Katalog

Zümrütten Akisler Kelebekler saat gibi düzenli uçuyorlar Ldboraruvarda kunı kelebeklen guneşın normal do guştan baüşa kadarkı surecıyle kaışı karşıya getırır 1 lerken kımılerını de şafak vaktmın 6 saat onceye alın dı<5ı bır sureçle yuzleştırdüer Bu bdşka grup ıse su ıeklı gun ısıgında tutuldu Kral kelebekler ıçsel sdatle rını bu yem duzenlere gore ayarladıktdn sonra araştır macılar bunlann dışanda sergüedıklen uçuş duzenleıını ızlemeye koyuldulaı Sonuçta duzenlı gecegunduz çevrımrru yaşa yaıı kuşlann guneybatıya dogru uçtuklan goruldu Bu da goçrnen kelebeklerın Massachusetts ten ızledıklen doğru yondu Ote ydndan şafak sokumunun erkene alındıgı kelebeklerın guneşın konumunu tam olardk kesuıemeyıp guneydoguya yoneldıklerıne tanık olu nurken surekh aydınükta kalanların tumden yoldan çıktıkları ve yalnızca guneşe dogru yol aldıklan gorul du Araştirmacüar penyod adı verılen bır saat geru nın etkmlıgını de ızledıleı Aydınlık ve karanhgın su rekh dalgalandıgı çevrımler ıçırıe yerleşüı üen bocek lerde saat etiaruıgının ısıgın durumurıa gore dalgalan malar gosterdıcjıne ancak ışığın sabıt olması duru mundd gen etkınlıgınde herhangı bır degışıkhk mey dana gelmedıgıne tanık olundu A.M. Celal Şengor Fuat Köprülü'yü anmak Geçen gun buyuk tarıhçımız Prof Dr Halil Inalak bana yem bır esennı gonderdı 'Turkıye'de modern tanhçıhğın kuruculan " 82 sahıfelık bu eser, 1999 yılında Turk Tarıh Kurumu kongresıne sunulmuj bır teblığ Halıl Hoca bu esennı bana Fuat Koprulu hakkında yaptığımız bır sohbet uzenne yollamaya karar verdıydı Mâlum, kendısı Koprulu'nun oğrencılennden Dunya çapında unlu tanhçı Halıl Inalcık'a Koprulu hakkında ne dusunduğunu sorduydum Tek bır 1 cumleyle cevap verdı "0, bır dâhıydı " Bu 28 Hazıran Fuat Koprulu'nun 37 olum yıldonumudur Bu vesıleyle, bundan sonra sozu Koprulu'nun buyuk oğrencısı Halıl Hoca'ya bırakıyorum "1939'da Sorbonne Unıversıtesı'nın geleneksel buyuk merasımle fahn" doktorluk (doctor honons causa) verdığı uluslararası un yapmış bırkaç âlım arasında Fuad Koprulu de bulunuyor ve Batı unıversıtelennın seref dıreğınde tanhte ılk defa Turk bayrağı dalgalanıyordu Buyuk anlamı olan bu andakı duygulannı kendısı su kelımelerle ıfade etmıştır 'Bu benım ılım hayatımın en değerlı mukâfatı oldu " "Fuat Koprulu herşeyden once bılınen ve bılınmeyen kaynaklara gore yem gerçeklen ortaya çıkaran yaratıcı bır âlımdır" "Koprulu'nun, Avrupa ılım metodolo\ısmı ılk kez Turk ılmıne getırmış olduğunu bırçok bılım adamı belırtmıstır Koprulu, eleştınlennde yalnız Turklenn değıl, bırçok Batı bılgımnın de ne kadar sathi ve dar goruşler ıçnde kaldıklan, nasıl buyuk yanlışlara suruklendıklennı gostermıstır Koprulu genıs bılgısı ve bılımsel metodolojisı, açık uslubu ıle fikırlennı Batılı meslektaşlarına da kabul ettırmıs, batı Akademı ve unıversıtelennce ılmîpâyelere lâyık gorulmustur Batı, her turlu ustunluğunun temelı olan sılâhın, ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ bılımsel metodun sımdı bır Turk . , . . , . , u Ko rulu bılgın, tarafından tam bır becen ve P > eleştinlennde egemenhkle kullanıldığını çok kez yaltllZ Turklerin değil, ıtıraf etmek zorunda kalmıstır" birçok Batl bilgininin de "Bılımsel dusuncenın yerles n e k a d a f J o t / ) ? ve d o f mesınde eleştınnın onemını erkenrUfknçinde kaldlklan, denkavrayan Fuad Koprulu, derın ve keskın bır elestmcıdır 1908 nasil buyuk yatlllŞİara SU1913 arasında ılk yazılan edebi ruklendiklerini tenkıt uzerınedır 1913'te 'Bızde İr. Tenkîd' başlıklı yazı serısını yayımJ ^ ^ ladı Ondan sonra, Turkıye'de çıkmış onemlı hıçbır edebıyat ve tarıh eserı yoktur kı, dergı ve gazetelerde Fuad Koprulu'nun tenkıt kalemıyle eleştırılmıs olmasın " "Dana 1908'de genç Koprulu duşunuyordu kı, geçmışımtzde zengın kultur hayatımızın ve kurumların aydınlanması, memleketımızde sosyal bılımlerın yaratıcı bır arastırma donemıne gırmesını mumkun kılacak, gerçek Turk kultur ronesansına temel olacaktır 1940'ta Koprulu soyle yazıyordu 'Ben ılme ve ınsanlığın lyıye doğruya gıttığıne ınananlardanım, bundan otuz sene evvel olduğu gıbı bugun de ınsamyetçı Turk nasyonalızmının heyecanını kalbımde ve kafamda taşıyorum Lakın, tarıhı realıteyı ararken her şeyden evvel ılmî bır hakıkatın hızmetkân olduğumu unutamam Daıma tekrar ettığım gıbı, Turk mılletının cıhan tarıhındekı buyuk rolunu bugunku ılım alemının kolaylıkla kabul edeceğı ne kadar muhakkak ıse, bunun Turk mılletıne en buyuk bır hızmet olacağı da o kadar katidır' Onun oğrenalen bu zıhnıyetle yetışmıs ve bu oğutlere sadık kalmıstır 'Basbakan Adnan Menderes ıken, partıden ve bakanlıktan ayrıldıktan (1957) olumune kadar (26 Hazıran [sıc] 1966) geçen hayatı, terk edılmıslığın aa hıkayesıdır 27 Mayıs 1960'ta Yassıada mahkemesı onune çıktı, beraat ettı Unıversıieler, hocaları Koprulu'ye eskı kursusunu venvek bır yana, konferans vermeye dahı davet etmedıler TBMM karsısındakı apartmamnda, yurduna, Turkluğe o kadar hızmetler yapmış bu buyuk fıkır adamı son yıllarını dunyaya kusmuş, yalnızlık ıçnde, bır kaza sonucu gelen çok ıztıraplı gunleıie bıtırdı Ankara'da bır kaptıkaçtının çarpması yuzunden oyluk kemığı kırıldı, hastanede mıkrop kaptırdıklan ıçın, bacağı kangren oldu, yataktan çıkamaz hale dustu Esı Behıce Hanım ona salon ortasında bır yatak yapmıstı, zıyaretçılerı orada kabul ederdı Bır zıyaretımde onu oğlu Orhan'la yalnız buldum Orhan'a boğuk bır sesle, 'Orhan, Orhan sen benım gozum, elım, ayağımsın' dıye ınledı 0 sahneyı asla aklımdan çıkaramam " Buraya kadar Halıl Hoca'nın uzun yazısından bırkaç damla Kendısıne ınsan vasfını lâyık goren hıçkımsenın buyuk tarıhçımızın bu satırlannı ıçınde bır burukluk hıssetmeden, gozlerı yasarmadan okuması mumkun değıldır Unıversıtelerımızde Fuad Koprulu'nun adı, heykellen, hâlâ yoktur Bunun bır Turk vatandaşı ve bır ınsan olarak bana verdığı aa sonsuzdur Ulusça bu denlı bılgısız, bu denlı vurdumduymaz, bu denlı nankor muyuz7 Bu denlı kendı değerlenmızden bîhaber ve zavallı mıyız7 849/5 Kral kelebekler laşlan guneye goç edeıleıken bedenleıındekı saat sayesınde yollanru buluyorlar Çogu cdiüılardd zamanlamayı saglayan bu saat kele beklenn yol almalan gereken yone gore guneşın konurnunu belırlemelerıne olaııak tanıyoı Kral kelebekler npkı kuşlar