Katalog

Arkeolojimizin çok yönlü öncü gücü: Halet Çambel “Arkeoloji alanında yaptıkları çalışmalar ve arkeoloji bilimine üstün katkılarından dolayı” 2010 yılı KültürSanat Büyük Ödülü’ne layık görülen Prof. Dr. Halet Çambel ve Prof. Dr. Nimet Özgüç ödüllerini 9 Şubat 2011’de Ankara Cer Modern Sanatlar Merkezi’nde düzenlenen törende Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün elinden aldılar. Nezih Başgelen, ArkeologEditör, Arkeoloji ve Sanat Yayınları BİLİME ADANMIŞ BİR ASIRLIK HAYAT ÖYKÜSÜ Anadolu Höyüklerinde Geçen Bir Ömür: Yayınları Nimet Özgüç yük’te yaptığı kazılarda döneminin Anadolu’da en iyi korunmuş iki anıtsal sarayını; Sarıkaya ve Hatipler sarayları ve diğer yapıları eşsiz buluntularıyla gaün ışığına çıkararak bu yerleşimin Asur Ticaret Kolonileri Çağı’nda yerli bir krallığın merkezi olduğunu ortaya koydu. Sarıkaya Sarayı’nda bulduğu bazı eserlerle Aksaray’dan satın K ültür ve Turizm Bakanlığı 2010 Yılı KültürSanat Büyük Ödülü’ne, Prof. Dr. Nimet Özgüç ile birlikte layık görülen Prof. Dr. Halet Çambel’in ülkemizde tarihöncesi arkeolojisinin uluslararası standartlar çerçevesinde kurulup gelişmesi, eğitimde bilimsel metodolojinin, kazılarda modern tekniklerin uygulanmasında, prehistorya laboratuvarının kurulup gelişmesinde, TÜBİTAK’a bağlı Arkeometri Ünitesi’nin kurulmasında, özellikle tarihöncesi alanında genç kuşakların en iyi şekilde yetişmesinde çok önemli bir payı vardır. Güneydoğu Anadolu Tarihöncesi Araştırmaları Karma Projesi (Çayönü Kazıları), Keban Bölgesi Tarihi Eserleri Kurtarma ve Değerlendirme Projesi ve Aşağı Fırat Kurtarma Kazıları projesinin hayata geçirilmesinde, başarıyla uygulanmasında onun büyük emeği bulunmaktadır. CBT 1248/ 10 18 Şubat 2011 Halet Abla Destanı Karatepe Kabartmalarını Boyayalım KaratepeAslantaş, Çukurova'yı sınırlayan Toros Dağları'nın eteklerinde Ceyhan Nehri'nin batı kıyısında, kuzeyden Andırın Ovası’na, batıdan ise Çukurova'dan gelip Toros Dağları’nı aşan, eski kervan yoluna hakim bir tepe üzerinde yer alan bir CBT 1248/ 11 18 Şubat 2011 Halet Çambel, Hasan Cemil Çambel (18791967) ve Ayşe Remziye Çambel’in kızı olarak 27.08.1916’da, Berlin’de doğdu. O dönemde Osmanlı Devleti’nin Berlin Büyükelçisi, Çambel’in anne dedesi, Darülfünun’un Devletler Hukuku müderrisi, sadrazam, eski Roma Büyükelçisi İ ’dır.(18621918) Babası san Cemil ey, Atatürk dönemi Bolu milletvekili ve Türk Tarih Kurumu Başkanı’dır. İlk öğrenimini Almanya’da, ortaöğrenimini 19271935 tarihleri arasında İstanbul Arnavutköy Amerikan Kız Koleji’nde yaptı, Devlet Olgunluk Sınavı’nı da 1935 yılında, Galatasaray Lisesi’nde verdi. 19351939 yılları arasında, Fransız Hükümeti’nin bursu ile Paris’te, Sorbonne’da okuyan Halet Çambel, 1938’de diplomasını aldı. Bu dönemde alanlarında dünyanın ünlü hocalarından dersler aldı. ‘École Pratique des Hautes Études, Institut (Université) Catholique’ ve ‘École du Louvre’daki eğitimini de tamamlayarak 193839’da doktora çalışmasına başladı, ancak II. Dünya Savaşı nedeniyle Türkiye’ye dönmek zorunda kaldı. Paris’te okurken, 1936 yılı erlin Olimpiyatlaolarak katıldı. 