Katalog

Uydu görüntüleri harita olarak kullanılabilir mi? Prof. Dr.Turgut Uzel, Prof. Dr. Kamil Eren İstanbul Kültür Üniversitesi Haritaların Duyarlığı Haritaların duyarlığı, ölçekleriyle orantılıdır; ölçekleri küçüldükçe duyarlıkları azalır, büyüdükçe artar. Bir haritanın duyarlığı, kabaca, gözümüzün ayırabildiği uzunluk değeriyle açıklanabilir. Gözümüz, milimetrenin beşte birini ayırt edebilir. Örneğin 1/1000 ölçekli bir harita üzerindeki 1/5 milimetrelik uzunluğun arazideki karşılığı (1/5*1000 mm) 20 cm’dir. Başka bir deyişle, 1/1000 ölçekli bir haritanın duyarlığı 20 cm’dir, denebilir. Aynı şekilde 1/5000 ölçekli bir haritanın duyarlığı ise 1 metre olarak verilebilir. yeryüzündeki objelerin tanımlanabilmesi (çözünürlüğü) için bir ölçüt olarak alınır. Şekil 1’de örneklendiği gibi aynı yerin altı farklı duyarlıktaki alıcı ile kaydedilen görüntülerinden anlaşılacağı gibi piksel boyutu küçüldükçe yani birim alandaki piksel sayısı arttıkça cisim Şekil 3. QuickBird uydusu ile alınan Sultanahmet Meydanı ve Ayasofya’ görüntüsü CBT 1235 / 14 19 Kasım 2010 bilmesi için çözünürlüğü, ölçüt olarak alınabilir. Buna göre 50 cm duyarlığı olan bir uydu görüntüsü, haritaların duyarlığı için yapılan hesaba göre 1/2500 ölçekli bir harita olarak; 1m çözünürlüklü bir uydu görüntüsü ise 1/5000 ölçekli bir harita olarak kullanılabilir. Şekil 4’te çeşitli uydu görüntüleri ile yapılabilecek harita ölçekleri verilmiştir. Ancak burada çok önemli iki gerçeği gözden kaçırmamak gerekir. Haritalar, yataydır. Oysa uydu görüntüleri, eğiktir. Bunların harita özelliğine kavuşturulması için öncelikle yataya çevrilmesi gerekir. Uydu Görüntülerinin Ayrıca projeksiyon hatalarının da giderilDuyarlığı mesi icap eder. Günümüzde uzayda, çeşitli amaçlar İkinci önemli husus ise maliyettir. için fırlatılan binlerce yapay uydu vardır. Şekil 4’te görülebileceği gibi harita ölçeği Bunlar, algılayıcıları (sensor) yardımıybüyüdükçe maliyet artmaktadır. Daha küla kaydettikleri görüntüleri, yeryüzündeki çük piksel boyutlu görüntü, daha pahalıdır. antenler aracılığiyle bilgisayarlara aktaBirim alanın haritalama maliyeti daha Şekil 2. Çeşitli çözünürlükteki uydu görüntüleri ve seçilebilen ayrıntılar rırlar. Bir algılayıcının görüntü duyarlıyüksektir. ğı piksel (pixel) büyüklüğü ile ölçülür. Not: Şekiller, Prof.Dr.K.Jacobsen’in Klasik fotoğraf filmlerindeki dane (gren) büyüklüğü gi ler daha net görülür. İKÜ’ de verdiği konferansın sunumundan alınmıştır. Çözünürlük (resolution) olarak tanımlanan bir bi algılayıcının piksel boyutları ne kadar küçük olursa pikselin arazideki karşılığı, uydu görüntüsünün duyaro kadar duyarlı görüntü alınabilir. Yani piksel boyutu, Harita yapım maliyetleri lığı olarak tanımlanır. Aşağıdaki sekiz şekil, aynı yerin 5 km ile 60 cm çözünürlüğü olan uydu görüntülerini verPiksel boyutuna bağlı obje tanımlaması mektedir. Günümüzde ticari olarak kullanılabilen en duyarlı uydu görüntüsünün çözünürlüğü 50 cm dir (GeoEye1). İkinci sırada duyarlı uydu görüntüsünün (QuickBird) çözünürlüğü ise 60 cm dir. Şekil 3’te QuickBird uydusu ile alınan Sultanahmet Meydanı ve Ayasofya Camii görülmektedir. Uydu görüntülerinin en büyük avantajı, uzaktan algılanabilmesi ve fiziksel olmasıdır. Yani bir ölçüye bağlı değildir. Algılayıcı neleri algılayabiliyorsa eksiksiz olarak onları kaydeder. Bir resim özelliğinde olduğu için anlaşılması ve kullanımı çok kolaydır. Oysa haritalar, arazi ölçümüne dayalı olarak yapılır. Sadece ölçülen objeler, harita üzerinde gösterilir. Öte yandan haritalar, arazinin, göreceli olarak daha uzun zaman önceki durumunu gösterirken uydu görüntüleri, uydunun dünya etrafındaki dönme peryoduna bağlı olarak daha kısa süre (birkaç gün) önceki durumunu yansıtabilmektedir. Şekil 4. Uydu görüntüleri ve bunların kullanılabileceği Bir uydu görüntüsünün harita olarak kullanıla harita ölçekleri Şekil 1. Çözünürlükleri farklı uydu görüntüleri ve çözünürlükleri