Katalog

Nisan ayında ilginç gök olayları var Hasan H. Esenoğlu(') uneşte dıuum n e ? Guneş, gokyuzunde gunluk yaklaşık 1 derecehk bılınen hareketıyle ılerleyerek 13 Mart18 Nısan 2003 tdrıhlerı arasında 37 gun boyunca Balıklar takım yüdızında ve 19 Nı san14 Mayıs taııhlen didsırıda da 26 gurı boyunca Koç (Anes) takım yüdızında kalıyor Bır yudız olarak Guneş'ın gezegenler gıbı dısk gorunumu kolayhgmdan gunluk yıi7Py gorunumunu bazılannın buyuklugu Dunyarrazın belkı 510 katma kadar ulaşabılen ügınç yapılardakı leke gruplaıını leke sayılannı ve Yer'ı dogrudan etkıleypbılecek dığer Guneş olaylarma ılışkın ayrıntılı surelı bügılere http //wwwkoen boun edu tr/astronomy/solaractıvıtyhtml http //wwwsunspotcycle com ve http //scıence mbfc naba gov/ssl/pad/solar/default htm adrpslpnndpn ulaşılabıhr G Ay Nısan ayı boyunca Ay'ın evrelen resımde gosterüdı Aynca Ay'm yenıay ve dolunay evrelenne tam ulaşma saatlerı de belırtüdı Resımde Ay'ın yaklaşık 1418 Nısan tcirıhleıı arasmda 5 gun surpyle dolunay ve dolunaya yakm evreleıde kaldıgı gorulmekte Dolunay bu tarıhlerde yaklaşık 12 7 kadır parlaklıgı ıle tum gece boyunca Ay ışıgı üe Yeı 'ı aydın latmakta Gereksırum duyarüar ıstenılen tarıhte Ay'ın gunluk doguşbatış saatlerıne ve evre gorunumleı ıne http //www googol com/moon" ve "http//wwwtugtubıtakgovtr/ayhtml" adreslermden ulaşabıln Bununla bırlıkte takıplı teleskop veya durbunu olan okuyucuların gozu kamaştırma dan rahat qorpbılprpğı adpta dokunurcasma susuz Ay denızİPiını ve Ay ktaterlennı sıra dağlan derm dere yataklannı duzluklerı ve yuksek bolgelpn ve ozellıkle 400 bm kılomet re uzaktakı beyazın aklıgını ve sıyahın da karanlığını farkettırecek muhteşem Ay gozlemlerı ıçın yaklaşık taııh aralıklan ıse şoyle 511 ve 2228 Nısan (yıl boyunca bu takım yıldızda kalmak uzere) gorebılecek Yuksekhğı gıderek artacak şekılde ufuktan en fazla 24 derece olacak Neptun'un de (parlaklıgı +7 9 kadır) Uranus'e ya kın gorunumunden dolayı ay boyunca Guneş batnktan sonra sabah erken saatlerde yaklaşık uç saat surehgıne guneydogu tarafta Oglak takım yüdızında (yü boyunca da bu taknn yüdız da kalmak uzere) gorulebüıı Nısan ayında çıplak gozle kolay gorulebüecek paılak gezegenlere takıplı ve yeterın ce buyuk teleskopla baküdığında ozellıkle Saturn u ve belırgm halkasını Jupıter'ı ve onun gerdanlık gorunumundekı ışü ışü uydulannı ve dıger gezegenlerın kendüerıne ozgun yan ları adeta tablo seyredercesıne gorulecektır Merkür bılmdıgı gıbı sadece ufka yakın olarak ya Guneş dogmadan once doğuda ya da Guneş batnktan sonra batıda gorulebı lır Merkur ay ortasına kadar Guneş e once yaklaşacak VP sonra da uzaklaşacağından akşamlan Guneş battıktan hemen sonra çok kısa surehgıne (yaklaşık bır saat kadar ve en ıyı gorulme şartları Nısan ortasında meydana gelır) batı tarafta sırasıyla Balüdar ve Koç takım yıldızlaıında1 4 üe +3 5 kadıı kadar oldukça buyuk parlaklık aralagmda gıderek sonukleşecek şeküde gorulecektır Ufuktan en fazla 15 derece yukselecek Durbun veya teleskopu olan okuyuculaı gezpgenı sırasıyla şışktn ay son doıdun ve hılal evreleıınde gorebüe ceklerdıı Nısan ortası harıç ayın ük ve son gurüeıınde Meıkur ufka yakın olacagından gorulmesı zorlaşacak Venüs, Nısan ayı boyunca sabahlan Guneş dogmadan hemen once şok kısa surehgıne sııasıyla Kova ve Balına (Cehıs) takım yüdızlarında dogu tarafta ufuktan en fazla 11 derece yukseklıkte gorulecek OzPİlıkle ayın ük gunlerınde ufka oldukça yakın olmasına karşın yıne de Venus yaklaşık 4 kadır parlaklıgı de gokyuzunde ışüdayacaktır Durbun ve ya teleskopu olan okuyucular gezegenı ılk dordun evresı üe şışkın ay evıesı arasındakı bır evrede ızleyebılecekler Mars ay boyunca gece yarısından sonra sabah Guneş doguncaya kadar yaklaşık uç saat surehgıne guney tarafta sırasıyla Yay ve Oglak takım yüdızlarında ufuktan en fazla 27 derece yukseklıkte gıttıkçe yukselecek şe kılde gorulecek Şışkınay evresınde bulunacak