1938 ‘de L. ’un MalatyaArslantepe, 1939’da E.Haspels’in Yazılıkaya (Midas) kazılarına katıldı; 1940 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde Prof. Dr. H.Th. ossert‘in asistanı oldu, aynı yıl (19102008) ile evlendi. Eşi Çakırhan, gazetecişair, 1983 Ağa Han Mimarlık Ödülü sahibi, eserleriyle geleneksel ahşap mimariyi başarıyla sürdürmüş bir ustadır. 1943 yılında doktora çalışmasına bağlı olarak TTK adına Kırşehir’deki Hashöyük’te bir kontrol kazısı yaptı, doktorasını 1944’te, doçentliğini ise 1947 yılında verdi. ile 1946’da H.Th. Bossert ve Adana Müzesi Müdürü birlikte Kadirli yakınlarındaki KaratepeAslantaş’ı buldular. Çambel, 1947’den itibaren Toroslar’ın o dönemde ulaşılması zor, KaratepeAslantaş görkemli Geç Hitit merkezinde yapılan kazıları Th. Bossert ve U. ahadır lkım ile birlikte yürüttü, onların ayrılmasından sonra buradaki çalışmaları 1952’den günümüze kesintisiz olarak büyük bir özveriyle sürdürdü. Karatepe kazılarında bulunan bin KISA ÖZGEÇMİŞİ VE BİLİMSEL ÇALIŞMALARI lerce parça yazıt ve heykeltraş eserlerinin birleştirilme ve onarım işlerini Roma Merkezî Restorasyon Enstitüsü’nden sağladığı uzmanlarla birlikte üstlendi ve bu sayede ortaya çıkan eserlerin öz ortamında sergilendiği ve korunduğu ülkemizdeki kendi türündeki ilk A Hava üzesi kurulabildi. Ayrıca, ören yerini çevreleyen 7.715 hektarlık ormanlık alan da Milli Park ilan edilerek koruma altına alındı. Karatepe’nin yanı sıra yörenin tarihi ve doğal değerleriyle de ilgilendi, 1961’de, antik adı Flaviopolis olan Kadirli’deki, Alacami olarak bilinen Geç Antik Çağ bazilikasında, bir asistanöğrenci kazısı gerçekleştirerek mozaik döşemelerin ortaya çıkarılmasını, yapının etrafında geniş bir alanın gecekondulardan arındırılarak bir çevre (ihata) duvarı içine alınmasını, 1967’de ise acil Ödülleri veren Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, arkeolojik zenginliklerin değerinin ancak gün ışığına çıkması onarım işlerinin yapılmasını sağladı. ve insanlığa sunulması halinde bir kez daha anlaşılacağını belirtti. Gül, törenin ve ödüllerin devletin kültür, Aynı ekip, Halet Çambel’in yöneti sanat ve bilim insanlarını ne kadar sahiplendiğinin işareti olduğunu ifade ederek, “Bu işaretten feyz alan minde Kadirli’nin taranması suretiyle an herkesin aynı tavrı geliştireceğine inanıyorum” dedi. tik kalıntıları fişleyip kent planına işzarlığı ve Söğüt Tarlası’nda, 1970’te ise DiyarbakırGirikihacıyan’da leyerek olası bir yerel müzenin ön olanaklarını da hazırladı. Bölgede Arslantaş Barajı’nın yapımı gündeme geldiğinde baraj kazılar yapıldı. 19651966 yıllarında İller BankasıAdana Nazım Planı yarışma alanının taranması, tarihi ve doğal değerlerin saptanması, resimhazırlıkları sırasında kendisine başvurulması üzerine Prof. Halet Çamlendirilmesi, fişlenmesi ve 1/25.000’lik haritalara geçirilmesini sağladı. Baraj Gölü’nün suları altında kalacağı anlaşılan, Haçlılara ait bel, Adana kentinin taranarak sivil mimari ve arkeolojik değerleKumkale’nin kurtarma kazısını gerçekleştirdi ve ODTÜ uzmanla rinin saptanması, resimlerinin çekilmesi, kent haritalarına işlenmesi rı tarafından da fotogrametrik rölövesinin yapılmasına önayak ol işlerini, oluşturduğu bir öğrenci ekibiyle yaparak, böylece bu değerlerin Nâzım Plan yoluyla korunmasını sağladı. du. Aynı dönemde (19661971 yılları), Devlet Planlama TeşkilaBu yoğun