Katalog

SONSUZ DÖNCÜ Alan Turing'i İngiliz hükümeti ml öldürdü? Aylar önce seyrettim, ama bır türlü yazma sırası gelmedı. Her şeyi bir kenara itip, geç de olsa sözünü etmek gerekir. Iş Sanat'ta Tiyatro Stüdyosu'nun sahneye koyduğu Sonsuz Döngü'den bahsedıyorum. Sonsuz Dongu, 20. yüzyüın dâhi matematikçilerinden Alan Turing'in hayatmı anlatıyor. Turıng, teorık olarak tasarladığı veya düşlediği, gerçekte ise yapılabıîirhğı olmayan TuringMakinesı'nin babası. Matematikçüer, "hesaplanabüirliğin teorik temellermde", onun bu makinesmin yattığım belirtirler. Turing Makinesi sadece bir kavram, ama öylesine bir kavram kı, Alan Turing, bu sayede herkesi hayran bırakan teoremler kanıtladi. Matematikçimiz, öyle bir düşsel makine yarattıki, bugünbüe, özellıkle yapay zekâ tartışmalannda, üzerinde konuşuluyor, tartışıhyor ve bugünün sorunlanna bu "makine" ile çözümler aranıyor. Turing Makinesi yeniden yorumlanıyor. Karmaşık bilimsel hesaplamalar için, bazı matematikçilerin bu "makine"ye başvurduğunu göruyoruz. Yapay zekâyı ilgilendirmesi açısmdan da Turing'e, bilgısayan teorik olarak ılkyaratan adam gözüyle de bakılır. Aradan 50 yıl geçmesine rağmen, ortaya attığı kuramsal çerçevenin kalıcıhğı, onun dâhiliğinin kanıtı. DNA'yı keşfeden Watson ve Crick üzerinde de bugün konuşuyoruz. Ama çifte sarmalm babalan, var olanı keşfettiler. Onlar bu keşifi yapmasalardı, zaten o yıllar içinde konuyla uğraşan başka bilimciler bunu keşfedeceklerdi. Ama Alan Turing olmasaydı, Turing Makinesi de olmazdı. Bu "makine", onun beyninin "uydurması"ydı. Alan Turing, Ikinci Dü'nya Savaşı'nm da gizli kahramanlarmdandı. lngilizlehn, durmadan değişen Alman askeri şifrelermı bızim dâhimiz sayesinde kırdılar. Haberleşmelerini dinlediler. Turing, şifre kırmada üstün zekâsını deneyebileceği bir oyun alanı bulmuştu. Ancak, üstün zekâlıhğı İngiliz hükümetini endişelendiriyordu. Turing'in düşüncelerinin "düşman eline" geçmesinden korkuluyordu. Bu nedenle sıkı güvenlik altmdaydı. Turing kişisel ve toplumsal bır dram da yaşıyordu. Eşcinseldi. İngiliz toplumu ve yasalar, o dönemde bütün ikiyüzlülüğü ve çirkinliği ile hayatı Turing'e zehir ediyordu. Hatta, Turing'e şantajla erkek hormonu tedavisi bile aldmlır. Sonsuz Döngü, sistemin bu alçakça tutumunu çok iyi sergilemektedir... Turing'e, kullandığı matematikyöntemleri bile yazması yasaklanır. Bu nedenle, Turing'in yöntemleri bugün bile bilim dünyasma yabancıdır. Alan Turing, İngilizistihbaratının gözetimi altındayken, Yunanistan'da hayata veda eder. Zehirli elma yiyerek öldüğü söylenir. Ancak karısı, öldürüldüğüne inanmaktadır. lstihbaratçılık ve güvenlik kavramlarının, hele o dönemde ne kadar acımasız oldugu düşünülecekolursa, ayrıca Turing'in artık "güvenilmez" olarak sınıttandırıldığı düşünülecek olursa, lngilizlehn bu muhteşem beyni, "Turing Makinesi"nin çalışmasmı durdurmuş olabilecekleri, akla çokyakm gelmektedir. MAP, bebek Evren nln seslnl duyabllmek Içln en uygun yerde konuşlandınldı '•• • •• ro »» 23'u ıse gorunebılır, iddyasyon yaymayan kara maddc ve par çacıkldrdan olıışuyor Yuzde 73'u ıse uzayın geraşleme hızını artıran kara enerjıdır Belkı de MAP'ın en buyuk faydası, Evren'ın oluşumunun ük