Katalog

Genetiğin herşeyi açıklayab Yaklaşık 50 yıldır genetiğin her şeyi açıklayabileceği görüşü egemen durumda. Ancak günümüzde pek çok biyolog, canlıların sadece genlerle yönetilemeyecek kadar karmaşık olduklarını ileri sürüyor. Y aklaşık ollı yü boyunca bıyolojı hem gerçeklerle hem de duşleıle yaşadı Bıyolojıııın duşsel boyutu, genlerle ügılı araştırmaların sayısız hastalıgın kay nagı olan bozuklukların gıderümesınde küıt ıol oynadıgı maııcıydı Bu bılım dalıyla gerçekler ıse, genleıın ve kalıtımın kımyasal ve fızıksel dayanagı oldiı DNA'mrı o/ellıklerını yoneten ükelerın çok daha kcsm olaıak tarumlanmdsıydj Ancak bu donem artık bır anlamda ka panmış sayüıyoı nedeıu ıae, bızımkı de dalııl olrnak uzere onlarcd ranh turunun genetık harıtası tam olarak deşıfre edılmesıne ıagmen bıyolojının kuşkulannı gıdeıememış ol nıafai Bu durum, ıronık bır bıçımde "ellı yaş kıızı" mı yoksa genetık yapıaı degıştuılnus besınler (OGM) gıbı bıyolojıye meydan oku yaıı uygultirıidloıuı oı taya çıkısının bu sonucu mu ? Yanıtı tarıh verecek Ancak bu arada dd bıyologlaı, canlı vaılıklaiüi sandıklaımdan ddhd kdrmdşık oldugu ve bunlan mcelemek ıçm de çok kaü duşunceleıe saplanıp kaünmaması gerektıgı bıüncıne vardı Bu dogma ıkı şey soyluyoıdu Buna gore bır yandan DNA genı RNA sentezını yone tıyoı gen, RNA yı kodluyoı ve RNA dd bır proteını ve bır ışlevı kodluyordu, dıger yan daıı ıse DNA'run ıçmdekı bügı geıüeıden, hucrelerm yapı taşlannı oluşturan proteınlere doQru sadece tek bır yonde hareket edıyoıdu açüdama ortaya koyamıyordu Nıtekım bu genler, beynuı çeşıtlı ttmşlan kontrol etmekle yukumlu bc olan hıpotalamusun çekırdeğındekı hut ruı bolunme ve orgaruzasyonundakı < , aşamalara da kdtilıyorlardı Elde edüen sonuçlann hıçbu: şa; yonu yoktu Bu motoıun dd pdiçdlaım monte edersenız motor artık çalışmaz bu tur bu çakşma, Lşleyuş mekanıznir açıklanması ıçır terlı değüdı mantık "Mekanist" bir mantık 1970 yıluıda Anıeııkaiı vuolog Howard Temin bırıncü dogmarun kabul etme nıeaıne tagnıerı bazı vııusleıın RNAsının DNA ya kopyalanabüecegını gosterdı Yedı yü sonra ıae Richard Roberts ve Phillip Sharp pek çok carüı vaı lıkta geıüe ıın 'paı çalanmış" oldugunubelııledüeı buna goıe genlerın RNA mesajmın uretımıne kat kıda buluıidiı kodldnıa sekdiıslanyld (eksorı) hıçbır bügı ıçermeyen kodlamayan parçalar dan (uıtıoıüdi) ulustuCfunu saptddüdt Ancak bırıncü dogma yıne de basıtlıgı ve butunuyle "mekanıst" nıantıdjı nedenıyle hala geçerlüıgını koruyordu Canlı varlüdar, ışlem pıogıanıı DNAda yeı alan molekıüleıden olusmuş makmelere donuşebüıyordu bu pıogidrndan yola çıkdrak proteuüeı hucıeler dokular ve sonuçta yaşam şekü alıyordu Işte, bıyolojüc suıeçleıle ügüı tum fenomelerın genlerımız tdrafindan yonetıldıgını savlayan "genetü< determınızm" de boylece gundeme gelmış oldu Genetık progıam terı ıııı de bügtsaydi pıogidnuna gondeırrıede bulunaıak bu mekanist gonışu guçlendırdı davran çımlerı de geçeı 1 Bu c sızı tatnıın t dıyse tıp ge guıı ele alalııı genetıgı uzun bu gerıuı mut< nuna baglı has laı uzeıınde gunldştı Muta "hep ya dd Aynı anda çok yakın ve çok uzak etkısı gıbı Çifte sarmalın keşfi dogmaİman ve fempanzenin genetik yapılan blrbirierine çok benzemeslne rağpıoteuım ı^ men bu ikl tür nlçln