çalışmaların yanı sıra, yörenin zengin folkloru ve ettı ve İmar İskân Bakanlığı Çukurova Bölge Planlama Projesi Münografyasıyla da yakından ilgilendi, saha çalışmaları için pek çok uzman dostunu Karatepe’ye davet etti. Folklor araştırmaları için Prof. dürlüğü ile geliştirdiği işbirliği çerçevesinde oluşturduğu öğrenci ekipPertev Naili Boratav’ın ilgi ve desteğini sağladı, Halet Hoca tara leri ile Adana, Hatay ve İçel illerinde kapsamlı bir eski eser tarafından derlenmiş pek çok veri, Boratav tarafından folklorik açıdan ması yaptı, fotoğraf, plan ve bilimsel raporlarını hazırladı, özellikdeğerlendirilmiştir. Yöre kilimciliği geleneksel tarzda doğal boya le MersinAnamur sahil şeridindeki ören yerlerini (koruma zonularla üretime özendirilmiş ve ürünleri tüm dünyaca tanınmıştır. Çambel, üniversitedeki yaşamında uzun yıllar Ord. Prof. Dr. Kurt Bittel ile birlikte çalıştı, 1960’da profesör oldu, 19621963’te misafir profesör olarak Almanya’ya, Saarbrücken Üniversitesi’ne koŞimdi bir kadın; Torosların nuk öğretim üyesi olarak gitti. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Faiçinde kuş uçmaz kervan geçkültesi, Prehistorya semineri 1964 yılında Prof.Dr. Halet Çambel Halet Çambel mez bir dağ başında KarateBu kitapta saflıkları ve acayip pe’ye gönül, Aslantaş’a ömür tarafından, oluşturulan Prehistorya ve Arkeoloji Bölümü içinde aylikleri ile ünlenmiş, suyundan rı bir kürsü haline getirildi. vermiş yol kesip köy basmaiçtikleri Delilik Pınarı'nın kuru mış bir kadın yaşayıp yaptıkProf. Çambel’in 1963’te, Chicago Üniversitesi Doğu Bilimlemasından sonra akıllanan Kari Enstitüsü (Oriental Institute) ile geliştirdiği işbirliği sonunda kularını taşa toprağa suya ateşe ratepeliler üzerine anlatılan, rulan İstanbulChicago Üniversiteleri Güneydoğu Anadolu Tayazmış bir kadın Halet Çambel'in KaratepeAs bir arkeoloğun Çukurova’nın rihöncesi Araştırmaları Karma Projesi çerçevesinde önce SiirtDilantaş kazıları sırasında yöreyarbakırUrfa illerinde öğrenci ekipleriyle büyük ve kapsamlı bir yüdoğusunda, Torosların içinde den derlediği fıkralar Yıldız Cızey araştırması gerçekleştirildi. İkibin Sekiz Yüz yıllık insan bıroğlu'nun çizgileri eşliğinde Ülkemizde yaşamış olan tarihöncesi insan topluluklarının avhayatının yalnızlığı, hüznü, yer almaktadır. (44 sayfa, cılık ve toplayıcılıktan besin üretimine dayalı yerleşik düzene geacısı mutluluğu ve umudunu bugün de sürdüren bir ömrünün ISBN: 9756561998) çişini araştırmayı amaçlayan projenin merkezini oluşturan Erganidestanı. Bir kadın, çevresindeki olaylar ve ona inanmış inÇayönü Tepesi’ndeki arkeolojik kazılar 1964’te başladı, belirli bir sanların öyküsü... Bu öyküde, son yüzyıl boyunca Türk Siyasüre için projeye katılan Karlsruhe Üniversitesi Technische sal hayatı içinde yaşanan gelişmeler arasında, tatlı, acı ekşi Hochschule’nin de katılımıyla devam etti, 1991’den itibaren de ka İsa Küçük ve kekremsi tadıyla yaşanmış, mutluluğu ve yüreklerdeki inzı çalışmalarına ara verilerek ağırlık yayın çalışmalarına kaydırıldı. Bu coğrafyada destanlar genellikle erkekler üzerine yazılmış san sevgisi yer almaktadır. (252 sayfa, ISBN: 978605396Aynı proje kapsamında 1964’te UrfaBozova’da, 1968’de Biris Me ya da “Destan Yazmak” erkeklere mahsus kabul edilmiştir. 