Katalog

Zümrütten Akisler Gen ağaçları kimyasal saldtrıları bildirecek enetık ıŞlftmden geçuılen rrasır ve soya unmlön Arnerıkan supennaıketlermde yılldidaıı beıı rıtılmakn Genetık şımdı Ampnkadd ortnanlard ve meyve bdlıveleıme de gııdı Bılıın ddomları genetık ışlemden geçırüen ağaçlar yetıştırıyor Agaçlar dogal çevıenuzden gerıye kaldiıldidıı dahası soylaıı tehdıt aJtında bu lunan bırçok hayvdnm da bdruıağıdıı Bılıın ddam laıı dunya genelındekı orman kıtlıgına çare bulu narak hava kırlılıgımrı onlenebılece<tını soyledıleı Aynca bu ^tkılde yogun odun ve kagıt talebı de karşılanabılecek '**'»sf&* < * A.M. Celal Şengor Bilim, ortam ve birey 26 Ağustos10 Eylul 2003 tarıhlerı arasında Guney Afrıka'daydım Amaç, ıkı eskı hocam john F Dewey ve Kevin C A Burke ıle bırlıkte Wıtwatersrand Unıvemtesı Yerbılımlerı Fakultesı tarafından organıze edılmış olan "Levha Tektonığı ve Prekambnyen leobjisı" başlıklı kısa denı vermek, aynı zamanda da dunyanın en eskı yereylerınden bırı olan Barberton Dağ larını (kayaç yaşları 3,6 ıle 3,1 mılyar yıllan arasında) ve dunyanın en buyuk meteor kraterı olan Vredefort yapısını gormektı Buralardan İTU Doğa Tanhı Muzesı ıçın omekler topladım Guney Afrıka'da geçırdığım ıkı hafta hem çok eğlencelı, hem de çok faydalı oldu Her seyden once, bugune kadar yalnızca lıteraturden tanıdığım klasık alanların jeolo\ı%ını yerınde gıdıp gorebıldım Ama daha da onemlısı, bunu ıkı eskı hocamla bırlıkte yapabılmektı Kevın Burke ve john Devvey'nın ısımlerı feolojiyle cıddı bır şekılde uğraşmış hemen herkesçe bılınen ısımlerdır Her ıkısı de 1940'lann sonunda ve 1950'lenn başında Lond ra Unıversıtesı'nde eğılılmış olun bu ıkı ınsan, levha tektonığının/eoloıık sonuçlarının oğrenılmesınde hıç kuşkusuz en buyuk hızmetı yapmış ıkı bılım adamıdır 1970'lıyıllardabuıkılngılız, A B D yerbılımlerı camıasında bel kı de en çok sozlerı geçen ınsanlardı Modern \eolo\ıde, ozellıkle yerın mımarısı ve bu mımannın evrımı ıle ılgılenen tektonık dalında onların yarat tıkları kavramlar halen çok buyuk bır yer kaplar G Havvaııdekı Papaya Endustnsı 14 mılyon do larhk bır gıderle yenı yonternlerle kurtaııldı Ekın lerm %40 ına zdrar veıen bır vınıs bertaraf edıldı Amerıkan tarım bakanlıgı 1989 yılıııddiı bu yana 230 aÇ|dcı gen uzrnanlaıma baktırdı Bazı araştırma cılar agaçlara vırus VP baktet ıleıden olu^diı genetık nidlzetne a^üdyaıak daha hızlı buyuyeıek daha iaz la odun veı mesını saglıyor Meyve üreticileri Bu gelışmeleıden sonra meyve yetıştırıcılerı daha az tarım VP bocek üacı gerektuen aijdç konu sunda umutldiıdı Pentagorı bu yıl Colorado Unıver sıtesı bılım adamlarmı bıyolo]ik veya kımyrusdl i>ılah sdldırısı sııasında ıeıık degıştııen bıı çam turu gelış tırebılmelen ıçm 500 000 dolarld destekledı Aııcdk diazı didştumdlarının çogu ahşap en dustrısı tarafından desteklenmekte Bugune degırı gerçekleştırüen aıaştnmalar genelde kavak okdlıp tus elmd v« kahve ağacma ddyanr'oıdu Sonuçta agaç mısır veya soya bıtkısınden da ha ydvaş buyuyor ve bılım ddaınlaımm agaç kuşak laıı kaı^ılaştırabılmeİPiı ıçm çnk ^amana ıhtıyaçldiı var Ueııetıkdğdçldiuıkuntıulbuzbu bıçınıdeçoga larak ormanlardakı genetık çeşıtlılıgı olduımemelerı i(,m genetık agaçldi vo<3dlnidydodk ^ekılde yetış üıılmeye çalışılarak Ancak bu tpknık hpnu/ erneklı lık devı mde Fakat hava kıılüıgı VP kimyasdl sılahlaıı uyaracak genetık agaçlaı gevtecıleıı endı^elcndııdı Ge netık ağaçlar tarım unınlerı kddar yaygınlaşmasa da çok dalıa fazla olumsuz yan etkılcıı d t beıabe ımde getıreceklerdıı dıyorlar Tatil köyünde bilim Antalya Aqudiridiıne Tatıl Koyu nde çocuklar ıçın eğlen,celı bılım bolurnu açüdı.'fttân*' bul Deııeme Büım Merkezf'ndekı dene eglpn oğrejı anlayışı ıçınde uıetüen büım deney set lprınden yaptırarak tatıl kc^jın^ kuyan Cenel Mudur Mahmot \ Veziroğlu Uzun zarnandıı çocuklaı ıçın tatılde farklı seçe nekleı duşunuyordum aslmda çocuklaı tatıl koyunde kdldbdlık bır