Merkezi açıldı. URFA: BÜYÜK BİR DEĞERLER KENTİ Urfa Kalesi’nin üstünde Hazreti İbrahim’in, Zeliha ile birlikte iki ateş üzerine atıldığına inanılan mancınıklar yer alıyor. Urfa’nın sembolü gibi. Sözen, kaleyi yıkın diyenler olduğunu söylüyor ve hiç yıkarak güzelleştirme olabilir mi diye ekliyor. Urfa meydanları ve hanları ile de ünlü. Gümrük Hanı turistlerin çok ilgi duydukları taburelere oturarak nefis Urfa çayı içebileceğiniz, yaz sıcağında nisbeten serin kalan bir han. Kanuni zamanında yapıldı. Bedesten (Kazaz) Mencek hanı, Aslanlı han, Hacı Kamil han, Demirkol han, Atar Pazarı diğer sayacaklarım. Meydanlar da öyle Topçu Meydanı, burada çocukluğumda 11 Nisan kurtuluş bayramlarını kutluyorduk. Haşimiye Meydanı, Su Meydanı, Yıldız Meydanı, Bey Kapısı, Eyyubiye, Harran Kapı, Bit Pazarı, Samsat Meydanı, Mahmutoğlu Kulesi, Kral mezarları, Bedendibi Surları, Hazreti İbrahim’in doğduğu ve saklandığına inanılan mağara, iki kutsal göl, sıra geceleri, Urfa türküleri, hoyrat ve maniler Urfa’da, Harran da ayrı bir kültür hazinesi. Urfada önemli anıt ve abideler var. Bunlardan en ünlüsü 1917’de Mustafa Kemal Paşa adına dikildi. Çanakkale’de, Urfa taburunda gazi olan kahraman Urfalılar komutanları için Urfa mutasarrıfı Nusret Bey öncülüğünde bu anıtı yaptılar. Urfa’da çocukluğumda sık sık önünden geçtiğim bir okula adını vermiş olan Nusret Bey İngiliz işgaline karşı çıkmış, Nemrut Mustafa Divanı harbince muhakeme edilerek asılarak şehit edilmiş bir kahramandır. Şanlı Urfa aynı zamanda bir inanç şehri; Hazreti İbrahim’in doğup büyüdüğü, Eyüp ve Şuayip peygamberlerin yaşadığı, Hristiyanlığın devlet dini olarak kabul edildiği ve İsa’nın kutsandığı yer. Şehrin Belediye Başkanı Ahmet Eşref Fakibaba Urfa ile ilgili koruma projelerinde Tarihi Kentler Birliği ilkelerine sadık kalarak çaba gösterdi. AKP bu seçimlerde onu aday göstermedi. Gaziantep Belediye Başkanı Asım Güzelbey de bu birliğin başkanlığı ile birlikte belediye başkanlığını da bırakıyor. Metin Sözen’in liderlik niteliği önemli. Yapılanlar ayrıca ölçme yöntemleri ile değerlendiriliyor, ne katkı sağlandı, vatandaş memnun mu soruluyor. Umarım ülkemizdeki cepheleşme, çatışma ortamında Tarihi Kentler Birliği bu örnek faaliyetlerini bundan önce olduğu gibi başarı ile sürdürecek. 2009’da ÇEKÜL akademisi kuruldu. Bu vakıf doğal miras, kent mimarisi, arkeoloji, yaşam kültürü ve endüstri mirası konularında eğitimler veriyor. Kentler için yol haritaları hazırlıyor. Mardin, Şanlıurfa, Kahramanmaraş, Denizli ve Bitlis bu yol haritalarını uygulamaya başladı. Kendini koruyan kentler serisinden kitap ve dergi yayınları yapıyor. Gaziantep, Birgi, Sivas, Mardin, Bursa kitapları bunlar arasında. Kısaca ÇEKÜL VAKFI, 24 yıldır kentlilik bilinci, kültür ve tarih varlıklarının korunması ve kent kimliğinin korunması için aralıksız çalışma yürütüyor.