Katalog

UıiaBalıkesir arası depremlerin nedeni fosil bir fay Urla (İzmir) depremine neden olan faylar önceden biliniyor muydu? Cünümüzde Urla ile Balıkesir arasmda oluşan depremlerin, 65 milyon yıl öncesinden beri belirli aralıklarla çalışan fosil bir transfer zonunun üzerinde geliştiği anlaşılıyor. m ^ ^ N i s a n 2003 Urla (izmir) depreI I • minin üzerinden yaklaşık 1,5 ay ^ L \ J geçti. Bu suıe ıçınde ulusal ve uluslararası resnü kunım ve kuruluşlann açıklamalarına gore, deprem 10 Nısan 2003 Perşembe günü saat 03.04'de 5.7 moment buyuklugunde ve meıkez ussu Seferihısar ılçesı yakınlannda olmuştur. Depremden hemen sonra elde edilen aletsel verilere da yalı bu resmı açıklamalardan sonra, unıversiteleıimizdeki bazı ogretim uyeleri, Urla depremine neden olan fay ve mekamzması konusunda farklı fikirler ileri surmuşlerdir. Araştıncüar, Urla depremıne neden olan fayın, bugunkıı bılgüer ışığında büınmeyen bir kınk uzerınde gelıştıgını ve kırüma şeklinin Ege Bölgesi'nin tipik yapılann dan biri olan graben (normal faylarla sınırlı çöküntü) yapısıyla ilişküi oldugunu ıddıa etmışlerdır. Jeouzıksel verilerden yola çıküarak yapılan bu yorumlann çok cılız kalmasının nedeni jeolojık verı yoklugudur. Acaba gerçekten Urla ve çevresıyle ügüı jeolojık verilerimiz bu kadar kısıtlı mı? Tarafimızdan son iki yüdır Urla ve çevresinde yurutulen projede, basın ve yayın yoluyla kamuoyuna yansıtüan ve yukanda kısaca ozetlenerı bügileıden çok farklı veriler elde edilmiş ve Urla çevresınde deprem olustuıabüecek dın faylar 1/25.000 olçegin de hantalanmıştır. Proje henuz yazım aşamasında olmasma rağmen, kamuoyunun daha fazla yarüış bılgılenmesını engellemek amacıyla, çalışmamızda elde edilen bügi lerden bir kısmının kamuoyuna açıklanması geregi ortaya çıkmıştır. Bu yazıda; Urla ve daha genış bir perspektıfle Izmir ve çevresınin jeolojisı hakkında bugune kadar ne tür bilgüere sahıbız? Bızım çakşmamızda elde ettgimız bılgüer nelerdır 7 ve tum verıler bırleştırüdıgınde Urla depremiyle ilgilı olarak neler söylenebüir? sorulanna yanıt bulmaya çalışacagız. de yer alır. Urla Havzası, batıdan ve dogudan Bornova flış zonu (Okay ve dıg. 1991) veya Bornova karmaşıgı (Erdoğan, 1990) adı venlen Ust Krefekll I. Urla Havzası nın İzmirBalıkesir transfer fay zonu tasePaleosen yaşlı kaya Içlndekl yeri (Rlng ve dlğ. 1999dan değlstlHlerek alınmıs topluluguyla sınırlıdır. Bu t,r). kaya tophılugu fliş fasıyeve Gediz gıabeninin batı ucunda geüşen Dsındekı kuıntılı kayalaı ve bu kayaldr ıçindeB dognütulu faylarla parçalanmaya başlakı degışık boyut ve yaşlardakı serpantınıt, mış, fakat PliyoKuvaterner sonunda yenıçort, diyabaz ve kiıeçtaşı bloklanndan oluden aktıf hale geçerek Kuvaterrıeı çokellerışur. Bu kayalar, Mıyosen yaşlı volkanosedıni kesmiş ve gunumüzde de deprem ürete manter bir istifle uyumsuzlukla ortülmuştur, cek dogrultu atımlı faylann gebşmesıne neUrla Havzası'na aıt bırımler Kuvaterner yaşden olmuştuı lı eski ve yeni aluvyonlardır. Urla (İzmir) çevresinin Jeolojisı ve tektonik konumu Urla (İzmir) ve çevresı "Batı Anadolu Genişleme Bölgesi" adı