0997) nu da gözeterek) 1/25.000’lik haritalara işleyerek eski eser alanlarının Bakanlık’ça belediyelerin “mücavir sahası” ilan ettirilmesini ve bu suretle koruma önlemlerinin alınabilmesini sağladı. 1966 yılında, Keban Barajı’nın yapımı sürecinde Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün baraj alanının “taranması” için başvurusu üzerine, Prof. Çambel, Michigan Üniversitesi/University Museum aracılığıyla sağladığı kaynakların yardımı ve Prehistorya Kürsüsü elemanlarının işbirliğiyle bu yüzey araştırılmasını gerçekleştirdi. 1967’de Halet Çambel Orta Doğu Teknik Üniversitesi’ndeki ilgililerle işbirliği yaparak ODTÜ Keban Bölgesi Tarihi Eserleri Kurtarma ve Değerlendirme Projesi’nin kuruluşuna ve Keban’ın devamı olarak 1974’te kurulan Aşağı Fırat Projesi’ne katıldı. ODTÜ, Çukurova ve Hacettepe üniversitelerinde görevli bazı fizikçi ve kimyacılarla işbirliği yaparak İstanbul, İstanbul Teknik ve Boğaziçi üniversitelerindeki ilgili uzmanların da katılımıyla 1976’da TÜBİTAK’a bağlı bir Arkeometri Ünitesi’nin kurulup faaliyete geçmesinde de faal bir rol oynadı. Prof. Dr. Çambel, 1954’ten beri Union Internationale des Sciences Préhistoriques et Protohistoriques (CIPSH) Conseil Permanent’in Türkiye üyesi ve 1964’ten beri de Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün aslî üyesidir. 1979 yılında, American Philosophical Society’e ilk Türk üye olarak seçilen Halet Çambel, 1986 yılında da İtalyan Adelaide Ristori ödülünü almıştır. 1984 yılında, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Prehistorya Anabilim Dalı Başkanlığı’ndan yaş haddi nedeniyle emekliye ayrıldı. Karatepe’deki çalışmaları emekli olduğundan bugüne kadar kesintisiz bir şekilde sürdürmektedir. 2005’te Adanalılar büyük bir kadirşinaslık göstererek KaratepeArslantaş Açık Hava Müzesi’ni ve Milli Parkı’nı kendilerine kazandıran, 1946’dan beri aralıksız bölgede çalışan Halet Çambel’e sevgi ve takdirlerini Karatepe’de Kazıevi’nin önüne bir büstünü dikerek ortaya koydular. Aynı yıl Hollanda Kraliyeti Prens Claus ödülünü aldı. 20072008’de Osmaniye il merkezinin 12 km. kuzeyinde Aslantaş Barajı ve Karatepe Aslantaş Açık Hava Müzesi’ne giden yol üzerinde yer alan Antik Hierapolis Kastabala Kutsal Şehri sınırları içinde Osmaniye Entegre Çimento Fabrikası kurulmak istendiğinde, içinde Kastabala Kutsal Kenti, Kırmıtlı Kuş Cenneti ve Ortaçağ kalelerinin bulunduğu Kastabala Vadisi’ni kurtarmak için büyük bir mücadele verdi ve fabrika yapımının durdurulmasını sağladı. Prof. Çambel bu alanda yaptığı çalışmaları nedeniyle Anadolu Halk Bilimleri ve Kültür Derneği tarafından 7 Haziran 2008’de “Özgür İnsan Ödülü”ne layık görüldü. Sıra dışı yaşamının en iyi ve en güzel anlatımı, Osmaniye eski valisi İsa Küçük’ün kaleme aldığı, geçtiğimiz yıl Arkeoloji ve Sanat’ın yayımladığı “Halet bla Destanı”yla ölümsüzleştirilmiştir. Nezih Başgelen, ArkeologEditör, Arkeoloji ve Sanat K ültür ve Turizm Bakanlığı’nın 2010 “Kültür ve Sanat Büyük Ödülü” ne Prof. Dr. Halet Çambel ile birlikte layık görülen Prof. Dr. Nimet Özgüç de Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk arkeoloji kuşağında yer alan öncülerdendir. 