Katalog

Diyalektik: Yolun sonu mu? Ramazan Karakale rarnka@superonune com> F elsefe ve Bilim: Diyalektik Materyalızm konusu, bıknle felsefenın, goruşle yontemın kaıışürüdığı hır konu Once felsefe üe bılım, farklı ıkı alan Bırbırlenyle ılışküen var, ama bırı dığermın tum sorunlannı ydiuüayamıyor Felsefe çok kdbaca duşunce uzenne duşunce uretmekse, doğal bılımleı dc doga uzerme duşunce uretmektır Buna bağlı olarak doğa büımlerının onermelen gozlemlerle (deney ve olçmeyle) sınandbılu denetlenebıhr Matemaükte de onermeler ılkece rnantıksal yollarla denetlenebüır Oysa felsefe anldtımlarında her ıkı deneüm bıçımı de olanaksızdır Doğa bılımlerınde elde edılen bügüenn büımsellığuu oluşturan en çarpıcı ozellıklerden bırı, hıç kuşku yok kı yantutmazlıktır Eleştu ıye açık olmaktır Bu doğal olarak "ıdeolojı" ya da "ındnç" ıle çelışır Doğa ve doğa yasalan hıçbır ıdeolojıye bağımlı değü Onları anlamak "tutkuyla çalışmayı" (Cahıt Arf) "doğaya dort gozle bakmayı"(Ahmet Inam) " hayal gucunu"(Karl Popper) "duşuncenın ozgur atüımmı" (Eınstem) gerektırıyor Einsteinuı bılımsel kuramlarld üqılı bu ozdeyışı var "Buımde olumsuz kuram yoktuı" Irıançlaı ıse kendı paradıgmalanru ezelı ve ebedı qosterır Gensıru sız anlayın1 manın bırıcık yolu Marx Engels, Lenın ve langıçta kanştırüdığım şoyle anlatıyor Troçkı'nın çalışmalannı okumaktan geçer" "Işte metotla bır goruşun ışbaşında kaStalın ve Mao'nun atlanmış olduguna dıkkaünştınlmasının sonucu olarak belırlı bır go1 nızı çekerım Bır daha okumaruzı onerıyoruş bır yapma tarzına ındırgenıyor ve bır rum Eskıden olsa buradan en az uç fraksıyon gorme tarzı peşın bır kabul olajak,bu defa 1 doğardı, ama demek kı duyarhlık azalmış açıklamalarda bulunmak ıçın kullanılıyoı Bu Dıyalektıgın nıhaı anıü neymış' Doğa Doğaındırgeme "araştırma"yı bır kabulu veya "mo? dan mı oğreneceğız yanı Hayır, Marx, Endel"ı uygulama halıne getırır Ne var kı bu gete Lenın ve Troçkı'nın çahşmaldnru okutun bunlar, ontolojık temellere dayanan bır 1 madan doğayı anlayamazsınız Yanlış mı arüıbılgı felsefesının eksıklığırun belırtılennden yorum" ve olana yonelen bır bakışın eksıklıgının "bılrmleşrırümesı"ııden başka bır şey degüdır" Acaba doğada diyalektik materyalızıDiyalektik maddecılık bır olçude, daha mın ükelerrnı gorebüu mıyız'' Doğaya onun once Marx'ın kurdugu "sosyoekonoıruk yaükelen ışıgında bakmaya çahşalım pıya' sonradan yapılmış bır ektır Bu ekın (*) Zıtlann Blrliği ve "Mücadeleamacı nedır'" 'Ikrıhsel maddecüığı doganın 8İ" kendı yasalan Diyoltkttk ntotcryoMzm, bMknsel bir yön Doğada zıtlar uzerme kurul nedır' Olsa olsa tan" ya da "bihm" midk? Diyalektik mater elektrık yuklerı muş bır "büım" yalizm Marksatkrin tekeUnde değü midir? ve manyetık kuyapma duşun 1 cesı Diyokktik materyalizm yohıyh buhmımtf