Katalog

GÜNCEL TIP n eleştırenler, nesnelerın dışı/erkek/notı olarak sınıf ldndınlmasını kulldmlan dılden çok kultuıden kaynak landıgını ılerı suruyor Borodıtsky bu eleştırıye yanıt oldrak Ingılızce konuşan deneklenn katılımıyla bır deney gerçekleşurdı Bu deneyde deneklere "Gumbu zı' ddıru verdıgı uydurma bır dıl ogrettı Bu dılde soz cuklaı 'oosaüve" ve "so upatıve"1 gıbı cınsıyet ıçer meyen ıkı ayrı sınıfa aynlıyordu Oosatıve'lere çatal, clma ve gıtar dahıldı Soupatıve'lere ıse kaşık armut vekemanguıyordu Denek leı nesnelerın Gumbuzı dılındela karşüıklanru hatııla makla kalmayıp, hangı sınıfa gırdığını de bümek zorunda kaldılar Daha sonra her ıkı gruba balerın ve gehrı, ve ya eıkek çocuk ve kral resımlerı dagıtıldı Ingılızce konuşan denekler nesnelerı cınsıyetlerıne gore ayırma alışkanlıgına sahıp olmadıklan halde, ke man resmı, dışüık çdgrıştıran resımlerle {balerın veya gelın) bırhkte gostenldığı zaman "arüsük" "yuvarlak' ve "narın" olarak nıtelendırdıler Oysa ayrıı keman resmı erkek çocuk ve kral resmı ıle bırükte gosterüdıgı zaman "etkıleyıcı", "parlak' ve "gurultulu1 olarak tdnımlandı Almanca ve Ispan yolca konuşanlaım da aynı tepkıyı gosteıdıgını soyleyen Borodıtsky "Eger bır şeyı anlamlı kılarsanız daha kolay hatırlarsınız" dıyoı Kasıtlı olmasa da gerçek dıllerı ogrenırken de aynı ışlemlerden geç tıgımızı ılerı suren Borodıtsky "Farklı dıllen konuşan uısanldim zıhınsel yaşamlan çok farklı olabılır Insanların nasıl duşundugu konusunu araştırıyorsd ruz bu fdktoru dıkkate almalısınız dıyor Lucy Borodıtsky ve benzer goruşte olan dı geı büım adamlaıı dılın en onemlı etkısının en fazla, zaman, aşk, sıyası fikırlır gıbı soyut alanlarda hıs sedıldıgını ılerı suruyoı Bu alanlardd duyusal bılgıler çok fazla yardımcı olmuyor Tümör biyolojisinde yeni bir kavram: Angiogenesis r Wıllıam Harvey, Up tanhının en onemlı kılometre taşlanndan bındır Ilk klasık çalışması olan ve 1606 yıhnda basügı "Exercıüüo andtomıca de motu cordıs et sanguınıs ın ammahbus" ısımlı eserınde, kan dolaşımı ıle ıLşküı olarak şımdıkı bılgılerııruze oldukça yakın bulgular yayımladı ÇagdaşıGalı le nın de dersler verdıgı Padova Unıveısıtesmde başlayan büımsel yasamı 1657 yıünda sona erdıgınde kalp damar sıstemının fizyolojısını tama yakm ogrenmıştı Kn onemü eksıkhgı ıse toplar damar sıstemınden atarda mar sıstemıne kanın nasıl geçtığını bılemıyoı olmasıydı Bu sorunun yarutı Harvey'ın olumunden çok bsa bır sure sonra Marcello Malpıghı'den geldı Malpıghı ılk kez kapıller dolaşımı tanımladıgı 1661 tarıhlı onemlı makalesınde bulguldrını şoyle dnlaüyordu " Kanın kısa sureh akmtılarla, sel gıbı atardamarlaıa aktıgını gor dum Kanın boş bu alana kaçıp, agzı açık bır damar tarafından tekrar toplandıgıru duşunebıkrdım, ama bu ü kır kanın belırlı bu yol ızleyerek degışık yonlere dagüması ve sonra da hep aynı noktada bırleşmesı nede D IIC suıe tumor geüşımıne paralel olarak oluşan yenı damarsal yapılann (angı ogenesıs) tumorun beslenmesuu sağladıgına ınanıknaktadır Yapüan çalışmalar, oksıjenırı kapülerlerden dokulara ulaşabılmesı ıçuı hucrelenn kapülerlere 150 200 mm'den daha uzakta olmaması ge reküguıı ortaya koymaktadır Eger bu: hucre kapüler dolaşıma bu mesa feden daha uzakta ıse yasamını de vam ettirmesı beklenemez Buyuyen tumor dokusunun canlı kalabılmesın de yanı hucrerun gereksındıgı oksıje nın tumor dokuya ulaşünldbılmesınde başlıca rolu yenı damar oluşumu yanı angıonesıs oynamaktadır Hıpoteük olarak bakıldıguıda, angıogenesısuı engellenmesı tumor dokusunun da gelışmını sıruılandıra bılır gıbı gorunmektedUr Marmara Uruversıtesı Tıp Fakultesı Hematolojı Bılımdaunda gorevlı Uz Dr DılekArgon, dunyada ıkı duzıneden fazla an gıogenesıs oluşumunu engellemeye yonelık madde uzeruıde çdlışıldıgıru belırtmektedır Bunlann arasında en populer olanı use hıç kuşkusuz kı tha lıdomıde'dır Soz konusu ılaç 195O'lı yıllaıda sedatıf olarak pıyasaya surul Zaman kavramı ve dil Zamanı ele alalım Pek çok dılde zamanı anldtmak ıçın uzamsal termınolo]iden yararlanılır In gılızcede ' lyı gunler ılende" veya "Prograırun ge rısınde" veya 'Bu toplanuyı ılerı bır tanhe atalım ' gıbı soylemlerle zaman ve uzam ılışkılendınlır Kı Kaybolan diller saca Ingıhzce korıuşdnlar ıçın zaman yatay bır duzDunyadakı 6 000 dılın yaklaşık yarısı lem uzerınde yer alır ve gelecek onumuzde uzanır (bknz şpkıl 1) omımuzdekı yuzyüda yok oldbılıı Oysa Mandarın dıbnde zamdn dıkeydıı, petrolun Boyle bır tehlıke karşısında büım ddamları ellennm kuyudan fışkınnâsı gıbı yukan dogru yol alır Bu çabuk tutup, yok olma tehdıdı alhndakı diller hak durumda gelecek yukdndadu Butun bunlar dılın kında mumkun olduğunca da kdvidrrüdra yukledıgı farklı an ha fazla bügı toplamaya çaba Her bölgede lamlara ornck oluştunıı konufulan dil sayısıToplam hyoı Slobm bu dıllerın kullaIçlndekl yüzdesl nılmaması dunımunda bu dıl tanımlamanın aynı mesajı taşıdıgını vaısayar Slobın goruşunde haklı ıse kulldndıgımız dıl, halıhazırdakı olaylardan tanhte yaşananlara kadaı pek çok olayın faıklı şekıllerde algüanmasma yol dçar Slobın, bu baglamda spesıfik bır dılın eylem lerı nasıl yansıttıgma bakaıak, olaylan gozumuzde nasıl canldndırdıgımızı ınceledı Hepımız aynı nes nel dunyada yaşıyoruz, ancak kuUandığımız dıl bu nesnel dunyanın farklı yonlenne odaklanır Ingılızce Felemenkçe, Rusça, Fmce ve Mandarın düınde M e r eylemın nasıl yapıldıgmı aynnülı bu şekılde açıklar Oysa, Ispanyolca, Fıansızcd, Itdlyanca Ibranıce ve TURKÇEDE eylemler daha basıt fiıller ıle anlatikr Sozgelımı bu dıllerde "gıtmek ' fiılını kullandıktan sonra nasıl gıdıldıgıru ek tanımlayıcı sozcuklerle açmanız gereku Ikı dıl konuşan ınsanlaı Ingılızce yazılan ha berlerm daha dınamık, enerjı dolu ve "hdreketlı' olduğunu belıı tıyoı Gazetelerde yer alan haberler bu goruşu destekler nıtehkte Sozgelımı Gıeenpe ace eylemcılerı ıle guvenük guçlerının karşı karşıya geldığı