Katalog

15 Mart'ta Jüpiter Ay buluşması Ay gözlemleri için uygun tarih aralıkları: 1620 ve 2429 Mart Hasan H. Esenoğlu(*) Güneş sistemimizde durum ne? Guneş, gokyuzunde gunluk yaklaşık 1 derecelık bümen hareketıyle ılerleyeıek 17 Şubat12 Mart 2003 taııhlen arasmdd 24 gun boyuncd Kova (Aquarıus) takun yıl dırındd ve 13 Mart18 Nısan tarıhlen arasmda da 37 qun boyunca Bakklaı (Pısces) tdkım yüdızında kalıyoı 1, 15 ve 31 Mart tanhlerınde Gurıeş'ın doguşbatiş saatlerı sıidsıyla yaklaşık şoyledır 06 3917 54, 06 1718 10 ve 05 5018 27 Guneş'ı yaklaşık 2500 metre kadaı daha da yuksekte zuveden seyredenler aynı zamanda atmosferın çevırıcı tabdkası gıbı oldukça ügınç bıı manzarayı da belb ük kez gorebdecekler1 Bır yıldız olarak Guneş'ın gezegenler gıbı dısk gorunumu kolayhgından gunluk yuzey gorunumunu ılgmç yapüardakı leke grup larını, leke sayüannı ve Yer'ı dogrudan etkıleyebılecek dıgeı Guneş oldylanna ıbşkm dynnülı surelı bılgılere http //wwwkoerı boun edu tr/dstıonomy/solaractıvıtyhtml http //wwwsunspotcycle com ve http //scı ence msfc nasa gov/ssl/pad/solaı/defa uıt ntm adreslennden ulaşüabüır Yerkuıe 2003 yüı ıçmde Guneş'e en yskın konumuna (147 mılyon km üe) 4 Ocak'ta ulaştı, bu tanhten ıtıbaren altı ay suresınce gıttıkçe Guneş'ten uzaklaşmaya de vam edecek en uzdk konunıuna da (152 mılyon km üe) 4 Temmuz'da uldşacak Ayn cd, en uzun gecelerın didından artık kısalmaya ve gunleı ın de uzamaya başlddıgı Kış Başldngıcı'na da 22 Aıakkta ulaşılmıştı bu tanhten ıtıbaıen uç ay surmekte olan ve ge cegunduz surelerırun eşıtlenecegı Hkba har Gundonumu'ne ıse 21 Mart gece saat 03'de ulaşılacdk Bu tanhten ıtıbaren gece ler kısalmaya ve gunduzleı uzamaya devam edecek 21 Mart'ı ızleyen gunleıde gun ışığından daha fazla yararlanüabüınır Yukanda geçen YerGuneş uzaklıgının ortalama değeıı olan 149 6 mılyon km mesafesı Astronomı çakşmalarında 1 Astronomık Bırım (1 AB) ısmıyle temel bır olçut olarak kullanıhr ve çok geraş uzayda gokcısımlenn bır yere kadaı olan konumldndınl malarında buyuk kolaylık sagldr Bundan başka, altı ay surelerle Yer'den yapüacak gokyuzu gozlemle rınde Yeı 'ın bu 149 5 mılyon km'lık yer degıştırmesmden (ustelık bızleı, buka dar uzun mesafeyı masrdfsız ve zahmetsız Dunya'nm sutında yolculuk yapa rak1) kuçukte te olsa uzak gokcısımlerın yer degıştırmış gorunumlerı açısal olarak olçulebılır buyukluktedır bu da gokcısımleı ın uzaklıklannı belırleme ımkanını verır Astronomıde en buyuk pıoblem leıın başmda derın uzayda uzdklıklan çok geruş bıı aralıkta degışen gokcısımlenn bızden nekadaı uzakta oldukldiı nın kesın olarak belırlenememesı gelır tum zamanlarda oldugu gıbı bugun de bu uzaklık problemı astronomlann gundemlennı meşgul etmeye devam et mektedır Uzaklık problemının aşılmasının onemı gokcısımlerın uzaklıkldn tam bı bnemeymce onlannfizıkozellıklen de buna bağh oldiak kestırılememekte ve yenı evıensel astrohzık ydsalonn ve bagırıülaıın bulunması gecıkmektedır f 00 Itlbanyla görulebllecek gezegenler (reslmde iürekll yanm dalre çfzgl lle göiterllmlş olan Cünes hattının üzerine veya yakınına bakınız) ve takım yüdızlar sekİlde verlldl. Bu sayfadakl Cök atlası yardımıyla gökyüzU seyredlllrken atlas gökyuzune bakar fekllde doğru yönlerde yukanya kaldınlarak bakıldığında gece gökyüzündekl görünüm lle tamamen örtUfür. Cök atlasında yer