Katalog

Cumhuriyel BîLİM TEKNİK Yeni bir kozalaklı bitki cinsi ve türü keşfedildi Necmi Aksoy (*) D anıel Harder (Santa Cruz Arboretum Kalıfomıa Unıversıtesı) lıderhğınde uluslaraıası botaruk çalışma grubu, daha once bıhnmeyen bır korafer (koEdlakh bıtkı) cıns ve turunun ıçınde oldugu 1 OO'den fazla yenı bıtkı turunu Vıetnam' ın kuzey bolgesınde keşfetüler Yenı bır kenıferın bulunması botaruk bılımı açısından oldukça ügınç ve onemlı bır keşıf Harder üe Vıetnam, Rusya ve Ingütere'den katılan botarukçüerden oluşan gurubun çalışmalannı Natıonal Scıence Foundatıon ve Natıonal Geographıc Socıety destekledı Bu ağacı Vıetnam üe Çın sınırına yakın daghk alan olarak bıhnen Bat Daı Son'da sarp, dık kıreçtaşı süsüesıne tutunmuş olarak bulmuşlar Fotoğraf 2: Xanthocyparis vtatnememls yaprak ve kozalağt Fotoğraf I : Xanthocyparls vlatnemensls sürgünü Botanıkçıler Altın Vıetnam Sennsı'run müyonlarca yıl once Guneydogu Asya'dan Kuzey Amenka' ya uzanan yok olmuş konıfer ormanlannın son ızını temsü ettıklerıne ınanmaktalar Enson 1948yılında Avustralya'nın New South Wales bolgesınde yetışen Araucariaceae famılyasınddn Wollemıa nobıhs adında bır konıfer bulunmuştu Yenı bulunan bu konıfer cınsı ve tuıu 53 yıldan sonra bu lunan yalnızca ıkıncı konıfer taxonu olup aynı zamanda Leylandı melez servısının (xCuprocypans leylandıı) ve san ladın (Nutka servısı) nın bıhmsel ısımlennm yenıden duzenlenmesını sağlamıştır Sonuç ve Öneriler Yenı bulunan Vıetnam Altın Servısı servısı) şımdı üana tur olarak, yurt dışındakı botanık bahçelen arboretum ve doğa parklannda yetıştırümeye başlandı Kıreçtaşı süsılesı Vıetnam'da ağacın en yenı bulunan bu cınsın XantVıetnam da da dogal yayılış alanında yerınde ıyı yetıştığı zengm habıtat alanlannı barındır hocyparıs altında sınıflandınl(ın sıtu ) ve botanık bahçelerinde doğal hamaktır Büım adamlanna gore, boyle buyuk makta Bu sonuca gore Chmaecyparıs nootkatensıs'ın oncebıtaü dışında (ex sıtu) koruma çalışmalan yabır cınse aıt agaç turunun kıreç taşlan sılsıle pılmaktadır Bu bıtkı taxonu ulkemızdekı arsınde bulunması, burada keşfedılecek daha kı adı Xanthocyparıs nootkaüışkılı turun boretum ve botanık bahçelen yurtdışındakı fazla canlınm olabüecegını gostermış Son tensıs şeklınde arboretum ve botaruk bahçelen ıle ışbırhgı çalışmalar, Guneydoğu Asya'da daha once zorunlu adı olarak değışecekyaparak bu bıtkı turunu ulkemıze getuıp den bıhnmeyen, Munrjac geyıgı (Muntıacus tır kullanımının yaygınlaşmasıra sağlamalıdırlar Şımdı, zorunlu olarak reveesı) ve bır tıp okuz olan Saola veya Vu Ulkemızde peyzaj çalışmalannda, dendrolo Ouang okuzu (Pseudoryx nghetınhensıs) gı ısım degışıklıgı, yeru cıns Xantjı ve tohumlu bıtkı sistematiği derslerınde hocyparıs'e baglanan, eskı bı buyuk memelılenn bu bolgede bulunduFotoğraf 3: Âanthocyparis nootkatemh (Syn. C/ımoecyçok kullanılan Leylandı Melez Servısı adı Chmaecyparıs nootkaten ğunu gostermıstır (1) paris nootkatemh) kozalak ve sürgtinü, (5,9). (xCuprocypans leylandıı) ve San ladın (NutBotaruk çakşma gıubu bu konıfeıın sıs (Xanthocypans nootkaten ka sennsı) (Xanthocypans nootkatensıs) yefaıkk morfolojık yapıda oldugunu gorunce, sıs) yenı tur Xanthocyparıs vışeklınde ıkı bolume aynlır, (6,7) Konıferlen bu ağdçlardan toplanan herbaryum ornekle atnemensıs te değü bunun yanmda buyuk ıçeren Pınopyhta (syn Gymnospermae), bır nı duzenlenen bılımsel ısınıleıı ıle kullanılıını dunyanın en ıyı konıfer uzmanlanndan kozalaklı servı (Cupressus macrocarpa ) üe sınıf dort takım altında 14 famılya aıt 81 cıns malıdır Nutka servısı (Chamaecyparıs nootkatensıs) ıçermektedır, (8) (*) Aıaştırma Gorevlısı Ingütere Kew Garden dan Aljos Farpn'a gon Istanbul Unıv Orman Fak derdıler Farpn, bu ağacı Maıt 2002 tanhın ardsındakı hıbnd cıns adı olan (Leylandı PINOPHYTA (7) eposta aksoyn@ıstanbul edu tr de seıvıgıller aılesınde Cupressaceae, yenı Melez seıvısı (xCupıessocyparıs