nıplardır Bunlar Engels, herhangi bk bmmsel bukif ömeği gösterik arasında çekımıtım anlamında çagının bılımını biKr mi? Onun Sovyetkr BkUği'nde ve sonra"hareket" vardır derınden kavraSosyalbt SiOemdeU uygukımalan ve ama bır 'savamıştır ama dişım' yoktur Çun yalektik adına sonuçton nekrdk? ku yuklerm koru çagının en buyuk buluşlanndan üasıne karşı çıkmak zorunda kalmışüı Termodındmığm ılancı ükosı (entropı artış yasası) ve (Darwın'e hayıanlığı na karşın) evrımın salt ayıklayıcı (doğal seleksıyon) yotumu numu yasası evrensellığını surduruyor Yok eğer dklınıza maddeantımadde sımetrısı gelıyorsa bunun da aslı yuktur ve büım bun lan yenıden "yaratdbümekte"dır Kısaca yukler arasında bır "savaşım" ve "uıkânn ınkân" yasalan ışlememektedır1 Aynca büım tanhı yuk zıtlığının keşfınde ve gelışmesınde Diyalektik Materyalızmın her hangı bır kattasmı kaydetmıyor Zıtlann bırlığı ve mucadelesıne "ınanırsanız1 dovuşmek ıçın pek çok bahane daha doğrusu "antagonıst çelışkı" bıüabüırsınız Bır ara kuramsal ve uygulamalı matematıkçüer de aıalarındakı çehşküerı "antagonıst" sanıp dovuşmeye(') kalkmışlar Urüu Alman mate maükçı David Hilbert'ten (1862 1943) "Kuramsal ve Uygulamalı Matematık Ortak Kongresı"nde üa grup matematıkçı arasında kı surtuşmeyı ortadan kaldırmaya yarayacak bır açış konuşması yapması ıstenmış D Hü bert sozlerıne şoyle başlamış " Bıze sık srk kuramsal matematıkle uygulamalı matematığın bırbırıne duşman olduğu soylenır Bu doğru degüdır Kuramsal ve uygulamalı matematık hıçbır zaman bırbınne duşman olmamıştır Kuramsdl ve uygulamalı matemaük bırbırıne asla duşman olma yacaktır Kuramsal ve uygulamalı matemaük bırbırıne duşman olamaz çunku aslında kesınlüde ortak hıçbır şeylerı yoktur" Hılbert ın sozlerının çehşkıyı çozup çozmedığını Matematüc Dunyası'na sormak gerekır1 lanmıştı "Ama bu bır şey ıfade etmryor, bıze bır şey arüatmıyor" O da "Sıze nasü hareket ettığını soyluyor, bu yeterlı olmah Ben de sıze nasü hareket ettiğını soyledım neden oy le olduğunu değü" yanıünı vermışü * Nesnelerın hareketiıyken hareketlı kalmalanrun nedenı veya neden bu kutleçekım oldugu tabu kı büınmıyor * Evrenın neden genışledığım de bümıyonız Ozdeş radyoaktü atomlarm brr yan omur sonunda yakldşık yansınm neden bo zunup otekı yansının neden bozunmadığını bümıyoruz * Hangı radyoaküf atomlarm bozunacağını da bümıyoruz * Doğada raslantının olmadığı onun ınsan algısının yetmedığı yerde kurtarıcı bu tenm olarak kullanüdığı gomşu büım tarıhıne dayanmıyor * Bır gaz kdbmdakı molekullerın hare keü, tumuyle geuşıguzel rastgeledır Isıyı molekullerın bu raslantısal ıç haıeketlen oluşturur * Bır gezegerun duz bır dogru boyunca hareket ermesırun büınen bu nedenı yok tur Nesnelerın sonsuza dek gıtmeyı suıduı melerının nedenı bulunamamıştır