Katalog

dular * Bır grup bılım adarru mo noamırı oksıdaz A taşıyıcısı olan qendekı bu mutasyonun sdldır ganlık ve tepkısellık gıbı kışüık ozellıgını şekülendırdıgını tespıt ettı * Başka bır grup bılım ada mı.norotrofık faktor (BDNF1) taşıyan gendekı mutasyonurı norotısızm konusunda kuçuk ancak onemlı bır rol oynadıgını keşfettı Şüpheci yaklaşımlar Kışılık ozellıklerıyle üqüı genlerı ortaya çıkartma fıkrmı desteklıyorum" dıye konuşan Loııdıa Psıkıyatrı Enstıtusu'nden davranış genetıkçısı Robert Plomln "Anrak sonuçlara temkınlı ydkldşıyoı urn" dıyor Costa ıse genler ıle kışılık ozellıklerı arasın dakı ılışkıyı pek mandırıcı bulmadıgım ıfade edıyoı "Molekuler genetık konusunda elde edılerı sonuçlaı herıuz tam olgunlaşmış değıl Çogalma ve ureme ıle ılgılı pek çok sorun soz konusu ve soıurrüu genleıı bulma konusunda umutlu olmak ıçın henuz çok erken " Bu yılın başında şuphecı yaklaşımlaııyld bu tuı aıaşuımalaıa cıddı eleştuı ler yonelten bazı bılım adamlan seslerını ıyıce yukseltmeye başladı Bu goruşu destekleyen son ıka çalış ma, kışılık ozellıklerı ıle genler arasındakı ılışkının yetermce ıkna edıcı olniddıguu ortaya koydu Bunlaı "Meta onalız" denılcrı ve farklı çalışmalardan elde edılen verılerın bır leştırıldıC(i dev boyutta çalışmalar Meta analız yontemı çok belırgm ol mayan genetık etkılerın ıncelenmesınde çok buyuk yardr saglıyor Ancak bu yakldşımın da sakmcaları var Sozgelımı saglam ve tıtız bır çdlışma, ozensız ve baştan savma bır çalışmd ıle dynı potddd bırleştırüdıgı zanidn deger kaybedıyor 1 başlaması gıbı radıkal teknolojüc gelışmeler le bu ozellüderın çüaş tarüıındekı çakışmaya dıkkat çekıyoı Bu olumlu gelışmeler beyın kunyası run kışüık gıbı karmdşık bır olguyu ortaya çıkartacak şeküde geıüeı taraundan nasü şe külendıgı sorusunu da gundeme getırdı Geçen yü Hariri ve ekıbı beynuı manyetık rezonans yontemı (MR) üc alınan goruntuleruun ıncelenmesı sonuru b HTI' genuım kısa veısıyonuna sahıp kışüeıde amıgdaluı (beynuı korku merkezı) daha du yarü oldugunu ortaya çıkarttı Bu da, soz konusu genın kosa vaısıyonunun norotüc egıkm lere yatkırüüc konusundakı rolunu açıklayabı lu Türk araştırmacı Beyuı goruntuleme tekrukleıı kışüık bıyolojısıne de katkıda bulunuyor Stony Brook'takı NevvYork Eyalet Unıversıtesı'nden psücolog Turhan Canlı ' Buyuk Beş" ozel lıklerını uç noktalarda yaşayan kışüerın be ym MR'lannı mceleyeıek mutluluk veya koıku gıbı yuz ıfadeleı me karşı veıdüdet ı tepkı lerı mceledı Ve dışd donuk kışüü< yapısırid salııp kışüeruı mutluluk ıfadesuıe kaışı daha guçlu bır tepkı verdüderını, ıçe donuk kışüerın uzuntu, korku ve ofke gÜDi negatif ıfadeleı e daha fazla tepkı gosterdıguıı ortaya çıkarttı Bu arada Almanya'ddkı Gıessen Unı versıtesı'nden Jürgen Hennig temmuz ayındakı bır tıp kongresınde davramş ınhıbısyonu (basküama engel olnid)taıusı koridiı hastaların hıpokampuslaruım, çırkın veya