nufus oluştumyoı Deneme Bılım Merke/ı nı gpzınce proje kafdinda olu^tu dedı Veziroğlu merkezı tatıl koyundekı bolgedekı çocuklara da dçmak ve seıgıyı kış aylarm da kent ıçıne taşunak ıstıyoı Antalya da bu sayede bu bılım merkezıne kavuşmu'j olacak Beldıbı nde bulunan tatıl koyundekı bılım nerkezı ıçın ıkı dyrı bma yapılıyor Uretılen 27 bılım setı tatıl koyune yeıleştı ııldı Merkezuı ısmı ıse Play and Ledin yaııı 'oyna ve og ren' kondu Deneme Bılım Merkezı nde eğıtını dlan egıtmenler de bu merkezde çocuklara yardınırı olac aklaı Merkezdekı deneyleı aıasmda matematık oyunları fısütı çanakları gıbı ıl gınç oyunldi bulunuyor Bizim yetiştiğimiz ingiltere bitti" dedi. Mesleklerıne aşık Arazıde bır kez daha bu buyuk basa"Biz de Amerikan rının nedenlerını gozlerımle gormek fırsatını demokrasisi olma elde ettım Cerek john, gerekse Kevın, mes yolundayız: Varsa leklenne âsık ınsanlar Bırının yaşı yetmışe yoksa para. Ne yayaklaşmış, dığerınınkı yetmışı geçmış bu ıkı bılım adamının arazıdekı heyecanlarını bu zık ki bizim kultururada bırkaç kelımeyle anlatmak olanaksız muzun desonu dır Arabadan gıderken gorduğumuz yerseyakın gorunuyor kıllerınden, kayaçlardan kırdığımız el omekbana, çunku delenndekı her turlu mınerale kadar her jeolomokrasi cehaletle jik nesne her ıkısının de ılgısını çekıyordu Bılsurdurulemez." gılerı, ılk gun oğrendıklerı kadar tazeydı Her ...... , mıneralı tanıyor, hepsının kimyasal formulunu ezbere bılıyor, bunların olusum sartlarını, dunyada başka nerelerde, hangı ortamlarda bulunduklannı bır çırpıda soyleyebılıyorlardı Dokunduğumuz her kaya hakkında yazılmıs lıteratur belleklenndeydı Bununla da kalmıyordu lıteratur bılgılerı Benzer kayaç ve yapılar hakkındakı lıteraturu de bılıyor, hatırlıyor, gorduklerımızle ılgılı yapısal \eobjik, petrolojik ve leokımyasal lıteraturu de okumuş bulunuyorlardı Kevın son yıllarda tutulduğu bır kas hastalığı nedenıyle her yere gelemıyordu Bu durumlarda \ohn, ılerlemış yaşından beklenmeyecek bır çevıklıkle derelerı, kayaları sıçrayıp geçıyor, arkadaşına taş orneklerı getırıyor, ıkısı ellerınde lupları, gelen orneğı tartısıyorlardı Her ıkısı de gerek arabada gıderken, gerekse mostra başında, gerekse de uzun yuruyuslerde etraflarındakı meslekdaslarıyla gorulenlerı ırdelemeyı hıç ıhmal etmıyorlardı Bu arada, karşılasılan bıtkıler, hayvanlar, yerlı yerlesmelen, kulturel nesneler, velhasıl aklınıza ne gelırse konusma ko nusu oluyordu Bu konularda da bılgılerı amator duzeyının uzerındeydı Her ıkısı de sık sık (bana yıllar once soyledıklen gıbı) "uzmanlar" karsısında duydukları şıddetlı antıpatıyı dıle getırmekten gen durmuyorlardı jeoloji: Doğanın bilimi lohn ve Kevın'ın gozunde /eo/o// gerçek anlamıyla tum gezegenın, hatta o gezegenı barındıran doğanın bılımıydı O doğanın hıçbır parçası ıl gılerı dısında değıldı john ve Kevın'ı hayranlıkla seyrederken bırden ıçınde bulunduğumuz ulkenın konustuğu dıl aklıma geldı Ingılızce1 Ingıltere nere, Guney Afnka nere7 Tum Kuzey Amerıka, Avustralya, koca Hındıstan da Ingılızce konuşmuyor mu7 Dunyanın bugunku en yaygın haberlesme dılı Ingılızce değıl mı7 Nıçın7 Işte Ingılız kulturunu bu derece ustun kılan lohn ve Kevın gıbı dev bıreylerı yetıstırebılmış ve bunları en etkın bır sekılde kullanabılmıs ol masıdır Hıç kuskusuz lohn ve Kevın gıbı bıreylerı tum Avrupa ulkelerınde bulmak mumkundur Ama onları en etkın kullanan Ingıltere'nın hur, ınsana ve hele ınsan aklına saygılı demokrasısı olmuştur Ancak, Ingılız kulturu ınsan aklını ve bılımı asla demokrasıye feda etmemıştır lohn ve Kevın gıbılerın kendı kulturlerınde her zaman ayrıcalıklı bırer yen olmuştur Bu duşuncelenmı kendılerıne naklettığım zaman lohn uzuntulu bır şekılde "Bızım yetiştiğimiz Ingıltere bıttı" dedı 'Bız de Amerıkan demokrasısı olma yolundayız Varsa yoksa para Ne yazık kı bızım kulturumuzun de sonu yakın gorunuyor bana, çunku demokrası cehaletle surdurulemez ' 863/5