Katalog

Batı nasıl zengin oldu? 1 453'te Istanbul'u aldıktan sonra Turkler, Batının Dogu üe ol<ın ücaıe tının kontrolunu kesın olarak ellerıne geçırdıler Bu duıum Portekız Prensı Heın rıch'ın Hmdıstan'a Afrıka kıtdsını deruzden dolaşaıak ulaşma teşebbusunu hızlandırdı ve 1498'de Vasco de Gama bunu ger çekleşürdı Bu tanhten ıtıbaren denız yolu uldşum kaıa yolu ulaşımından daha ekonomık duruma qeldı ve Italya'run Ucaretı bundan olumcul yara aldı 1492'do Genovalı Kristof Kolomb Kastüya Krahçesı lsabella'ran destek ve yardımı üe Amerıka'yı keşfe gıttı Asıl gayesı hep baüya gıderek Çın ve Hmdıstan'a varmaktı Bu yolun Afrıkd'yı dolaşmaktan daha kısa ve daha ekonomık oldugunu duşunuyoıdu Avrupa de Çın arasında başka bır kıta olabüecegmderı habeıı yoktu 12 Ekun 1492'de ük olarak Orta Amerıka'dakı Kaııbık ddaldimdan San Salvador'a vardı ve burasını Batı Hındıstan Zdnnetu Unlu Italyan Medıcı aılesı taraânddrı tırdıklerı grıp vırusu yerb haUon hayaünı felç ettı Yerb halk Ispanyollara gore dınsız sayüdıgından bunlara karşı yapılacak hırsızlık, soygun, şantaj, olum g±)i her turlu krımındl olay serbesttı Boylece Ispanya'da Yahudı ve Musluman Ardpldia kaışı başla tılan ve 1492 de henuz sona eren korkunç katlıarnlar, hıç aıa venlmeden yera dunya da devam eturıldı Kıüsenın ınfazcılaıı çok gaddardılar ve katlıam yapmaga çok yatkmddar Mılyonlaıca masum ve zavallı yerlı ınsan Ispanyollar tarafmdan hunharca katledüdı pısını dralddı Avıupab emperyabstler, Af rüca'da sıcak ıkbme dayarukb, tdrldlarda ve mddenlerde çalışmağa elverışb guçlu kuvvetlı ve sağbklı zencı avına çıktüar Toplanan bu zavalh sıyah msanlar vatarüannddn zorla kopanbp vahşı hayvanlar gıbı gemüere yuklendüer ve Ameııka'ya goturulerek oradakı yenı toprak ağalanna kole oldrak satüdılar * 1545'de Bobvya'nın Potosı bolge sınde gumuş madenı ısletümeye başlandı Işte o tarüıten ıübaren her sene gumuş yuklu gemüerden kurulu füoldr, Avrupa ıs tıkameünde Atlanük'ı kat etmeğe başladılar Degerb metal aramaları çok mıktarda meraklıyı ateşledı, Ispanyolldrın gumuş ülosu Ingılız korsanlannın geçım kaynagı oldu Zamanla uç koşeb bır tıcaret yerleştı Avrupa'dan boncuk ve degersız şeyler kole satın almak veya ko le yakalamak ıçın Afrıka'yd, oradan kole yuklu gemüer Amerıkd'dakı taılalara ve ma denlere, Amerıka'dan şekerpancarı, mısır, pamuk, tutun ve gumuş yuklu gemüer de tekrar Avrupa'ya Bu şeküde gemüer hıçbır zaman boş kalmadılar ve her sefer de buyuk pardlar kazandüar * Yera Dunyd'darı Ispanya'ya surekh bır degerh maden akışı olur Bu, ulke hal kmırı kulturu ve ahlabnın dejenere olmasına neden olur Bırdenbue gelen bu zen gınlık Ispanya'da produküf olmayan futuhatçı ve popubst pobokalar yolunda ısraf edüır (Askerı seferleı, luks yaşam gor kemlı küıse ve hukumet yapüan ınşddtldrı vs) Bu pobükalaı Ispanya'nm Ingütere karşısındd tekstıl sanayınde verdıgı rekabet savaşını kaybetmesıne neden olur Aynca zengınlıgın bu ulkede kalmdsını saglayacak herhdngı bıı alt yapı çabşması ve duzenı mevcut olmddıu;ından gelen para Ispanya'dan tekrar Hollanda'ya ve soygunda ele geçırdıkleıını sarayla paylaşan ve bu paylaşma karşüıujında sdiayddiı asalet unvanları alan Ingüız korsanldnnın cebıne dkdr Ingütere ve Hollanda hu paralarla zengınleşerek buyuk somuıge devletlerı oldular * Amenka'nın keşfıyle, Hındıstan ve Uzak Dogunun da buna katüımıyla kendıne ozgu bır koordınasyon ıçınde tek duzey bır dunya ekonomı sıstemı oıtaya