korkunç gorunhüer gostenldıgı zaman aşırı faal oldugu yonunde bu büdıı ı sundu Butun burüar bu'leşüc bır kışüüc kura mının kurulması ıçın yeterlı degü Ancak bundan sonrakı gelışmelerm ne yonde üeı leyecegı konusunda yeterlı ıpuçlan ıçenyor Kesm olan şu kı, büun adamlan bundan boyle genetü< tarama ve goruntuleme çalışrncüa nna devam edecekler larrıak drndcıyla kollan sıvadı ve bu yıkn bd şında bugune dek yapümış en geraş kap samlı ve en ıyı duzerılenmış çdlışrridyı geıçekleştudı Çalışmanuı ıapoıunu "The Ame rıcan Journal of Human Genetıcs (vol 72 p 879) ısımlı dergıde yayınlddı Bu çalışnıa kışılık ıle bıyolojık faktorleı arasında yadsın mayacak bır ılışkı oldugunu kanıtlayan onemlı bu gelışrneydı Ekıp, msanın gen harıtasmda norotı sızm ıle ügüı 5 bolge tespıt ettı Hâlıhâzırda bu bolgeleım hangı genlerı ıçerdıgı konu sunda ayııntılı bu: çaüşma suruyor Dıger bır saglam çaüşma da Londra'dakı Kuıg's College'dan Avsholop Caspı ve VVıscorısm Unıversıtesı'nden Terrie Moffit tarafından gerçekleştırüdı Bu çalışnıa, Lesch genının kısd versıyonuna sahıp ın sanların, yakınlanrun kaybı veya ışten çıkartılma gıbı streslı olayların ertesuıde depres yona gırme olasıhklarının çok yuksek oldugunu gostenyordu Bu çdlışma bu taze soluk olarak buyuk begeru topladı, çunku genetık yatkınlık ve spesıfık olayların ust uste gelmesı durumundd akıl ve ıuh hdstakklarının nasü ortaya çı kabüeceguıı gostermesı açısından ıyı bır ornek oluştuı uyordu Evrim biyologları ne diyor? Bu ıyı nıyetlı yaklaşımlar, genlerın kokenı konusunda evrım bıyologlanrun da ügısuı çektı Geçen yü Irvm'dekı Kalıfornıya Unıversıtesı'nden Robert Moyzia'ın onculugunde yurutulen bır çalışma, DRD4 genının uzun versıyonu ıle yenılık peşınde koşma ozellıgının buyuk bu olasüıkla 40 000 yıl on ce ortaya çıktıgını ve ınsan populasyonu ıçuıde hızla yayüdıgını ortaya koyuyoı Ekıp aynca 40 000 yıl once tarımın Pratik yararlar Kışüüc ozellıklerının bıyolo)ik temelme mme çdlışmalaıuun pidtık yaıaıldiı da soz konusu Psıkopatlar ve antısosyal kışılık bozuklugu sergıleyen kışıleı psıkolojık test lere geıek kalmadan daha guvenüıı bu şeküde teşhıs edüebüecek Ayrıca kışüıgın daha ıyı dnlaşüması tıbbı açıddn dd yaraı saglayacak Noıotısızm üe depresyon, dışa donukluk üe uyuşturucu bagımlüıgı arasın ddkı yakın ılışkı nedenıyle, bu ozellüdeıuı bıyolojüc temelleıuıe ınmek teşhısı oldugu kadar tedavıyı de kolaylaşüracak Kdldı kı, genetüc büımı ve beyuı go runruleme teknıklerı kışüüc gıbı karmaşüc bır olguyu açıklamaya yetmıyebüır Kışüıgın şekülerımesmde onemlı bıı 10I oynayan çevıe ve genler arasuıdakı etküeşunı ortaya çıkart mak dyrıcd çok uzun ve tıtız bır çdlışma geıektu:u: Ve kışüıgı degıştumek gıbı bu hedef henuz ufukta büe gorunmuyor Kışılıgmızm begenmedıguıız yoıüeı ını degıştu mek, şundüüc kunsemn harcı degü Costa bu konuda goruşlerını şoyle beürtıyor "Kışüıgmızı tabı kı degıştırebüu"sınız