bır olayı anlatan Ingüız Guardıan Gaze tesı Fransız pohsının Greenpeace e aıt tekneye nasıl hucum ettıklenrustormıng , tekneye guçlukle nasıl tırmandıklannıclambeııng, eylemcılerm nasıl gedık açarakbreachıng kendılennı kurtardıkla rıru az sayıda fakat tanımlayıcı fiıllerle anlatabılıyor Olayların yorumu ve dil *Afrika »Amerika •ftu/fl* • Asya •Amıpa Ashnda dıl ve tanık olmadığımız olayların yorumu arasındakı ılıskı dıkkat çekıcıi u Dunyada olup bıten pek ,,ok şeyle ügılı bılgıyı dıl yaı iımı ıle ogıenırız dıye konuşan Slobm "Bu yetenek layvanlaıda yuktuı ınsanlar ..evrelerınde olup bıtenı ken ülerı yaşamasalar da ızleme idiısına sahıptır ' dıyor Insan ar hangı dılle oluısa olsun bır leıle ılgılı dunya goıuşunun de yok olacagından kaygı duyu yoı Boıodıtsky de bu goruşu paylaşıyor "Bazı diller çok farklı bır duşunce şekh yaratmış olabılır Dunyayı farklı bır şekılde algılayan bu duşunre şekh de ınsanlık ıçın çok yaı aı b olabılıı Işın acı taidfı bunun ne denlı degerlı bır hazıne ol duğunun farkında bıle değıhz Reyhan Oksay New Scıentkst, 30 Kasım nıyle şupheh bu" hal alıyordu Bu şuphem bır kurbağanın kurutulmuş akcıgeıuıden kanın kurnızıhgını muhafa za eden ve sonradan damar oldugunu anladıgım uıce şentler gordugumde kesmleştı Sonra bır cam yar dımı ıle bunlann halka şeklınde bır bırıne bağlanan damaılar olduğunu gordum Bu damarlar bu" uçtata atar damardan çıkıp dıger uçtakı toplardamaıa kadaı duzgun bu^ çızgı halınde degü de bu ag şekhnde dagüıyor du Sonuç olarak kan boşluklaıa yayılmıyor dağıtümasuıı saglayan kıvlunhddmarlara akıyordu " Insanlıgm Dr Wıllıam Harvey ıle başlayan damar sıstemuıı kavramaya çalışma seruvenı halen suru yor Son yıllarda gıderek artan çalış malar yenı damar oluşumunun (angiogenesis) tumor bıyolojısmdeb onemlı rolunu gun ışıguıa çıkarmaya başladı 19601ı yıllarddn once tumor dokusunu besleyen damarların tu mor gehşımıne paralel olarak genış ledıgı ve daha fazla kanın tumor dokuya uldşmasını sagladıgı ılerı suru lurdu Gunumuzde ıse bu ınaruşın ak muş ve onlarca çocugun sakat dog masına neden olmuştur Tıptarırunde buyuk bu^ "facıa"ya neden olan ılacm yıllar sonra ve tumor tedavısınde kul lanılmaya başlanması çok şaşutıcıdır Thalıdoınıde dngıogenesıs mhıbıs yonu dışında başka eüalerı ıle de ozellıkle Multıpl Mıyelom'dd gunumuzun seçkuı tedavılen arasma gır meyı başarmıştrr Thalıdoınıde ve başka antı angıogenık ılaçlaı nidlın melanoma, baş boyun tumorlerı, prostat meme over, karacıger ve re nal hurreu kanser gubı bu çok malıgnıtenuı tedavısuıde denenmpfâecUr Bu grup ılaçlann etkmlıklerı yan etkılerı, dozları, kullanımları hangı tedavı rejımlerı üe ve ne zaman tedavıye eklenmelerı gerektıgı gıbı bu çok sorunun yarutı henuz açık degıldu' Bu nedenle antıangıoqenık te davılerın kanser tedavısındekı yerı ve etkınlıgının behrleıımeaı ıçuı daha bu sure beklemek gereklı gıbı gorunuyor Saghkh kahn Dı Muitafa Çetiner mcetıner@ıxır com 848/11