çüctı Merkezde (Hollanda, Ingütere, FYansa, Kuzey Italya ve Aknanya'nın Baüsı) faıkb bır sanayı gebşmesı ve monokultur bu tanm soktoru kırsal alanda koleuk (Dogu Avrupa ve kolonüeıde) merkezde ıse ucrete dayab ışçüık Ayru zamanda askerı ve südh teknıgınde elde edüen ustunluk sayesmde de dunyaıım Avrupalüaştırüması devrı başlar Bu devır Antık çagdan sonra tekraı gelen ve kolebgı yenıden getıren somurgecüüc devrıdır Işte Batı'nın kan kokan, kole ten kokan parasının kaynağının bsa bır tanhçesı Nurettin Korkmaz nurettınkorkmdz@superposta com Kaynak Dıeter Schwanıtz Büdung Eıchborn Verlag, Frankfurt am Mam Talim ve Terbiye Kurulu değişmeli! T 1521 'de Hernando Cortez bu gunku Meksıka'dakı Aztek ulkesmı fethetü Kı sa bıı aradan sonra Francısco Pıtarro butun Peru'yu yakıp yıkarak Inka ulkesını ele geçırdı Pedro de Alvaıado Texas'ı keşfettı ve aldı De Soto Florıda'yı ele geçırdı Fıancısco Krittof Kolomb TK'nın 23 mayıs 2003 tanhmde gerçekleştırdıgı kurul toplanüsmda, nkogıetım 4 sınıf sosyal bügüer kıtabında yer alan sanşın anne fotoğıafi 'Turk sansm obnaz" gerekçesıyle ıtıraz eden kurul uyesı Prof Dr Haıan Bacanlı nedenıy le kıtaptan çıkarıldı (Cumhurıyet Gazetesı 5 06 2003) Bu tartışma, ıster ıstemez, okuzun altmda buzagı aratıyor Kıtap yakan Hıüeı 'ı hatırlatıyor, ortaçağ bıteb uzun zdman obnadı mı sorusunu akla getirıyor Ancak çok fazla sozu uzatmadan TTK'nın gorev alarunı bügınıze sunup, uzerınde bıraz tartışmak ıstıyorum "Turk Mülî Eğıtımının fikır ve hareket kaynagı olarak ongorulen Talım ve Terbiye Kurulu, dıger Bakanbklar da dahü egıtun ve ogretımle ügüı üke ve polıtıkalan bebrleyen, oğretun programlan ders kı taplan ve butun eğıtım ogretım araçlannı hazırlayan, hazu'latan ve onaylayan egıtım uygulamalarını sıstem butunlugu ıçerısınde şekülendu"ip degerlendıren, yorüendıren ve Müb Egıtun Şurası çabşmaları nı yuruten Bakanın en yakm ümı danışma ve karar organıdır Aynca, Egıtım ve ogretıme üıskın kanun, tuzuk, yonetmeük, ogretun program taslaklarını, egıtun araç ve gereçlerını uıcelemek degerlendu:mek, goruş büdırmek yabancı ulkelerın egıtım sıstemlerım, ogretım programlaruıı ıncelemek, yurt ıçı ve yuri dısı ük ve ortaogretun kurumlanndan abnan ogrenım belgeleruıuı denkbk ıslemlerun yapmak, ogretmenbğe atanma esaslannı bebrlemek de 7abm ve Terbiye Kurulu Başkanlıgının gorevlerı drasmda yer almıştır" (wwwmeb govtr) Gonılduğu gıbı, bu ulusun gelecegının temınatı olan bueyleıuı yetıstu^ümesuıı sagldydrı en onemb kurumlardan buı olan, Egıtım sıstemını bıçımlendıren felsefesuu ortaya koyan en hayatı kurumlardan bırısıdu TTK Bu ulusun egıum felsefesı ve pobtıkası gundelüc sıyaset ılışküerıne kuı ban edılemeyecek kadar onemlıdır En buyuk yanlışlarddn bırı, hâlâ TTK'nın sıyası ıradeye bagmıb bu kurum ounasıdır TTK mn özerk bir yapıya kavuşturulması, kurul başkanlık ve uyelıklerının sıyası ıtadenın egemenbgınden kurtaıüması en buyuk oncelık olarak algılanmalıdu Bubağlamda Cumhuıbaskanhgı makamuıdan başlayarak, sıyaset ış dunyası sıvü toplum oıgutlerı ve ogrencıye kadar her kesımden uyenın bulundugu, kardrldrınuı yargı yoluna açık ol dugu yasal bu^ yenıden yapıldnmdnın zdmdm gelmıştu' Bu, büımın ve demokrasımn bır geregı olarak algüanmabdu" Aksıtakdudege'ecektebu gun bııı lerı ıçınde bulundugu kuıumun golgesıne sıgmaıak, sarısın oldugu ıçın Atatürk'un fotograflannı da ders tataplarmdan çıkarmak ısteyebüır Bu dıgerı de, ergenbk donemı ozelbklerıne