olan Mars ın parlaklıgı yaklaşık +0 5 üe sıuı kadıı aıasında olacak Jüpiter ay boyunca akşam sa atlerınden ıtıbaren gece yan sonrasına kadar yaklaşık yedı saat surehğıne Yengeç (Cancer) tatam yüdızında 2 2 ka dır parlaklıgı üe guneydoğudan ıtıbaren batıya dogru yaklaşık 120 derece kadar genış bır aralıkta gorulecektır Satttrn, Nısan ayında Guneş'e yaklaşmaya de Gök atlası Nlsan ayının gök atlasını Içeren ve 15 Nlsan aksamı saat 21:00 Mbanyla görillebllecek gezegenler (reslmde sürekll yanm dalre çlzgl Ile gösterllmls olan Gunes hattının üıertne veya yakınına bakınız) ve takım yıldızhr settllde veHlmlştlr. Bu sayfadakl Gök atlası yardımıyla Gökyüzu seyredlllrken atlas gökyuzune bakar sekllde doğru yönlerde yukanya kaldınlarak bakıldığında gece gökyuzundekl görtinum Ile tamamen örtüsur. Gök atlasında yer alan, doğupbatmayan özelllğlnden olsa gerek yaygın olarak tanınan Büyükayı takım yıldızının (Ursa Majör) uzun sureyle Izlenmesl, dünyanın dönmesl gereğl dalresel nasıl yer değlftlrdlğl kolaylıkla farkedllecektlr... Gök atlası aynca, blr ufuktan blr ufka uzanan Somanyolu'muz kollan altında geçlrllecek bol yıldızlı gecelerde gökclslmlerlnl tanımada ve kolay bulmada yardıma olacaktır. Ay, tünes, gezegenler... doğuguneybatı hattı boyunca bulunduklanndan, bu yöne bakan yeneslm yerlerl ve arazller "doğal gözlemevlerl" dlr, buralardan gök clslmlerlnl Izlemek daha kolay olacaktır... Gezegenler nerede? Durbun veya teleskopu olan okuyucular Uranus'u (parlaklıgı +5 9 kadır) ay boyunca sabah erken saatlerde Guneş dogmadan hemen once kısa suıelıgıne (yaklaşık ıkı saat ka dar) guneydoğu tarafta Kova takım yüdızında vam edecegınden Guneş battıktan sonra akşam saatlerınden ıtıbaren geceyansına kadar yaklaşık doıt saat surehgıne guneybatıdan ku zeybatıya dogru yaklaşık 50 derecehk bır arahkta Boga takım yüdızında ufuktan en fazla 58 derece yukseklıkte +0 1 kadır parlakhcjı üe gorulecektır 7 Nısan'da Saturn gece boyunca ük dordurıe yakııı evresındekı Ay'ın uç deıece guneyınde yer alacaktır 130 Nısan Akşam Gece Sabah boyunca akMeıkuı Jupıter Uranus şam gece ve Jupıter Saturn Neptun sabaha doğSaturn Venus ru gorulebı lecek gezegenler şunlar Kolay gonüebüen parlak gezegenlerın Nısan ayı üe bırhkte 2003 yüı boyunca gorulecegı takım yüdızlar çızelgede toplu olarak 07Ptlenmıştrr Bu çızelgeden gorulebüecegı gıbı, Venus her ay bır takım yüdız degışünrken dıgerlerı oldukça kararlı kalmaktadır Göktaşı yağmuru Çalgı (Lyra) takım yüdızı cıvanndan yagan Lyrıdler ısırrüı goktaşı yagmuru 1625 Nısan arası gonüebüır En yuksek sayıya ıse 22 Nısan'da ulaşır saatte 18 veya daha fazla gok taşı gorulebüır Büındığı gıbı yagmurlar dışında gece boyunca ancak 67 kadar goktaşı go rulebümektedır Lyrıdler goktaşı yagmurunun en bol gozlenmesı beklenen yülar /003 ve 2004'tur Lyrıdlerın hızları da sanıyede 49 küometreye kadar ulaşır Goktaşlann atmosferık hızları 11 km/s (yavaş) 40 km/s (orta) 72 km/s (hızh) olarak tanımlanır Buna gore Lyrıdleı goktaşı yagmuru oı tanın ustu hız sınıfmda yer alır Bu goktaşı yagmurunu ızlemek ısteyen okuyucular ozelhkle 22 Nısan'da gece yarısına doğru kuzeydoğu tarafta ufka yakın bır yuksekhktekı Çalgı takım yüdızı bolgesme ba kabüırler Çalgı takım yüdızı tum gece boyunca yukselerek gokyuzunde kalacagından bu goktaşı yagmuıu sabah Guneş doguncaya kadar ızlenebüır Ayrınhlı bılgı ıçın IJluslararası Goktdşı Kuruluşu nun http //wwwırno ne! adresıne bakılabüır Bu yazıda kaynakça olaıak kısmen The Astronomıcal Almanac 2003 den yararlanılüdı Gelecek ay 7 Mayıs'ta yaklaşık ınsan omru suresınde belkı ük kez gorulebılecek ender gok olaylanndan Merkur geçışı geıçekleşecek Gezegenın gunduz saatleı ınde Guneş ın onunden geçecek ohnası Turtayeden de ızlenmesını olanakh küacak Açık ve ışık kırlüıgınden uzak bır gokyuzu dılegıylp * Astronom Dı Istanbul Unıversıtesı Fen Fakultes} Astronomı ve Uzay Bılımlerı Bolumu (esenoglu@ıstanbul edu tr) n