Eylemsızuk kuramınm da büınen brr kokenı yoktur (C) NicelBirikimlerinNitelDeğişime Dönüfmesi Bu üke sarmal bu bıçunde hep üenye ya da yukanyd akan bır toplumsal tarüı duşu nun doğaya uydrlanmasuıdan başka bır şey değüdır Atomlar ve molekulleı dunyasında ne gıbı bu ruuel buüam olmaktadu9 Burada zıtlann brrlığı ve mucddelesını ya da uıkânn ınkânnı goremezsınız Kapıtalısl toplumun ük evresuıdekı proleter burjuva ıküemını alır, doğaya taşusanız, doğaya "canlıcı" bır anlam yuklemıs olursunuz Doğaya bu arüamın ve amacın verümcsı tumuyle "oznel ıdeaust" bır tutumdur1 Çunku doğada "doganın dıyaleküğı" yoktur 1. Diyalektik Materyalizm, bilimin bir yöntemi mi? Once yontem konusuna egılekm En gels'ın Doganın Dıyalektığı'ne yazüan onsozde (1961) şoyle denıyor ' Engels, diyalektik materyalıst yonte rm kullanarak, çağdaş doğabüımının bırçok SÜI ununu çozer bılımsel gelışmerun ılerdekı egüımını onceden tahmın eder ve bılımın da ha sonrakı başanlannı zamanından once ortaya koyar" Bunu, 1961'de SBKP MK Marksızm Le nınızm Enstitusu yazıyordu Bu bır bılımsel gerçeğm ıfadesı değü ajıtasyon ve propa gandamn ta kendısıydı1 Alan WoodsTed Grant ıkılısı Turkçe ye Aklın Isyanı adıyla çevrüen kıtaplcinnda şoyle yazıyor " On yülar once, Tcd Grant (yazarlardan buı) diyalektik materyalızm yontemını kullanarak hem evıenın kokenlen hakuıdakı buyuk patlama teorılennın hem de FYed Hoyle ve Herman Bondı tarafrndan üerı surulen altematıf kaıarh durum teonsının çuruk lugunu gosterdı Ardından maddenın (hıçlıkten) sureklı oluşumuna dayanan kaıarh du rum kuramırun yanlış olduğu goruldu Buyuk Patlama kuramı boylece hukmen "kazandı" ve bugun bıle büımspl çevrelerın çogunluğu tarafından savuııulmdkta Diyalektik mateıya hzm açısından "zamanın başlangıcı" veya madderan yaıatüışı" hakkmda konuşmak son derece saçmadu " Buyuk Patlama kuıamının çurutulmedığını araınsdtınak ve zamanın başlangıcı ve maddenın yaratıhşı hakkında konuşmarnn hangı gerekçelerle sdçma olduğunu sormakla yeünıyoı um Diyalektik mateı yalızme gore her şeyın (ama heı şeyın) bır başlangıcı ve sonu vardıı da ondan boyle dıyorum 1. Kuçuradi, Çağın Olayları Arasında'da (1997) yontem ve goruşun ddha baş 848/12 Doğada "Yönetmelik Maddeleri" İşliyor mu? Büım tarıhrne bır bakılsa gorulur kı bılımın buluşlan bu sırada ızlendığı sanüan yontemlerlp yapümarruşür Bacon zdmarun dan kalma "yönetmelik maddelen"yle yapılan bılımsel çakşma bır oykunmedır Bunların hepsı burokrasının dayatüğı "ders kıtabı bılı mı"dıı Bu konuda Ahmet İnam Bılımın Bın bır Yuzu'nde(1999) şoyle dıyor "Yaratıcı bır 7 ınsanm "hangı yontemı kullanayım " sorusunu onceden kesın ve değışmez bıçımde so ran bırı olduğunu sanmıyorum Dedığım gıbı araştırma yontemı, o alanın ustalarından araşürmd yapa yapa ogrenüecek, gelıştırelı