Katalog

Çelik asma köprülerde periyodik bak m önemlidir Yrd. Doç. Dr. Güven Kıymaz (İstanbul Kültür Üniversitesi) incirin gücü en zay f halkas n n gücü kadard r” atasözü, asma köprü tarzı yapıların taşıma güçlerini de ifade eden veciz bir sözdür. Asma köprülerde zincir halkalarına tekabül eden elemanlar çelik kablolardır. Bu elemanların birinin ya da birkaçının kırılması ya da kopması köprüyü oluşturan diğer elemanlara öngörülmemiş fazla yüklerin aktarılması ile kısmi göçmelere ya da köprünün tamamen yıkılmasına sebep olabilir. Böyle bir olay 1967 yılının aralık ayında Amerika Birleşik Devletleri’nin Virginia eyaletinde yaşandı. “Silver Bridge” asma köprüsü 1928 yılında inşa edilmiş olan 670 m açıklıklı bir asma köprüydü. Köprünün inşa tarihinden 40 yıl sonra yıkılması ertesinde yapılan araştırmalarda, yıkılma sebebi tekrarlı yükler altında bir kablo bağlantısının korozyona ve metal yorulmasına maruz kalması şeklinde tesbit edilmiştir. Korozyon basit anlamı ile paslanma, metal yorulması ise bir bakır telin ileri geri tekrarlı bükülmesi sonucu kopmasına sebep olan durumdur. Yıllar içinde bu iki olumsuz koşulun ortaya çıkardığı çatlak ilerlemiş, bağlantı elemanı yerinden kopmuş ve ilerleyen bir şekilde diğer köprü elemanları burkularak köprü çökmüştür. Çatlama açısından kritiklik arz eden çelik kablolar ve onların bağlantı elemanları bu yıkımı tetikleyici unsurlar olmuştur. “Z manlar çekmeye maruz kalan ve kırılmaları durumunda köprünün göçmesine yol açabilecek eleman ya da eleman parçaları olarak tanımlanırlar. Asma köprülerde bu elemanlar taşıyıcı ana kablo ile köprü platformunu birbirine bağlayan asma çubuklarıdır. Ancak köprü içindeki her çekme elemanı çatlama aç s ndan kritik eleman olarak düşünülmemelidir. Bir çekme elemanı kırıldığında yük diğer çekme elemanlarının artık (fazla) kapasiteleri ile taşınabiliyorsa kırılan eleman çatlama aç s ndan kritik eleman sayılmaz. Yukarıda verilen “Silver Bridge” va Resim 2: Çekme halatı mafsallı birleşim noktası kasında kopan eleman köprünün tamamıyla yıkılmasına sebep olduğu için çatlama aç s ndan kritik eleman olarak nitelendirilebilir. Tekrarlı ve titreşimli yükler altında köprüde yükü çekmeye çalışan elemanlar (halatlar ve bunların mafsallı parçaları (Resim 2) zaman içinde metal yorulmasına maruz kalırlar. Bu yorulma hali bazı mekanik ve metalurjik süreksizlik noktalarında çatlakların oluşmasını ve ilerlemesini tetikler. (Resim 3) BAKIM VE KONTROL Asma köprülerde çatlama açısından Resim 3: Kaynakta çatlak ilerlemesi kritik elemanlar ve parçalar tesbit edildikten sonra bir program dahilin“yorulma ömürleri” ve “çatlak ilerleme orande bunların denetimi yapılmalıdır. Denetim ları” hesaplanır ve alınması gerekli önlemler programı, yapılacak kontrollerin sıklığını ve belirlenir. bunlar ile ilgili prosedürleri içermelidir. Her “Silver Bridge” olayı özellike asma tipi çekontrolde iyice temizlenmiş şüpheli noktaların lik köprülerde periyodik kontrol ve bakım çafotoğrafları çekilmeli ve bir sonraki kontrol lışmalarının öneminin altını çizmiştir. Kritik de bu fotoğraflar ile karşılaştırılarak eleman noktalarda olası çatlakların tespiti ve önlem ların mevcut durumları çatlama oluşumu alınması ancak düzenli kontroller ile sağlaaçısından değerlendirilmelidir. nabilir. 1960’lı yıllar öncesi kontrol teknolojisi Özellikle, mafsallı bağlantı noktalarında ile günümüz teknolojisi arasında büyük farkki kaynaklarda ve çelik levha elemanlarında lar olmasına karşın hangi teknoloji ile olurçatlak, aşınma ve korozyon oluşumu gözlenirse sa olsun kontrol ve bakım düzenli aralıklargerekli önlemler derhal alınmalıdır. Daha de la ciddi bir şekilde yapılmazsa hâlâ bu tip olaytaylı kontrol için tahribatsız testler yapılma ların yaşanması olasıdır. İstanbul’da kara ulalı ve özellikle çatlak oluşumu tesbit edilirse şım ağımızın kilit unsurlarını teşkil eden kontrol eleman üzerinde yapılacak metal yo Boğaziçi ve Fatih Sultan Mehmet asma köprulması değerlendirme çalışmalarıyla destek rüleri bu bakımdan dikkatlice izlenmesi gelenmelidir. Bu çalışma ile elemanların kalan reken köprülerimizdir. Resim 1: Oak Bridge çelik asma köprüsü KR T K ELEMAN Asma köprülerde çatlama aç s ndan kritik eleCBT 1146 / 12 6 Mart 2009