dayanarak, ders kıtaplannın cazıp hale getırümpsı gerekçesıyle ders kıtaplanna sınema yıldızlarının fotograflarıyla suslenmesı gerektıgını üerı surebüır TTK ışlev ve mısyonunu yıtırmıştu' Bu sadece bugun yaşananlarla baglantılı olarak üerı surulebüecek bu şey degüdır Butun cumhurıyet hukumetleıı, sıyası ıradelerını kurum ve kuruluşlan yonetuken büım, felsefe ve etüden yoksun olarak, ınanümaz bupervasızlüda sergüemışlerdu Sadece bardak bugurüerde aldıgı son bırkaç damlayla dolup taşrruş tır Barddktan dokulen suyu bdrddgd tekrar koymaya çabsmanın bçbır mdiıüklı taidfı yok Ayru havayı soluyan dunya nunetleruıden yaralanmada eş\t haklara sahıp ınsanlar olaraV do^a\ sureçlerın yaratacagı sonuçlan gorebümede keyfı davranamayız Kafamızı kumdan çıkanp, etıafımıza bakmalıyız Bu şeyler yanlış gıdıyor Ve yanlışın faturdsuıı oderken kamuya yme en buyuk pay duşecek Mehmet Yapıcı myapıcı@aku edu tr AKU Egıtım Fak 849/13 gorevlendınlen Amerigo Vespucci 1497'de Amerıka and kıtdsına ulaştı Ora dan gonderdıgı mektuplar ve harıtalar ıncelenmek uzere Fıeıbuıg'ta kozmografya profesoru Martin Waldseemüller e gonderıldı Pıofasoıun yaptıgı mcelomeler, va nlan bu yerın yepyenı bu lata oldugunu ortaya çıkardı VValdseemuller yenı dunyanırı Amerıka olaıak adlanduümasını oner dı Bu onerıyı o zamarun unlu harıtacısı Gerhard Mercator yenı yaptıgı hantaya ışleyerek hdyatd geçııdı ve bundan sonra Amerıka da yaşayan yerlılere de Amerıkalı dendı de Coronado Kan sas'd uldş tı lngıhzler ve Fıansız lar kuzeydekı soguk ve ormanlık bolge üe yeünmek zorun da kaldüar ve buzlar ulkesı Kanada'dan yuzyüldi boyunca boşuna Çın'e gıden bır kuzeybatı geçıdı bulrridgd çalıştüaı Ame ı ıka tatasının keşfedümesı ınsanlık tarıhındekı devrımlerın en buyuğu nıtelıgınde dır Bu keşıften sonra meydana gelen bu yuk degışıklıkler şoyle sıralanabüır Büyük değişiklikler * Tıcarette aö;ıılık noktası Akdenız'den Atlanuk'e kaydı Italya'run ücarette onemını kdybetmesıyle onun yerını Ispan ya, Portekız Ingütere ve Holldnda dldı lspanyollar bu ışte ük olmalarına ragmen zamanla Ingütere ve Holldnda karşısında re kabet edemeyerek yenı durıya tıcdietınde udeıbgıbuüadevletekaptıracaktır Budurum ancak Katobk Ispanyollann sıestaya yatkırüıgı, Cahnnıst rakıplerının ıse ış has tası olmalanyla açıklanabüır * Keşıfler yeıb halklaı ıçın çok kor kunç bır felaket olmuştur Orüaı ya Avru pablaıın vucutlanyla beraber getırdüderı grıp vırusune karşı hıçbu savunma meka nızması taşımadıklarından toplu olardk olume teık edüdı veyd fdnatık Katohkler tarafindan dmsız dıye toplu halde katledüdıleı ya da esıı olarak dayanamadıklan şartldi altında çdbşmdyd zoıldiıarak olduler Keşıflerın baslangıcında 15 mılyorı yeıb halkın yaşadıgı Meksıka'da 100 sene sonra yalruz 3 müyon yerb halk kalmışü * Keşıfler bır yenı felaketın daha ka İtalyan Alman ve İspanyol katkısı Yenı dunyayı bır Italyan keşfettı, ısmını bır Almdrı koydu Keşıf macerasının fınansmanı ıse, lspdnyollaı tarafınddn kaışılandı Ispanyollar ve Portelazhler yenı kıtanın ük hdkırnlen oldular ve Yenı Dun ya'da hemen fetıhlere gırıştüer Işte o andan ıtıbaren Ibeı yaıımadasmdan Amenka'ya dogru her tabakadan ve her meslek ten kalabalık ınsan topluluklan akın etmege başladı Bunldi mısyonerleı yol yapımcılan, her turlu kanun kaçaklan, dlün didyıcıldiı, spekulatorler multecıler vblıdı Bu yenı gelenlerın altın hırsı, dın baskısı yarattüdan krımınal olaylar ve beraberlermde ge