blrbirine bu derece uzak? Bunun yanıtı, büyük bir nın başlangıcı oldu ru yıkıma ı olasılıkla beylndeki gen difavunımunun büyük olçüde değlflme uğramau. Bu pvrımı arüayabümek ıçm u?un sure tıyordu bakıı bıı alan olaidk kalrnış genın nıhaypt soolmadıgı oıtaya çıktı Oınegın davranış ge mutlaştıgı 19S3 yılına donmek gerekıyoı netıgını ele aldlım 1995 yılırıdd Hdrvard'da "Kanserde genetik yazgı Crick ve Watson un DNA'nm çıfte saırndl aidştumacüaı pek çok sıçan yavrusunda anı yapısını ot taya koyması genetık bılgmın nasü olurrüeı belırledüer Nederıı ıse dogumldrınsöz konusu değil" kopya edüdıgını gosterıyordu Ve boylece dan sonra annelermın yavrularla ügüenmeyıp Bu yaıgıda da kesın bıı genetık be Hala geçerli gibi tum bıyologlar gen ~ DNA eşdeğerlüıgını onları olump terk etmesıydı yecüık gonışunun egemenlıgı goruluyr Felsefesı basıt, onermesı son derece benımsedıler Oysa bunlaı mutanttı Genlerden buı Ancak teknık üeılerne sdyesuıde "genetıt sade olanbırıncü dogma gunumuzde dehaÇarpıei VP şık bır gonıntuye sahıp olan oldrı FosB etkısızleştuümıstı (bu genı notralılımorfizm", yanı orta derecede etkısı olar lâ molekıüer bıyolojınm çatısı olmaya devam çıfte sdimdl, Francis Crick'm 1958 yümda ze edümış fareler knockout faıeler olarak ad cak bu patolojıye yatkınlıgı artuan ya dd edıyor, nıtekam gunumuzde okullaıda okutu"molekuler bıyolojımn bırıncü dogması" ola ldndırüır) Uç yü sonrd, Mest ve Peg3 ddlı ıkı sıne sımrlandıran genetü< degışımler sar lan tum bıyolojı ders kıtaplarında bu dogma rak adlandııdıgı ışlevael bu şema ortaya koygenın daha knockout farelerınde annelık dı Boylece hastauklann genetıgı dalıa mevcut mdsını sagladı davıanışldrıyla bagldntüı oldugu bekrlerıdı maşüc ancak ddha dz determınıst gozukn Ancak dogmarun ultradetermınıst vız Bu keşfin ardından da annelüc ıçgusuy yonu geçeı lüı^ını le ügüı genetık bu nedensellü<ten soz edukaybettıgı gıbı "bır meye başlandı Bu olgu ınsan turune uygu gen bu protem" aksı landıguıda "ıyı" ya da "kotu" bur anne olmaıun yomurıun da dogru çocugu yetıştırmede rol oy140 000 mı? 140 000'ın ıkı katı m nayan egıtsel ve kulrurel mefendı? 45 000 mı, 34 000 mı 7 Belkı c ogelerden bagımsız olarak meleı uzun suıe 100 000 140 000 gen tam diüarmyla bıyolojüc yapı rınden üa yü güoı bır sure geçıp geçme taranndan belulendıgı şek dan boyle favorı rakam 28 00035 000 c hnde yorumlanmaya başlanInsanoğlunun gen sayısı gerçektc dı Boylece, şu genler şu teın"e dayanan e s h dogma hâlâ uygulc davranışı behrler gıbı, "me karmaşık bur yapı yaratmak ıçın hucrele karuk" bır goruşe dayanan büııdı Ancak 30 000 35 bın gen bu bu tez ıyıce karuksandı neğı gıbı basıt bır bocegm uısanoglund mesı, usteük kendısuıden çok daza az c Açıklamalar yeterçugunun gen sayısmm 5000 daha fazla < siz Bir gen, proteinleri Hardala yakuı bu bıtkı turu olan A Ancak yuıe de bu uç Tek bir gen genellikle sayısıı protelnl daha az gene sahıp olması pırıncın ıse genın anneuk davranısını de kodluyor (burada, interlökin 10'un ya laboratuvar faresının 30 000 genı? Tu netledıgı varsdyılan bıyolojık Cenomun sürprizleri bilgisayarda olufturulmuf modell yısı canlı turlerının evrun derecesuıı ve yollar hakkında herhangı bır İman genomunda yalnızca 30.000 gen taptandı. görülUyor). Kaç u 869/8