Ancak çok zorlaııacak suıız, hatta dış gorunumunuzu degıştırmek ıçır gosterdığınız çabalaıdan daha fazlasmı gostermenız gerekecek" Reyhan Oksay Kaynak New Scıentıst 13Eylul2003 Sonuçlar henüz ortada Meta anahzlenn ılkınde Ebsteın Kudus'tekı Hebrew Unıversıtesı'nden Avraham Kluger ıle bıılıkte DRD4 konusundakı 20 çalışmadan elde edılen verılerı bırleşlırdı ve kışılık ozellıklerı ıle qerıetık ınutdi>yoıı aid smda anlamlı ıstatıstıksel bu ılışkı bulamadı Geçen hazıran ayında Oxford Unıver sıtesı'ndekı VVellcome Tt uat Centeı 'dd gene tıkçı olaıak çalışan Jonathan Flint'ın ger çekleştırdıgı ıkıncı metaanalızde, ıstatıstık sel ılışkı yetersızlıgı bu adırn daha üetıye ta şmdı Bu ekıp, gen kışılık üışkısı konusunda 1996 ıle 2002 araaında yapılan çakşmalardan elde edılen sonuçlaı ı tek bu araştırma çatısı altında bırleştırdı Kaldı kı toplam 79 çdlışmanın 50'sı gen ve kışılık aıasmda onemlı bır ılışkı oldu gunu savunuyordu Ancak hepsı bırarada yernderı mcelendıgı zamdiı anldinlı oldugu sdnıları ılışkıleıuı anldmsızlıgı ortaya çıktı Butun bu olumsuzluklara karşın kımse kışılık ve gen konusundakı aıaştırmaldrd son veıılmesı gıbı bır talepto bulunrnuyor Unlü Beş Ozellik ABD'dekı Amerıkan Saghk Enstıtusu'nden Paul Costa üe Robert McCrea 1991 yüında "buyuk beş" olarakbılınen NEO Kışılık Envanterıru bugun yaygın olarak kulldnıldn şekle dorıuşturduleı Bu envanter uısanların neler hıssettığını, neler duşundugunu ve nasü davrandığını ortaya çıkartmak ıçın duzenlenmış 181 sorudan oluşuyor Bu beş boyut bırbrrınden bagımsız, yanı her boyuta aıt aldıgıraz puan dıgerleıını baglamaz Bu beş ozelkk şoyle Nörotlsİzm: Duygusal dengesızlıgı olçer Bu ozellıkte yuksek puan alanlar kaygüı, kendıne guvenı olrridyan, ıçuıe kapanık ve karamsar ınsanlardır Duşuk puan alanlar ıse bunun tam tersıdır Yanı neşelı, canlı ve kendı kendılenyle banşıktırlar Çevreyle ilgl kurma: Bu, beş ozellığın kapsdmı en genış olanıdır Mutlulugu, enerjı duzeyını ve ınsanlarla ılışkı yetenegını olçer Yuksek puanı olanlaı cana ydkın, kalabalıktan hoşlanan ve kışılığıru ortaya koyabılen kışılerdır Duşuk puan alanlar ıse ıçedonuk, boyun eğen, ve çekıngendırler Deneyime açıklık: Yuksek puanı olanlar yemlıkten hoşlaruılar ve yaıatıcı bu: kışüıge sahıptırler Olçeguı dıger ucunda yer alanlar ıse tutunı duzenı ve rutıru seven, dogru ve yanlış hakkında kesın yargüarı olan ınsanlardır Uyumluluk: Dıger insanlan nasü degerlendırdıgrnızı olçer Yuksek puan şefkatlı, dost caıüısı ve sıcak ınsan anlarruna gehr Dıger uçtakıler ıse çekıngen, herkesı ve herşeyı eleştıren ve bencü ınsarüardır DUrtlstlUk: Orgutlenme becerınızı olçer Yuksek puan alanlar moüvasyonu yuksek, dısıplınlı ve guvenüır ınsanlardır Duşuk puan ıse guveralmez ve kandu'üması kolay bır kışıhgı gosteru Güvenilir yaklaşımlar Flınt'm ekıbı metodolojıyı duzeltmek ve daha guvenüır araşUrmalard zemın hazır 865/7