anlaruıa ılışkuı sunduğu bılgüerdır Enflasyon olarak büınen genışlemenın, Evren'ın bazı ozellıklennın oluşumuna zemın oluşturdugu duşunuluyor Burada şu goruş agırlık kazanıyor Bıg bang'den hemen sonıa, sanıyenın çok kuçuk bu buımınde, bıı cms ıtıcı kuvvet aldru, uzaym devasa bır boyuta ulaşmasma yol açtı Dolayısıyla Evren'ın bugun kapladıgı alan, ük basta bıg bang'ın mıroskopık bır parçasısıydı Bugunku galaksüerm oluşumuna yol açan mıkrodalga dalgalanmalan, bu orıjınal kuvvet alanı alanı ıçındekı kuantum dalgalarının etkısıyle oıtaya çıkmıs olabılu MAP, bugun bunun dışındakı tum kuramların geçersız olduğunu kanıtladi Çunku sıcaklığı olçmesının yanı sıra, uzay aracı algıladıgı mıkrodalgalann polaıızasyonunu da kaydettı Alternatıf kurarrüaı, sıcaklık ddlgalanındlarmın en kuvvetlı oldu Qu noktalaıda polanzasyonun da kuvvetlı oldugunu ılerı surse de, MAP bunun tam tersmın dogru oldugunu ortaya çıkarttı Bugun Evren ile ilgili gerçekler: kozmolo Yaşı: 13.7 milyaryıl ]iye ÜLşkm Şekli: Yassı kaba tahIşığın Ilk bellrdiğl zamankl yaşı: 200 milyon yıl mınler İferiği: yeıınıke Yüzde 4 sıradan madde sın sayüa Yüzde 23 kara maddeyapısı bilinmiyor ra bıraYüzde 73 kara enerjiyapısı bilinmiyor kırken, Genlşleme hızı: 71 km/sec/megaparsec yenı sorulaıla karşı karşıya kalıyoruz Enflasyonun olup olmadıgını sormak yerme, kozmologlaı enflasyonun nedenlerını araştırmaya baş layacaklar Enflasyon kuıamının bugun en az bır duzme versıyonu var Bunlar farkı kuvvet alanlannrn uzayın genışleme hızını artırmış olabılecegını ıddıa edıyor MAP (Davıd VVılkınson'dan sonra WMAP olarak geçıyor) bu altematıflen tek tek ayıklamaya basladı Tek bır kuvvet alanı uzerıne odaklananların hemen hemen tumu geçersız sayüdı Bunlarm yerme MAP'tan gelen verılerın "Hıbrıt enflasyon" modelını destekledıgı goruluyor Bu modelde, bu kuvvet alanı enflasyonu baslatuken, bır dığerının durduıdugu ongoruluyor Henuz mhaı yanıtın ne oldugu konusunda kesın bır şey soylemek ıçın çok erken, ancak ılk evrenın duşundugumuzden daha karmaşık oldugu kesın Reyhan Oksay New Scıentıst, 15 Şubat 2003 MAP'ın en büyük faydası *** Tiyatroda bır "hayat" anlatmak, bana göre zorbir olay. Tiyatronun anlatım özgürlüğünü ve yaratıcıhğını kısıtlayıcı oldugunu düşünürüm. Ama, Alan Turing: Enigma isimli kitaptan "Breaking the Code" adıyla oyunlaştırılan ve Ahmet Levendoğlu'nun yönettiği Sonsuz Döngü, beni yanıltü; yorumu ve vurgulanyla keyitte izleniyor, bir o kadar da düşündürüyor. Oyuncular çok usta, çok başarılı. Tiyatro sevmeseniz de bu oyunu, sahneden çekilmeden mutlaka ızleyin. Bu aym 24'ünde var. Nisan ayıprogramını IşSanat'tan öğrenebilirsiniz (0212316 09 15). Gelecek cumartesi yeniden birlikte olmak umuduyla... obursalı@cumhurıyet com tr CBT Intemet adresı www cumhurıyet com.tr Cnmhuriyet BtlİMTEKNİK • No:833 8 Mart 2003 tmtıyaz sahibi: Yedi Mayıs Haber Ajansı Basın ve Yayıncılik A.Ş. adına llhan Selçuk . Yayın Daıuşmam: Orhan Bursalı • Sorumlu Mudur: Mehmet Sucu Görsel Yönetmen: Tül«f Hasdemir • Baskı: Sabah Yayıncılik A.Ş. Idare M*rk*zi ve Yazışma adreıi: Türk Ocağı Cad. No: 39/41 Cağaloğlu, 34334 tstanbul. Tel: (212) 512 05 08 • Faks: 0212513 85 95. Reklam. Publi Media 833/3