gıbı gıttıklerı yonu belırlernek ıvııı guneşten yaraılaruyorlaı Bu yılmaz gezgmler guneş sayesınde bınlerce kılometre yol alabıüyoılar Ancak kelebekleıın uçuş rotasını nasıl belu ledıklen henuz tam olarak bılınmıyor Massachusetts Tıp Fakultesı norobıyolojı uzman lanndan Steven Reppert ve arkddaşları kral kelebegın ıçsel sddünın ndsü çalıştıgıru dnldmak amacıyla davranışsal ve molekuler araşnrmalardan yola çıkhlar DNA'nın ötesindeki biyoloji lenme duzenı ve davramşlannın DNA dızge sınde herhangı bır degışıkhge neden olmak sızın bebeğın gelecektekı saghğım cıddı bır bıçımde etkıleyebılecegıne dıkkat çekıyoı ldi VVyomıng Uruveısıtesı nde dolutun prog ramlanması konusunu dTdştırdn Stephen Ford DNA dızgesmden bağımsız gerçek bır etkırnn bıreyın fızyolo]ik yapısını etkıledıgını gebehgm kntık donemlennde annenın kotu beslenmesımn yem yeşeırnekte olan oıgan laıa zarar verebılecegını ve dolutun yaşamı nı surduıebılmesı ıçın kmu ozverılerde bu lunduğunu one suruyor Ancak bu tur ozve nler pankredsın eribulını pompdldmd yetısını olumsuz yonde etkılpyerek şeker hastalıgı nm yollanru açabılıyoı Johns Hopkıns Unıversıtesı hastalık genetıgı uzmam Aravinda Chakravarti DNA nın bıreyın gelışım ve bıyulojısııu belıı lemesınden çok genomun yaşam bıçemı mız ve çevre taidfından yonlendırüdıgıne ınanıyor Bu surecın buyuk bır bolumunun genlerı devreye sokup çıkaıan DNAdakı epıgenık degışımler adıyla bılmen kımyasal degışımleı taıafından denetlendıgı sdnılıyor Tek yumurta ıiazlennde cenın ya da çocukluk aşamasında yaşaridn faıklı deneyımler epıgenık degışımlere yol açarak goruntu kı şüık ve hdstalıkldrd duyaılık açısmdan farklı lıklar yaratabılıyor Beslenme ya da yaşam bıçemındekı epıgenık degışımlenn kahtım sal ozellıklen büe etkıleyebılecegıne ınanılıyoı Oyle kı DNA yı ınceleyerek goruntu ve geleceğımız konusunda bır kestınmde bulunamayız Ger çekten de DNA dızgesı uıettıgı proteınler konusunda bızleıe şdşuüu deıecede az bu bılgı verır Genom dız gesıne ulaşıldıgında proteınleı ın buçok ozelb^ı yıne de karanlıkta kalu Ardştırmacılar artık tek bır genın hucre nm genetık bılgısmı nasıl yorumladıgına baglı olaidk on ldica hatta yuzlerce farklı proteın oluşturabüeceğımn bı lıncındeler r u^ peınıle yumurta run bırleşmesıyle başladı Ancak bı lındıgı kadarıyla bu bırleşmerun yumuıtamn npresınde meydana gele cecjı konuüunda heı ıkı taıafın DNAsı da belırleyıcı bır rol oynamadı DNA her ne kadar ydşdimn senaryosu ozellıgıru taşısa da bu senaryonun kum salmelen buyuk olçude doğaç lamadır Oebe annenın bebegı uzeımdekı etkılerı tek yumurta ıktzlerı arasmdakı farkhlıklar ve bır hucredela proteınleı didsındakı geçıcı ılış kıler sankı hep DNA dızgesmden bağımsız olarak meydana gelırler Gorunuşe bakılırsa gelışıguzel oluşdn dııımsel olaylat çok cıddı sonuçlaıa yol açabılıyor Cambndge Unıversıtesı gehşımsel dırımbılım uzmanı Magdalena Zernicka Goetz fare spermının bır olasüıkla yumurta ya gırdıcp aşamada yumuı tdrun hdyvdnın bdş ve ayakla nnın konumuna karar veıdığını one suruyor Ana îdhrrandekı bebekleı ozelMde dış etkılere açıkmış gıbı gonınuyorlar Araştirmacüar annenın bes