Katalog

Müslüman bilim insanlarının unutulmuş tarihi Müslüman bilim insanlarının geçmişte bilime yaptıkları katkılar olmasaydı, modern dünyada ne cebir ne de algoritmalar olurdu. ABBAS İBN FİRNAS dislik dünyasına krank mili, kam mili gibi hareket iletici parçaları ilk kez tanıştıran El Cezeri, suyun kuvvetinden yararlanarak otomatik olarak hareket eden tavus, su döken kız gibi robotları da yarattı. B in yıl önce ev hapsinde tutulan bir fizikçi, optik konusunda o güne dek bilinenleri yeniden yorumlayan bir kitap yazmıştı. Işığın davranış ve özelliklerinin açıklandığı kitap, 700 yıl sonra Newton’ın Principia isimli kitabının bilim dünyasında yarattığı devrime benzer bir tepki yarattı. Kahire’de yaşayan Ebu Ali elHasan ibn elHasan ibn el Haytam (veya Batıda tanındığı isimle ElHazen) ışığın düz bir çizgi üzerinde yol aldığını aynaların yardımıyla gerçekleştirdiği deneylerle kanıtladı. ElHazen’in bilime en önemli katkısı, deneysel fiziğin ve modern bilimsel yöntemin öncüsü olmasıdır (varsayımların ancak deneylerle kabul edilmesi veya reddedilmesi ilkesi). ElHarzem, ayrıca camera obscura olarak bilinen karanlık kutuyu da tanımlayan ilk bilim insanıdır. Üzerinde bir delik olan kutu, bugünkü fotoğraf makinesinin öncüsüydü. Atmosferik kırılmanın gün doğumu ve gün batımındaki etkisini ilk olarak ElHarzem açıklamıştı. Bütün bunlar Normanların ngiltere’deki AngloSakson krallığını istila ettiği ve Viking savaşçılarının rlandalı keşişlerin bekçiliğini yaptığı kitapları yaktığı döneme denk geldi. rlandalı keşişler Yunan ve Roma döneminin bilimsel eserlerini kopyalayarak gelecek nesillere aktarılmasını sağlamak istiyorlardı. ElHazen slam dünyasında bilimin ilerlemesine büyük katkısı olan çok sayıda bilim insanlarından yalnızca biriydi. Aslında slam biliminin altın dönemi yaklaşık bin yıl sürdü. ELHAREZMİ MS 810’da Ortaçağ’ın Müslüman spanya’sının Endülüs bölgesinde doğdu. bn Firnas kuşlardan esinlenerek geliştirdiği planörü ile uçmaya yeltenen ilk bilim insanıydı. Saray kütüphanesindeki kitaplarda bahsi geçen bu uçma girişimi, doğru olmayabilir ancak Arap tarihi ile ilgili belgelerde bn Firnas’ın planörü konu ediliyor. Dünyanın en büyük matematikçilerinden biri olarak bilinen Harezmî “cebirin babası” olarak da bilinir. ngilizcedeki “algebra” ve bunun Türkçe’deki karşılığı olan “cebir” sözcüğü, Harezmî’nin kitabındaki denklemleri çözme yöntemlerinden biri olan “elcebr”den gelir. 9. yüzyılda Bağdat’ta Saray Kütüphanesi Müdürü olarak görev yapan ElHarezmi, modern sayısal sistemleri kurdu. Bu sistem Hint matematiğinden türetilen HinduArap numaraları üzerine kuruludur. Bugün internette araştırma sonuçlarını göstermekte kullanılanlara benzer algoritmalar, Harezmi’nin Latince karşılığı olan Algoritmi’den türetildi. ElHarezmi ayrıca astronomi, trigonometri, hatta coğrafya konularında da eserler verdi. ELHAZEN ELCAHİZ Gerçek ismi ve tam künyesi Ebu Osman Amr bin Bahr elKinani elFukaimi elBasri olan ElCahiz, evrim biyolojisinin kurucusudur. 9. yüzyılda yazdığı yedi ciltlik “HAYVANLAR K TABI”nda besin zinciri ve çevresel determinizm konularındaki görüşleri yer alıyordu. Yandaki resimde bugün türü yok olan bir Arap devekuşu resmedilmiş. Afrikalı bir kölenin torunu olan ElCahiz, Bağdat’ta yaşıyordu. Bir diğer merakı da karıncaların sosyal örgütlenme yöntemlerini izlemekti. FATMA ELFİHRİ slam dünyasında erkeklerin yanı sıra kadınlar da bilime katkıda bulundular. Dünyanın en eski üniversitelerinden biri olan ElKaraviyyin, 859 yılında Fas’ın Fes kentinde zengin bir tüccarın kızı tarafından kuruldu. Fatma elFihri adındaki bu bilim kadının kurduğu ElKaraviyyin Üniversitesi çok sayıda Müslüman bilim insanının yetişmesine yardımcı oldu. Kaynak: Scientıfıc American 2 Mart 2011 Derleyen: Reyhan Oksay Arap veya Acem kökenli bir fizikçi olan ElHazen, MS 965’te bugün Irak topraklarında bulunan Basra’da doğdu. ElHazen deneysel fiziğin kurucularındandı ve modern dünyanın optik konusuna bakışını büyük ölçüde etkiledi. Başka bir deyişle ışığın davranış ve özelliklerini ortaya koyan çalışmalar yaptı. Nil Nehri’ndeki taşkınları önlemeye yönelik çalışmalarında başarılı olamayınca Halife tarafından ev hapsine mahkum edildi. Burada yaşamını bilimsel araştırmalarına adadı; özellikle de yedi ciltlik “OPT K K TABI”nı yazdı. Bu kitap yüzyıllar sonra Batılı bilimcileri, başta Johannes Kepler ve Roger Bacon olmak üzere büyük ölçüde etkiledi. Kitapta ayrıca “Camera obscurakaranlık oda” olarak adlandırılan fotoğraf makinesinin ilk hali tanımlanıyordu. EL CEZERi Ebul z bni smail bni Rezzaz El Cezerî, Iraklı bir bilim insanıdır. MS 1206 yılında aralarında “Fil Saati”nin de bulunduğu 50’den fazla mekanik cihazı tasarladı. Mühen CBT 1251 / 15 11 Mart 2011