cek bır ıştu" Büım adamlarının çalışmalan çok daha basıttır Yasalar nasü mı bulunur' Soruya, R.Feynman ın (1918 1988, Nobel Fızık 1965) yanıtı şoyle 'Yeru bır yasa bulmak ıçın genellüde şu yontemı kuUaıunz Once bır tahmmde bulu nuruz Sonra eğer tahmın ettıgımız ydsa doğ ru ıse ondan çıkanlacak sonuçların neler olabüeceğını hesaplanz Daha sonra da deney veya denpyımlerımız yaıdımıyla bu sonuçlann doğada dogru olup olmadığını dognıdan gozlem yoluyla araştırınz Eğer deneylere ters duşuyorlarsa yanlışüılar Bu basıt ıfade büımın anahtandır lahmınınızın çok guzel olması, sızın çuk zekı olmaraz kımın yaptigı ve adının ne oldugu hıç fark etmez, deney, eğer tahının sonuçlan deneye ters duşuyorsa yanhştır, ışte o kaddr1" (<İ) İnkânn Inkân (Negasyonun Negaayonu) inkânn ınkarı yasarun açüdanması yolundd Engels'ın verdıgı arpa tanesı orneğı haürlanabüır "Eğer bır arpa tanesı kendısı ıçın uygun koşulldr bulursa ısının ve nenüüığın etkısı altında onda ozgul bu değışüdrk ortaya çıkar, füızlenır tane arük eskı dunımunda yok olur Değışmışür tanenm değülemesı olarak kendmden doğan bıtkı onun yennı almıştır Fakat bu bıtkının olağan yaşamı nedrr° Buyur, çıçek açaı, dollonır ve yenı arpa tanelerı ure tır ve bunlar olgurüaşır olgunlaşmaz bıtkı solar o da kendı payına değülenmışür Bu değülemerun sonucu olarak yenıden başlangıç tab arpa tanesını elde edenz, fakat on, yırmı, otuz kaüyla " Carüüar dunyasında gozlenen bu olguyla ne evren ne de atom ve molekuller dunyası kavranabüır Jacques Monod (19101976,NobelTıpOdulu, 1965) Raslanü ve Zonmluluk adlı unlu esennde dıyalekük materyalızımın canlıcı (diumıst) kavrayışrnı şoyle anlatu "Her devrunuı ve her geuşmerun "temel yasasrnı" dıyalektrk çelışkıden çücarmak doğada üerleyıcı yapıcı ve yarancı bu tasan gormeye ve bu tasaruun gızlen çozulebüu ve manevı açıdan anlamlı bu tasan olarak gorulmesını sağlayan bu" oznel doğa yorumunu sıstemleşüımeye çahşmaktan ote bu şey olamaz Bu ne denlı ortulurse ortunsun her zaman tanınabüen "canlıcı tasarıcüü<"nr" Yazının devamı 14. sayfada (b) Şeylerin Birbirine Zincizleme/Zorunlu Bağhhğı Bu üke de Newtoncu doğa anlayışına, klasık nedenselhk ve behrlenımcüık (determınızm) anlayışına dayanır Olgulann ve maddedekı harekeün ne densellık zıncırının zorunlu halkalanrun bırer parçası oldugu gonışu, büımsel bır goruş degüdır Olgular nedensellüc bağıyk değü olasüüc bağıyla bırbırıne bağlanabılır Bu da ınsanoğlunun bakış açısında bır genışleme anlamına gehı Büımde neden sorusundan çok nasü sorusu onemlıdır Zamanında I Nevvton (1642 1727) büe bu konuda sorgu 2. Doganın Diyalektiği' Var mi? Akkn Isyanı'nda şoyle denıyor "Marksızrru kavrarndk diyalektik materydlızmı kav ramaksızın mumkun degüdır Dıydlektığın mhdi anıü bızzat dogadır Mdrksızmı anla