leyalandu) Pinopsida cıns olarak tanımladı ve botarnkçıler adını al adı degışerek, boylece çok sayıda bıtkı turuPinales Araucariaceae Cephalotatm Vıetnam selvısı, Xanthocyparıs vıatne nun adlandırüması yapılarak yenı bıtkı tak KAYNAKLAR xaceae Cupressaceae Pınaceae Podocar1 http//wwwsdüıeloıq/dichıve/302 conıleı hlırıl mensıs verdıler Bu rur kuzeybatı Pasınk'te sonlan ortaya çıkanlmış oldu paceae 1kxaceae, Scıadopıtyaceae 2 http //www botanık uru bonn de/conıfets/cu/x<>/ Haıder ve çalışma grubu yenı ıkı cıns sarı ladın olarak bılınen Nutka servısı ıle geGinkgoales Glnkgoaceae 3 http //www euıekalert oıg/pııbıeleases/2002 06/nsf aıasındakı (bıgenerık) hıbntın ısmını xCupnetık ve morfolojık olarak sıkı akrabahk üışCycadales Cycadaceae, Stangerı bdnO6O4O2 php rocyparıs olarak seçmış Bu ısmı kolayca, bır kısı bulunmaktadır (1,2,3 4) 4 h t t p //www u n d p o r g v n / m l ı j t / e n v ı aceae, Zamıaceae Xanthocyparıs vıatnemensıs Farjon oncekıne benzer ve referanslarda orıjınal Gnetales Ephedraceae, Gnetaceae, ıovlc/062002/posllOhtm 5 LıttleE L 2000 F'ıeltl Ouıde to Trees ( WeMfin Reqı kullanımına kolayca uyumu kabul edüebüır Welwıtschıace ae (Altın Vıetnam Seıvısı) kuçukten orta boylu oıı) Natıonal Audubon Socıety Sıxteenth prıntuıg USA agaç yapısında 1015m boyunda kırmızı lığı ve bıtkı yeüştırme ıle ormancılıkta LatınDıvısıo (Bolum) Pınophyta 6 http//webl manhattanedu/lcdıdıll/pldiıts/ıntro/pldnt kdhverengınden mora yakın kabuklan bu ce ısmının kolay kullanımı ıçın seçmışleı Bu men html Classis (Sııuf) Pinopsida durumda Cupressus macıocarpa x Chamayuk paıçalar halınde soyulan bır agaçtır Ye 7 http//l31 ??.O 103 1/rorafers/pmtahlehtııı Otdo (Takım) Pinales 8 hrtp//wwwconıfpiboıg/mdexhtm m tur büınerun dışında ve farklı yapıda, olgun ecyparıs nootkatensıs arasında meydana lamilia (Fanülya) : Cupressaceae ') http //wwwbotanık unı boraı de/corufers/cu/ınde>x htm dğaçlardakı normal dallarda aynı zamanda gelmış olan ıkı cıns arsmda oluşan hıbnt, Genus (Cins) : Xanthocypans 10 Yalüıık F 1993 Dendrolo)i Uers Kıtabı Cytnno.spt>ı Leylandı Melez Servısı xCupressocyparıs oluşan genç ve olgun yaprak ıçermektedır : Xanthocypans mae 2 Baskı 1U Orman Fakulte.sı Yayınları IU Yayın Species (Tüx) Buna ek olarak, kolay uretüen, sankahve leylandıı nın adı xCuprocypans leylandıı vıatnemensıs Farjon no 3443 OF Yayuı no 386lstanbul olarak degışerek yenı adlandırılan üa cınslı ıenklı sert guzel ve hoş kokulu odunu yerel Xanthocyparıs halk tarafmdan yuksek üyatla satümdktadır hıbnt (melez ) xCuprocypans cıns ısmı al vıatnemensıs (Vıettında kullanümaktadır (2 3,4,8,9 ) Fotograf 1,2. nam Altm Servısı)'nın Kabul etmek gereku kı yıne de bu sıstematık ust kategoDaha once Chmaecyparıs nootkaten sıs olarak sınıüandınlan sarı ladın (Nutka ısım degışıklıgı gorunuşe gore kolayca otu nlerı bu şekılde gosracağa benzemıyor bazı bıtkı yetıstıncı terılebılır lerı ve ormancılar san ladının (Nutka oviMrt by PMMy Bu yenı komfer servısı) bıblıyografya bılgılermde ve cınsının bulunmasıyla TMOKMM odun uretımı yapılan agaçların kataloglasenngüler (Cupresnnda eskı adıyla baglantüı olarak ver saceae ) aüesındekı mekte ve kullanmaktalar gerçekseıvıler (CupPodocı ressus spp )ıleyalan Bitki Sistematiği cı servıler(Chamaecypans spp) arsınAçısından Önemi dakı bılınmeyen ve Flgitr 2: Cupreuaceae ( Taxodlaceae ) famllyasındakl dnslerin F\Tohumlu bıüder Pınopyhta (syn logenlk lllfkllerinl gösteren dendrogam, rbcL plastld gen anallzl Gymnospermae ) açık tohumlular( 947 kayıp olan bağlantı Ile hazırlanmiftır. Yeşll renkll soy dlagramı eskl Tatodiaceae faFlgure I : Pinales takımındakl famllyadakl rur) ve Magnolıophyta ( syn Angıosper bulunmuş oluyor, Fı mHyaum termll etmektedlr, kırmızı renk dif gruptun dntle karşımae ) kapalı tohumlulaı (250 000 tur) gur 2 clnslertnln oranı, (7). laftırmak Içln kullanılmiftır (9). Cupressaceae 048/16