alan, hem kepçeye benzeyen lekttyle hem doğupbatmayan özelllâlnden olsa gerek yaygın olarak tanınan BUyUkayı takım yıldızının (tma Majör) uzun sürellğlne Izlenmesl, dünyanın dönmesl gereğl dalresel natıl yer değlftlrdlğl de kolaylıkla farkeallecektlr... Cök atlası aynca, blr ufuktan blr ufka uzanan Samanyolu'muz kollan altında geçlrllecek bol yıldızlı gecelerde gökclilmlerinl tanımada ve kolay bulmada yardıma olacaitır... gelerde Ay ışıgı su yuzeyınm yansıtıcı ozelhgı ıle bırlıkte onernlı bır doğal aydınldtma aracı olmaktadıı' Gprpksınım duyanlar ıstenılen tanh te Ay'm gunluk doguşbdtış saatlenne ve evre gorunumlenne "http//wwwgoogol corn/moon" ve "http//wwwtugtubıtakgovtr/dyhtml" adreslerınden ulaşabıhr leı Bununla bırhkte, talaplı teleskop veya durbunu olan okuyuculann gozu kamaştırmadan rahat gorebüeceğı adeta dokunurcasına susuz Ay denızlennı ve Ay kraterleıını suadaglan denn dere yataklannı duzluklerı ve yuksek bolgelerı ve ozellıkle 400 bm lalometre uzdktdkı beyazm aklığıru ve sıyahın da kdranlıgını farkettırecek muhteşem Ay gözlemleri ıçın yaklaşık tarıh aralıklan ıse şoyle 612 ve 2429 Mart Teleskop başında Ay yuzeyırıdekı bu gezıntıler aynca, atmosfen olmayan korumasız bır gok cısmıran goktaşlan bombdrdımanına açık yuzeyının ne hale donuştugunun kanıtlannı da gorme ımkanını sunacaktu da Ay'ın bu oldganustu guzellıktekı gozlemlerını onun hemen yakınımızda yer almdsına ve ozellıkle de dtmosfennın olmayışına borçluyuz, bu sayede Ay yuzeyıru bu kadaı aynntısına kadaı gorebüıyoruz tıpkı perdesı çekılmış bır evın ıçensını gorebıl dıgırıuz gıbı Ay ın bu gulen yuzu seyredenlenne uzerlennden gunluk yorgunluklannı mı attırmıyor ka, gece ış mesaısıne kalanlannı uyanık mı tutmuyoı kı Gezegenlerin ilginç konumları AyJüpiter buluftnası 15 Mdrt gece saat 02 cıvarında 2 4 kadır parldklıgırıddkı Jupıter şışkınay evıesındekı Ay'ın 4 derece guneyınde yer alacaktır Her ıkı cısım bu yakmlaşmd sırasında batı tarafta ufuktan yaklaşık 27 deıece yukseklıkte Yengeç (Cancer) takım yüdızmda gorulecektır Bu üa gokcısrru akşam saatlennden ıtüoaren gece yansı sonrası batana kadar bırlıkte ızlenecekür Durbun veya teleskopu olan okuyucular Uranus'u (paılaklıgı +5 9 kadır) ayın üancı haftasından sonıakı gunlerde sabah erken saatlerde Guneş dogmadan hemen once kısa surelıgıne (yaklaşüc bır saat kaddr) guneydogu tarafta Kova takım yüdızın da gorebüecek Yukseklıgı gıderek artacak şeküde ufuktan en fazla 14 derece olacak Neptun'un de (pdrlakhgı +8 kadır) Uranus'e yakın gorunumunden dolayı ay boyunca Guneş battıktan sonra sabah erken sddtlerde yaklaşık üa saat suıeügıne guneybatı tardfla Oglak (Caprıcomus) tdkım yü dızmda (yü boyunca da bu takım yıldızdd kalmak uzere) gorulebüır Uranus ufuktan en fazla 21 derece yukseklıkte olacak Her ıkı gezegen ay boyunca Guneş'ten uzakla şacağından gorulme surelen de artacak Ay Mart dyı boyuncd Ay ın evrelerı resımde gostprıldı Aynca Ay'ın yenıay ve dolunay evrelenne tam ulaşma saatlerı de belırtıldı Resımde Ay'ın yaklaşık 1620 Maıt tarıhlen ar&sında 5 gun sureyle dolunay ve dolu Cuma Per^embe 1 Cumartnı naya yakın evreleıde kaldıgı gor u 1m e kt e Dolunay bu tarıhleıde yaklaşık 14 15 12 7 kadır parlaklıgı ıle tum gere 21 22 boyunca Ay ışıgı ıle Yer ı aydırılatıı Bühassa dogası geıegı kdianlık olan denız, gol, golet, bol c o 833/4