verüen ve Miyosenden berı KG dogrultusundaki gemşleme kuvvetlen etkısmde şekü degıştiren bir bolgede yeı ahı (Şerıgor ve diğ., 1985). Son yıllarda elde edilen GPS venlenne gore Izmır ve çevresındela yerkabugu, KD dogrul tulu bir eksen boyunca, GB'ye dogru hareket etmektedır (Reilinger ve dıg. 1997). Bu hareketn yaklaşık eksenı üzeıırıde bulunan Urla Ilçesı ve çevresı 2 müyon yıldan beıı oluşmaya başlayan ve bu çalışmada Urla Havzası adı verılen genç bir havza içirı 159 km uzunluğundaki aktif transfer fay zonu Yapılan son çalısmalarda (Sözbilir ve dıg., 2003) Urla Havzası'nı ıçıne alan ve Bıgadiç (Balıkesir)'e kadar KD dogrultusunda uzanan, 150 km uzunlugunda dın bir fay zonunun varlıgı ortaya konmuştur (Şekil 1). izmir guneyındekı Seferihısar yukseltsı, Kemalpaşa guneyindeki Nıf Dagı ve Manisa guneyındekı Spil Dagı bu zonun ıçınde kalmaktadır. Bu zon bolgesel olçekte Bornova fliş zonunun uzanımına koşuttur. Okay ve dig. (1996) Bornova üış zonuna aıt kayalann Kretase sonunda (65 Milyon yü once) KD dognütulu bir transform fayı boyunca oluşmuş olabüeceğıru belırtıı. Bu zonu sınırlayan faylann Mıyosen oncesınde ve Mıyosen 'de aktif olduguna dair veriler, sırasıyla, Kaya (1979) ve Rıng ve dıg. (1999)'da verümıştır. Aynı zonun Mıyosen sonrasından gunumuze degın aktif olduguna daır arazı verüen Sozbilir ve dıg. (2003) de sunulmuştur. Bu zon Plıyosen sonunda İzmir korfezı Urla (İzmir) ve çevresinin deprem üreten diri fayları Tarafumzdan bolgede yapüan arastır malarda, Kuvaterner bınmlennı kesen faylar diri fay olarak kabul edürriLş ve yukanda kısaca ozetlenen transfer zonuna paralel çok sayıda dogrultu atımlı fay harıtalanmıştır (Şekü 2). Havzada bu dogrultu atımlı faylara yaklaşık dık gelışmış normal faylar ve KB dogrultulu verev atımlı normal faylar da bulunur. Ozelükle KDdognütuiu olan faylar beürlı kalınhkta zayoflık zonları oluşturacak şeküde gelışmıştir SeferihisarYelki fay zonu Urla Havzası'nın YelkıSeferüıısar aıasında uzanan dogu kenan, ortalama K20D gidışli, yaklaşüc 23 km genişükte ve 23 km uzunlugundadu. Bu fay zonu ıçınde, uzunluklan 1 üe 12 km arasında degışen çok sa yıda dogrultu atımlı fay segmentı hantalanmıstr. Bu zon boyunca, (1) Kuvaterner çokelleıini kesen yuksek egimlı fay yuzeylerı uzerinde yataya yakm fay çizüdeıı, (2) yanal yonde atümış derelet ve (3) fay dogrultusu boyunca otelenmiş aluvyon yelpazeleri gozlenir. Zon ıçındekı faylann bir kısmı eskı ıluvyon Ue Bornova fliş zonu arasındadır, dığerlerı ıse eski aluvyonu keser ve'yenı aluvyon üe dokanak yapaı. 10 Nısan 2003 tarıhındeki ana şok bu zonda gelismiştir (Şekü 3). Yağcılar Demircili fay zonu Urla Havzası'nın batı kenan, 11 km uzunlugunda ve 2 km genışlığındekı KG dogrultiüu YagcüarDemucılı fay Zonu'yla temsü edüıı. Bu zon Demircili Koyu guneyınden fekll 2. Urla Havzası 'nın dlrl faylartnı ve Urla deprentlnln ana soku İle 25.05.2003 tarlhlne kadar oluşan artçı şoklannı gösteren jeolojl harltası. 848/6 fekll 3. Sağ yönlü dogrultu atımlı SeferlhlsarYelkl Fay Zonu ve KOERİ verlleri ne göre Urla depremlnln merkez ussu (kırmızı yıldız).