15 Mart 1916'da Adapazarı’nda doğan Nimet (Dinçer) Özgüç, orta eğitimini Ankara Kız Lisesi’nde yaptı, 1935'te kurulan Dil ve TarihCoğrafya Fakültesi’ne kayıt yaptıran ilk öğrenciler arasında yer aldı ve 1940 yılında Arkeoloji Bölümü’nden “Pekiyi” dereceyle mezun oldu. 1943'te “Anadolu Damga Mühürleri” konulu teziyle doktor, 1948 'te “Etilerde Hayvan Biçimli ve Tasvirli Kaplar” çalışmasıyla doçent unvanını kazanarak 1949 yılında Arkeoloji eylemli docent, 1958'de Arkeoloji Kürsüsü’nde “Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi” alanında profesör oldu. Yaş haddinden emekli olduğu 1984’ten itibaren kazılarına ve yayınlarına ağırlık vererek bilimsel etkinliklerini sürdürdü. 1943'te Ankara Bedesteni’nin bir “Eti Müzesi” olarak hazırlanmasında hocası Prof. Dr. H. G. Güterbock ile çalıştı, H. G. Güterbock tarafından hazırlanan müzenin ilk rehberini Türkçeye çevirdi. 1945’te meslektaşı Tahsin Özgüç ile evlendi ve daha sonraki yaşamında onun proje kazılarına kurul üyesi olarak katılarak bilimsel yayınlarında yer aldı. Bu bağlamda 1947’de Elbistan Ovası yüzey çalışmaları ve ElbistanKarahöyük kazılarına, 1954 te Frakdin kazılarına, 1959’da ErzincanAltıntepe kazılarına katıldı, ele geçen küçük buluntuları bilim dünyasına tanıttı. Özellikle 1948’den itibaren T. Özgüç başkanlığındaki Kültepe kazılarına katılarak burada ele geçen Eski Tunç Çağı’ndan Asur Ticaret Kolonileri Çağı’na uzanan birçok eseri yayımladı. Ancak Anadolu arkeolojisinde onunla özdeşleşen çalışmaları başta Kültepe olmak üzere mühür ve mühür baskıları üzerindeki değerlendirmeleridir. 19621989 arasında Aksaray ilinin 18 km. kuzeybatısında, Yeşilova’da yer alan Acemhö alınarak 1930’lu yıllarda Metropolitan Museum of Arts’a hediye edilen fildişi eserler ve bulla’ların Acemhöyük'ten gittiğini kanıtladı. 19721976 arasında Niğde Tepebağları Höyüğü, 19781989 yılları arasında, ODTÜ Aşağı Fırat Projesi kapsamında, Atatürk Barajı göl alanında kalan Adıyaman Samsat Höyüğü kazıları yönetti, sonuçlarını makaleler ve kitap olarak yayımladı. Türk Tarih Kurumu, Amerika Arkeoloji Enstitüsü, Türkiye Bilimler Akademisi'nin şeref üyesidir. Karatepeli Fıkraları Halet ÇambelNimet Özgüç Kültür ve Turizm Bakanlığı 48 sayf. 2010 Yılı KültürSanat Büyük Ödülü'nün verildiği Halet Çambel ile Nimet Özgüç 'ün yaşamları, bilimsel çalışmaları ve kazıları üzerine değerlendirme yazılarından oluşmaktadır. (48 sayfa, ISBN: 9786053961277 GeçHitit Kalesidir. Osmaniye İli, Kadirli İlçesine 20 km uzaklıktadır. Karatepe 1946 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yakın Doğu Dilleri ve Kültürleri Bölümü'nden H.Th. Bossert ve H. Çambel tarafından bilim dünyasına tanıtılmıştır. 1947’den itibaren Th. Bossert, U. Bahadır Alkım, Halet Çambel tarafından kazılmış, onların ayrılmasından sonra Halet Çambel buradaki çalışmaları 1952’den günümüze kadar kesintisiz olarak büyük bir özveriyle sürdürmüştür. Sevgili Halet Hocamızın her anını inanç, sevgi, özveri, bilgi, erdem ve alınteri ile ördüğü örnek yaşamının 95. yılında, 65. yılını adadığı KaratepeAslantaş’ın Boyama Kitabını (Karatepe Kabartmaları) onun adına tüm dünyanın, ülkemizin ve Çukurova’nın çocuklarına Arkeoloji ve Sanat Yayınları olarak armağan etmekten kıvanç duymaktayız. (24 sayfa, ISBN: 9786053960782)